Artykuł jest częścią publikacji pochodzącej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, którą nabyć można w Kulturalnym Sklepie lub w każdą środę w kiosku
Anatomia
Składa się z gonad, dróg płciowych i zewnętrznych narządów płciowych. Gonady żeńskie wytwarzają gamety żeńskie, nazywane komórkami jajowymi. Pełnią ponadto funkcje endokrynne i wytwarzają hormony odpowiedzialne za powstawanie drugorzędowych cech płciowych, warunkując cykliczne przemiany zachodzące w układzie rozrodczym. W wyniku tych przemian w drogach płciowych mogą zaistnieć warunki niezbędne do zagnieżdżenia zapłodnionej komórki jajowej i rozwoju płodu.
Drogi płciowe to układ narządów o charakterze kanałów, do którego w wyniku kopulacji dostają się gamety męskie; w skład dróg płciowych wchodzą jajowody, macica i pochwa. Zewnętrzne narządy płciowe, wspólnie stanowiące srom, to: wzgórek łonowy, wargi sromowe większe, wargi sromowe mniejsze, łechtaczka, opuszki przedsionka pochwy, przedsionek pochwy z błoną dziewiczą, gruczoły przedsionkowe (większe i mniejsze).
Gonady i gruczoły przedsionkowe większe mają cechy strukturalne narządów miąższowych; wyróżnia się miąższ otoczony zrębem. Poszczególne odcinki dróg płciowych mają natomiast strukturę narządów jamistych. Ich ściana jest zbudowana z błony śluzowej, błony mięśniowej i przydanki, która w różnych narządach jest zastąpiona błoną surowiczą. Analogicznie do męskiego układu rozrodczego, wszystkie narządy układu rozrodczego żeńskiego podlegają głębokimi przemianom strukturalnym i funkcjonalnym wraz z wiekiem. Dojrzałość morfofunkcjonalna żeńskiego układu rozrodczego ustala się stopniowo podczas rozwoju postnatalnego i zostaje osiągnięta w okresie dojrzewania trwa przez cały okres płodności kobiety, czyli ok. 30 lat, i kończy się menopauzą.
W okresie płodności mają miejsce przemiany strukturalne i funkcjonalne układu rozrodczego, kontrolowane przez układ hormonalny. Przemiany te powtarzają się zgodnie z rytmem biologicznym, który niesie ze sobą zjawiska, mające miejsce na przestrzeni ok. 28 dni. Jest to czas trwania cyklu menstruacyjnego. Regularne następowanie po sobie cykli menstruacyjnych w okresie płodności kobiet może zostać przerwane przez ciążę lub zdarzenia patologiczne. W ciągu każdego cyklu menstruacyjnego jeden z dwóch jajników wytwarza dojrzałą gametę, a w drogach płciowych powstają przejściowo warunki do zapłodnienia i jego następstw. W żeńskim układzie rozrodczym mogą występować liczne schorzenia: wady wrodzone lub nabyte, infekcje, guzy itp. Poniżej wymieniono najważniejsze.
Wady rozwojowe
Wady rozwojowe mogą dotyczyć jajników, jajowodów, macicy, pochwy, błony dziewiczej i sromu. Całkowity brak (agenezja obustronna) jajników jest zjawiskiem bardzo rzadkim, podobnie jak obecność nadmiernej liczby jajników. Bardziej rozpowszechnione jest nieprawidłowe umiejscowienie jajników, najczęściej objawiające się bolesnymi dolegliwościami powiązanymi z cyklem menstruacyjnym.
Najczęstszą wadą rozwojową jajowodów, których pochodzenie jest wspólne z macicą, w związku z czym często występuje zespół wad rozwojowych jajowodów i macicy, jest redukcja ich wielkości, często połączona z niedrożnością, uniemożliwiającą przemieszczenie się jaja z jajnika do macicy.
