Artykuł jest częścią publikacji pochodzącej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, którą nabyć można w Kulturalnym Sklepie lub w każdą środę w kiosku
Wśród pierwotnych nowotworów nerek (powstałych w nerce, a nie w wyniku przerzutu) nowotwór złośliwy nerki występuje najczęściej - stanowi ok. 90% wszystkich przypadków. Jest następstwem guza Wilmsa, który u dorosłych występuje niezmiernie rzadko (5-6%), ponieważ jest najczęstszym guzem wieku dziecięcego. Szczególnie rzadkie są mięsaki, które stanowią jedynie 1-2%.
Złośliwy rak nerki (gruczolakorak, w dawnej terminologii zwany rakiem jasnokomórkowym nerki) w większości przypadków dotyka osób między 50. a 60. rokiem życia; wśród chorych przeważają mężczyźni (proporcja 3:1). Główne symptomy to hematuria, ból krzyżowy i namacalna struktura. Objawy mogą występować niezależnie od siebie lub mogą być w różny sposób ze sobą powiązane. W 30% przypadków nowotwór objawia się obecnością przerzutów (metastaza) lub zmianami w wynikach pochodzących z badań laboratoryjnych, które nie dotyczą neoplazji, a jedynie substancji produkowanych przez komórki nowotworowe. Objawy znikają po usunięciu neoplazji, a ich ponowne pojawienie się może świadczyć o jej nawrocie w postaci przerzutu. Najczęstszym umiejscowieniem przerzutów nowotworu złośliwego nerki są płuca, kości, wątroba oraz mózg.
Podstawowym badaniem mającym na celu poprawne zdiagnozowanie nowotworu złośliwego nerki jest badanie radiologiczne. Podczas urografii nie zawsze można postawić jednoznaczną diagnozę, dlatego często niezbędne jest wykonanie echotomografii nerki, aby określić naturę nowej struktury w niej umiejscowionej. Tomografia komputerowa (TK) i jądrowy rezonans magnetyczny (RMN) umożliwiają badanie relacji, jakie łączą neoplazję z innymi organami, analizę węzłów chłonnych oraz ewentualne badanie żyły nerkowej. W przypadku wystąpienia tylko jednego przerzutu możliwe jest wykonanie zabiegu chirurgicznego w celu jego usunięcia. Leczenie dodatkowe to hormonoterapia, chemioterapia i radioterapia. Mimo początkowo powszechnego entuzjastycznego przyjęcia przez środowisko medyczne, powyższe metody obecnie są stosowane jako środki wspomagające leczenie w przypadkach rozległych zmian nowotworowych i wielu przerzutów, nie przynoszą jednak zadowalających efektów dostrzegalnych w poprawieniu wskaźnika przeżywalności pacjentów.
Guz Wilmsa oraz neuroblastoma to najczęstsze typy nowotworu występującego u dzieci. Ponad 66% przypadków diagnozuje się w ciągu trzech pierwszych lat życia, 90% przed ukończeniem 5. roku życia. Wyjątkiem jest guz Wilmsa pojawiający się w okresie prenatalnym bądź u osób dorosłych. Nowotwór zazwyczaj jest jednostronny. Przerzuty spotyka się z reguły w płucach i drugiej nerce. Urografia, echotomografia i tomografia komputerowa są badaniami potwierdzającymi precyzyjnie obraz diagnostyczny choroby. Leczenie obejmuje zabiegi chirurgiczne, chemioterapię i radioterapię. Rokowania zależą od wieku, w którym postawiono diagnozę, ponieważ im wcześniej neoplazja zostanie zdiagnozowana, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo wystąpienia wielu przerzutów. Przyjmuje się, że jeśli po wykonaniu zabiegu chirurgicznego nie wystąpiły przerzuty, to po upływie czasu równego 9 miesiącom dodanym do wieku dziecka w momencie wykonywania zabiegu, przerzuty nie powinny się już pojawić.