Najczęstszą wadą rozwojową macicy jest również hipoplazja (długość poniżej 6 cm u dorosłej kobiety), która utrudnia lub uniemożliwia utrzymanie ciąży. Macica w rozwoju embrionalnym najpierw jest złożona z 2 tubularnych struktur, które następnie łączą się, tworząc charakterystyczną formę z jednym trzonem i dwoma rogami, których kontynuacją są jajowody. Może występować kilka wad rozwojowych macicy: macica z tylko jednym rogiem (jednorożna macica), macica złożona z dwóch oddzielnych rogów, z dwoma szyjkami i jedną pochwą itp.
Najczęściej występującą wadą rozwojową pochwy jest obecność wzdłużnych lub poprzecznych przegród, które dzielą jej wnętrze. Może także wystąpić zarośnięcie pochwy, które może być także konsekwencją stanów zapalnych. Zwykle ta wada wrodzona ujawnia się w okresie dojrzewania. Brak ujścia dla krwi powoduje dolegliwości bólowe podczas menstruacji. W takich przypadkach jest przeprowadzana interwencja chirurgiczna, również w celu umożliwienia aktywności seksualnej. Najczęściej spotykaną wadą wrodzoną błony dziewiczej jest brak otworu. Zrośnięta błona dziewicza nie pozwala na ujście krwi menstrualnej, co powoduje bolesne dolegliwości. Najczęściej występująca wada wrodzona sromu to ujście cewki moczowej do pochwy lub powyżej łechtaczki.
Mniej istotne wady rozwojowe, niezakłócające funkcji żeńskiego układu rozrodczego, to: hipotrofia lub przerost warg sromowych mniejszych lub większych oraz przerost łechtaczki.
W niektórych przypadkach wady rozwojowe macicy nie zakłócają aktywności seksualnej, ciąży ani porodu; wówczas wady pozostają niezdiagnozowane lub zostają wykryte przypadkowo podczas badania ginekologicznego. W przypadku braku jamy macicy, przy jednoczesnym prawidłowym funkcjonowaniu jajników, występują poważne nieprawidłowości: bóle miednicy promieniujące do okolic lędźwiowych i do ud, zaburzenia widzenia, brzęczenie w uszach, uderzenia gorąca itd. W przypadku, gdy istnieje jama macicy, z której brakuje ujścia na zewnątrz, krew menstruacyjna zbiera się w jamie, przybierając z czasem gęstą konsystencję i czarny kolor. Część dystalna macicy zwykle staje się wrażliwa i powoduje bóle w rejonie powyżej kości łonowej lub w dołach biodrowych, nasilające się z każdym miesiącem, w miarę zwiększania się objętości krwi w macicy. W przypadku małej ilości krwi, która zostaje zresorbowana, lub w przypadku wylewu krwi do jamy otrzewnowej przez lejek jajowodu, bóle nie występują.
Całkowity brak zewnętrznych narządów płciowych jest rzadki i zdarza się prawie wyłącznie u płodów, u których brakuje też wewnętrznych narządów rozrodczych. Zdarza się brak warg sromowych mniejszych lub większych oraz łechtaczki. Stosunkowo najczęstsze są hipoplazja lub przerost warg sromowych mniejszych, które są zbyt długie, oraz przerost łechtaczki, przypominającej małe prącie. W przypadkach przerostu często stosuje się zabieg chirurgiczny, polegający na usunięciu części narządu mogącej zaburzać oddawanie moczu lub stosunki seksualne.
U dzieci zdarzają się, zwykle z powodu braku higieny, stany zapalne i odpadanie tkanki pokrywającej wargi sromowe mniejsze, które w efekcie łączą się ze sobą; przypomina to wadę wrodzoną, ale rozwarcie warg sromowych powoduje ich rozdzielenie. W razie dalszego nieprzestrzegania higieny zrost może się odtworzyć. W przypadku braku otworu w błonie dziewiczej dojście do pochwy jest zamknięte. Brak pochwy na ogół wiąże się z brakiem lub szczątkowością wewnętrznych organów rozrodczych. W celu umożliwienia stosunków seksualnych, możliwe jest utworzenie operacyjnie sztucznej pochwy.
Zarośnięcie błony dziewiczej, poprzeczne przegrody i zrosty pochwy nie powodują żadnych zaburzeń aż do okresu dojrzewania. Wówczas krew menstruacyjna nie ma ujścia i magazynuje się, stopniowo wypełniając i rozciągając pochwę, macicę (krwiak macicy), a nawet jajowody. Powiększenie narządów rozrodczych powoduje bóle w dole brzucha, z nasileniami co miesiąc, gdy ilość krwi wzrasta. Ucisk pęcherza i odbytu prowadzi do zaburzeń oddawania moczu i kału. Obecność tych zaburzeń w okresie dojrzewania, połączona z brakiem pojawienia się pierwszej miesiączki, wskazuje na zarośnięcie błony dziewiczej lub pochwy.
U ludzi opisano dotąd setki przypadków obojnactwa (hermafrodytyzm), czyli osobników mających gonady męskie i żeńskie, u których jednocześnie występują anomalie pozostałych wewnętrznych narządów rozrodczych i niejasna płeć narządów zewnętrznych. Rozwój ciała także może być zaburzony działaniem hormonów i może on przyjmować bardzo różne formy. Rozwój seksualności tych osób jest zależny w dużym stopniu od warunków środowiskowych, w tym od wychowania i przede wszystkim od przyjętej przez siebie identyfikacji seksualnej.
Infekcje
Do najbardziej znanych infekcji dotykających kobiece genitalia należą m.in. gruźlica i kiła.
Gruźlica może zaatakować narządy rozrodcze kobiet w każdym wieku; najczęściej występuje w wieku młodzieńczym, powodując mniejsze lub większe następstwa w przyszłym funkcjonowaniu układu płciowego. Narządy rozrodcze są zaatakowane u ok. 10% kobiet chorych na gruźlicę; 6 razy częściej niż u chorych mężczyzn. Kiła, choroba przenoszona głównie drogą płciową, wywoływana przez krętka bladego (Treponema pallidum), najczęściej dotyka w pierwszej kolejności okolic sromu, choć zmiany związane z zakażeniem krętkiem bladym mogą dotyczyć każdego narządu, również ośrodkowego układu nerwowego. Atakowane są szczególnie wargi sromowe mniejsze i większe, spoidło tylne warg sromowych, rzadziej łechtaczka i okolice przedsionka pochwy z ujściem zewnętrznym macicy.
Uważa się, że zmiany syfilityczne rzadko dotyczą pochwy; wg niektórych badaczy przyczyną tej opinii jest mała wykrywalność kiły w pochwie, a nie jej rzeczywista nieobecność; zdaniem innych kwaśne środowisko pochwy i cechy błony śluzowej tworzą warunki nieodpowiednie dla rozwoju krętka bladego. Stosunkowo częste zmiany syfilityczne obejmują szyjkę macicy. Kiłowe zapalenie jajowodu przyjmuje różne postacie: od początkowej fazy zastoinowej może przejść do fazy stwardnienia z zanikami i sztywnością organu; mogą występować bóle w okolicy dołów biodrowych. Rzadko zdarzają się wtórne i późne syfilityczne zapalenia jajników. Łatwość, z jaką krętek blady pokonuje barierę łożyska, wyjaśnia poważne uszkodzenia przydatków płodowych i płodu oraz całą serię objawów kiły wrodzonej (zarodkowej, płodowej, niemowlęcej i późnej).
Rzeżączka wywoływana przez dwoinkę rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae) jest najbardziej rozpowszechnioną chorobą weneryczną; do zarażenia dochodzi prawie zawsze drogą płciową; przenoszenie infekcji drogą pośrednią (przez brudne ręce, bieliznę, zakażone narzędzia itp.) jest rzadkie. Dwoinka rzeżączki może również wywołać zapalenie pochwy występujące, prawie zawsze jednocześnie z zapaleniem sromu, u dziewczynek zarażonych drogą po średnią poprzez kontakt z zakażonymi obiektami lub chorymi osobami; zarażenie bezpośrednie następuje w przypadku przemocy seksualnej. Terapie antybiotykowe rozwiązały wiele problemów związanych z leczeniem ww. infekcji. Dziś zadania ginekologów w tym zakresie są bardzo ograniczone. Rzadko zdarzają się ostre formy choroby, ponieważ pacjentki są leczone po pojawieniu się pierwszych objawów; częściej zdarza się leczenie powikłań po chorobie leczonej źle lub starymi metodami.
Hipoplazja
Niedorozwój żeńskiego układu rozrodczego może wystąpić z przyczyn obecnych już w chwili narodzin lub z przyczyn, które pojawiły się w okresie od urodzenia do dojrzewania. Wyróżnia się więc hipoplazje wrodzone i nabyte. Hipoplazja prawie zawsze dotyczy macicy, ale zdarza się także niedorozwój przydatków, pochwy, zewnętrznych narządów płciowych i sutków. Regres układu rozrodczego, związany z menopauzą samoistną lub wywołaną sztucznie, nie jest zaliczany do hipoplazji, lecz raczej do atrofii. Istnieje także hipotrofia macicy wywołana przez znaczne niedożywienie, zależna od odżywiania. Zdarzają się też jatrogenne hipoplazje macicy, spowodowane długotrwałym niewłaściwym podawaniem estroprogesteronów jako środka antykoncepcyjnego. Ta grupa wtórnych hipoplazji odróżnia się od hipoplazji pierwotnych brakiem anomalii morfologicznych, charakterystycznych dla hipoplazji pierwotnych; macica, redukując swoją wielkość, zachowuje prawidłowe proporcje; zewnętrzne narządy płciowe rozwijają się normalnie.
Zastój krwi
Umiejscowienie żeńskiego układu rozrodczego w dolnej części miednicy, jego bogata sieć naczyń krwionośnych, cykliczne zmiany ukrwienia i wielkości związane z aktywnością jajników oraz w szczególności zmiany związane z ciążą itp. to czynniki powodujące pojawianie się w różnych częściach układu rozrodczego zaburzeń krążenia. Do zaburzeń tych należy przede wszyskim spowolnienie przepływu krwi, rozszerzenie żył, zaleganie krwi, przesiąkanie surowicy krwi z naczyń krwionośnych, obrzęk sąsiednich tkanek; wszystkie te zjawiska zachodzą w przypadku zastoju krwi w układzie rozrodczym. Symptomami zastoju krwi w układzie płciowym są bóle i krwotoki. Bóle mają szczególne cechy: są ostre, niekiedy przeszywające, zlokalizowane w podbrzuszu, w okolicach kości krzyżowej i lędźwiowej; w niektórych przypadkach jest to tylko uczucie ciężkości w głębi miednicy lub intensywne pieczenie pochwy; może występować świąd sromu i w ciężkich przypadkach bolesne parcie na pęcherz lub odbytnicę.
Nieprawidłowości statyki macicy
W normalnych warunkach macica tworzy z pochwą niemal kąt prosty i jest zgięta do przodu: mówi się o lekkim przodozgięciu macicy. Mogą występować różne nieprawidłowości położenia macicy. Macica może tworzyć z pochwą kąt rozwarty ku tyłowi lub jej oś, między szyjką a trzonem, może tworzyć kąt rozwarty ku tyłowi. Te dwie nieprawidłowości mogą występować łącznie. Często przyczynami tych nieprawidłowości są stany zapalne i zakażenia związane z połogiem. Kąt pomiędzy osią macicy a osią pochwy może być bardziej ostry niż w sytuacji prawidłowej; jest to nadmierne przodozgięcie macicy. Wyróżnia się też obniżenie macicy. Na ogół wypadanie obejmuje także pochwę, dlatego mówi się o wypadaniu narządów rozrodczych.
Wypadanie
Wypadanie narządów rozrodczych to schorzenie o charakterze postępującym, cechujące się obniżaniem się pochwy i macicy, któremu towarzyszy przemieszczenie sąsiadujących narządów wewnętrznych zlokalizowanych w miednicy; występuje w rezultacie ustępowania podtrzymujących je struktur lub z powodu ich anormalnej długości. Przyczyną wypadania mogą być trzy czynniki:
1) urazy okołoporodowe z uszkodzeniem układu mięśni i ścięgien podtrzymujących pochwę i macicę;
2) osłabienie układu podtrzymującego poprzez zmniejszenie grubości i osłabienie jego tkanek, np. po menopauzie;
3) obecność wad wrodzonych.
Zdarza się także wypadanie narządów rozrodczych z powodu wysiłku, analogiczne do przepukliny; wysiłek może ujawniać predyspozycje, które istniały już wcześniej. Symptomy są związane ze stopniem zaawansowania wypadania narządów rozrodczych i dotyczą sąsiadujących narządów. W łagodnych przypadkach wypadania narządów rozrodczych występuje tylko uczucie ciężaru w okolicach krocza, w przypadkach bardziej zaawansowanych pojawia się uczucie obecności ciała obcego w rejonie sromu i można zauważyć wystawanie ścian pochwy lub szyjki macicy poza zewnętrzne narządy płciowe, obserwuje się nasilenie zaburzeń oddawania moczu i zaburzenia w oddawaniu kału, trudności z chodzeniem itp. Nadmierne rozciągnięcie więzadeł macicznych i miedniczych powoduje pojawienie się bólu umiejscowionego w okolicy lędźwiowo-krzyżowej i nadłonowej, który nasila się przy zmianie pozycji na stojącą i przy wysiłku (kaszel, wydalanie itp.). Nietrzymanie moczu prawie zawsze towarzyszy zaawansowanym stopniom wypadania macicy lub pochwy, rzadziej występuje zatrzymanie moczu w wyniku zapalenia pęcherza, odmiedniczkowe zapalenie nerek a także wodonercze. Leczenie może polegać (tymczasowo) na zastosowaniu krążków macicznych, ale preferowane są metody chirurgiczne.
Przetoki narządów płciowych
Dzielą się na moczowo-płciowe, moczowe i stekowe. Przetoka moczowa, a zwłaszcza przetoka moczowo-płciowa, to patologiczne połączenie pęcherza, cewki moczowej i moczowodu z układem rozrodczym; najczęściej z pochwą, rzadziej z macicą. Przetoki pęcherzowo- pochwowe i cewkowe mogą powstać z przyczyn położniczych, podczas zabiegów ginekologicznych, z powodu nowotworów lub radioterapii. Przetoki moczowodu pojawiają się na skutek urazów powstałych w połogu lub podczas zabiegów ginekologicznych. Przetoka stekowa to patologiczne połączenie pomiędzy odbytnicą a układem rozrodczym. Najczęstsze są połączenia pomiędzy odbytnicą a pochwą, czyli przetoki odbytniczo-płciowe; rzadziej tworzy się połączenie z wyższym odcinkiem przewodu pokarmowego, czyli z jelitem.
Hormony żeńskie
Funkcje rozrodcze żeńskie w dużej mierze są kontrolowane przez hormony wydzielane przez podwzgórze, przednią przysadkę mózgową i jajniki. Hormony są odpowiedzialne za rozwój i utrzymywanie drugorzędnych żeńskich cech płciowych, dojrzewanie żeńskich komórek rozrodczych i zmiany zachodzące w trakcie cyklu menstruacyjnego.
Rola podwzgórza
Kobieta pozostaje niedojrzała z punktu widzenia rozrodczego do ok. 10. roku życia, kiedy podwzgórze rozpoczyna wydzielanie czynników aktywujących przysadkę mózgową przednią do produkcji substancji stymulujących aktywność jajników (gonadotropiny: hormon folikulotropowy - FSH, i hormon luteinizujący - LH). Te hormony odgrywają podstawową rolę w kontroli dojrzewania żeńskich komórek rozrodczych i w wydzielaniu żeńskich hormonów płciowych. Żeńskie hormony płciowe są wydzielane przez różne tkanki, takie jak jajniki, istotę korową gruczołów nadnerczowych i łożysko (w trakcie ciąży); należą do nich estrogeny i progesteron.
Estrogeny
Wpływają na kształtowanie się żeńskich narządów płciowych wewnętrznych i zewnętrznych oraz są odpowiedzialne za rozwój i utrzymywanie drugorzędnych żeńskich cech płciowych:
-rozwój gruczołów sutkowych i układu przewodów wydzielniczych gruczołów;
-ogólne zwiększenie pokładów tkanki tłuszczowej w warstwie podskórnej, w szczególności sutków, ud i pośladków;
-zwiększenie unaczynienia skóry.
Progesteron
Przyczynia się do wywoływania zmian, jakim podlega macica podczas cyklu rozrodczego, wpływa na gruczoły sutkowe i reguluje wydzielanie gonadotropin przez przysadkę mózgową przednią. Inne zmiany, do jakich dochodzi w trakcie okresu dojrzewania, są wywoływane przez androgeny (męskie hormony płciowe). Uważa się np., że wzrost owłosienia w okolicy łonowej i pachowej jest powodowany przez androgeny wydzielane przez istotę korową gruczołów nadnerczowych. Stężenie androgenów u kobiet jest dużo mniejsze niż u mężczyzn. Uważa się, że rozwój żeńskiego szkieletu, charakteryzującego się wąskimi ramionami i szerokimi biodrami, w przeciwieństwie do mężczyzn, wiąże się z małym stężeniem androgenów.
Higiena intymna
Czynności związane z higieną intymną (czyli przemycie i płukanie okolic krocza) powinny być wykonywane przynajmniej dwa razy dziennie, rano i wieczorem, oraz po każdym wypróżnieniu, aby zapobiec zanieczyszczeniu sromu kałem.
Mycie krocza
Krocze należy myć za pomocą wody i roztworów lekko kwaśnych, zbliżonych pH do środowiska pochwy. Powinno się unikać zwykłego mydła, ponieważ jest zbyt zasadowe. Środki o działaniu dezynfekującym, zawierające czynniki przeciwbakteryjne, są przydatne w razie infekcji, ale przeciwwskazane w codziennej higienie intymnej, ponieważ mogą uszkodzić florę bakteryjną pochwy, niszcząc także pałeczki kwasu mlekowego niezbędne do utrzymania jej prawidłowego ekosystemu.
Wiele kobiet, którym przeszkadza nadmierna wydzielina, stosuje wkładki higieniczne, niewielkie adsorbenty umieszczane w figach. Często jednak wkładki te są przyczyną reakcji alergicznych podrażnień, ponieważ są wykonane z materiału syntetycznego, zawierają substancje perfumowane i uniemożliwiają prawidłowy dopływ powietrza. W związku z tym zaleca się raczej częstsze mycie i przebieranie się. Należy unikać także dezodorantów intymnych; nieprzyjemne zapachy są związane z niedostateczną higieną lub infekcją, dlatego jest wskazana większa dbałość o higienę i zdrowie.
Płukanie pochwy można stosować tylko w następujących przypadkach: przy infekcjach pochwy, po zakończeniu menstruacji i po stosunkach płciowych (co nie zapobiega zapłodnieniu). Nadmierne stosowanie płukanek może spowodować osłabienie mechanizmów obronnych pochwy, przede wszystkim kwasowości.
Higieniczne środki ostrożności
Z higieną intymną są związane niektóre środki zmniejszające ryzyko zakłócenia prawidłowego środowiska pochwy. Przede wszystkim należy wspomagać dopływ powietrza, unikając zakładania bielizny zbyt przylegającej lub z tkanin syntetycznych. Nie zaleca się noszenia spodni dżinsowych, rajstop i body. Należy unikać tamponów, talku i dezodorantów w spreju (mogą spowodować wystąpienie alergii). Jako ogólny środek ostrożności, wskazany nie tylko do ochrony środowiska pochwy, można zalecić stosowanie diety ubogiej w cukry i bogatej w błonnik zapobiegający powstawaniu zaparć, które są przyczyną różnych dolegliwości także w obszarze narządów płciowych. Leczenie antybiotykami chorób zakaźnych, także pozagenitalnych, może spowodować niekorzystne zmiany środowiska pochwy, ułatwiając rozwój grzybicy.
Nowotwory
Żeński układ rozrodczy często jest miejscem powstawania nowotworów; łącznie z nowotworami piersi, nowotwory narządów płciowych stanowią ok. 45% wszystkich nowotworów złośliwych u kobiet. Nowotwory złośliwe występują głównie u kobiet w wieku 50-55 lat, łagodne pojawiają się ok. 45. roku życia. Objawy (ból, zwiększenie objętości brzucha itd.) są raczej opóźnione i z tego powodu nowotwory złośliwe jajników są szczególnie niebezpieczne.
Nowotwory macicy
Rozróżnia się nowotwory szyjki macicy i nowotwory trzonu macicy. Na poziomie szyjki macicy występują nowotwory łagodne (polipy szyjki macicy, brodawczak szyjki macicy) i złośliwe, do których należy rak szyjki macicy, najczęstszy nowotwór całego żeńskiego układu rozrodczego, o największej zapadalności w wieku 40-55 lat. Także przy tym nowotworze objawy pojawiają się z opóźnieniem. Wczesną diagnozę oraz leczenie umożliwia PAP test. Trzon macicy może być dotknięty nowotworami łagodnymi (np. polipy błony śluzowej) oraz złośliwymi, np. rakiem błony śluzowej, niegdyś rzadkim, obecnie coraz częściej występującym u kobiet, zwłaszcza w wieku 50-65 lat. Wśród nowotworów niezłośliwych bardzo jest rozpowszechniony włókniak lub włókniakomięsak macicy, który może być przyczyną niepłodności, poronień, komplikacji porodowych itd.
W pochwie mogą występować nowotwory łagodne (torbiele itd.) oraz złośliwe, pojawiające się bardzo rzadko.
Nowotwory sromu
Stanowią 3-5% wszystkich nowotworów żeńskiego układu rozrodczego. Formy złośliwe dotykają zwłaszcza kobiet starszych. Występują także zmiany dystroficzne, które pojawiają się zazwyczaj po menopauzie i mogą być uważane za stany przedrakowe. Najpowszechniejszymi zmianami dystroficznymi są starcze zanikowe zapalenie sromu i rogowacenie. W pierwszej stwierdza się występowanie w wewnętrznej części warg sromowych większych i w okolicach krocza białawych obszarów z różowymi plamami, czemu towarzyszy uczucie pieczenia i swędzenie. Druga zmiana charakteryzuje się pojawieniem się białej chropowatej plamy u podstawy łechtaczki, na wargach sromowych większych lub w okolicach krocza. Mogą wystąpić nieswoiste objawy, czasami jest to bardzo intensywne swędzenie. Ponieważ istnieje ryzyko, że te zmiany przekształcą się w nowotwory złośliwe, powinny być zdiagnozowane i leczone najszybciej jak to możliwe.
