Artykuł jest częścią publikacji pochodzącej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, którą nabyć można w Kulturalnym Sklepie lub w każdą środę w kiosku
Bóle brzucha (kurcze), a także obecność śluzu, krwi lub ropy w kale wskazują na zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy. Klasyfikacja ta nie zawsze jednak sprawdza się w praktyce, ponieważ ten sam czynnik zakaźny może w późniejszym czasie zaatakować kolejne odcinki przewodu pokarmowego. Dlatego też zwykle określa się wszystkie powyższe choroby jedną nazwą, pochodzącą od głównego objawu: biegunka ostra zakaźna. Zapalenie żołądkowo-jelitowe, ze względu na rozpowszechnienie, a przede wszystkim swoje następstwa, stanowi podstawowy problem sanitarny na świecie. Skutki choroby mogą być tym groźniejsze, im młodszy chory. Śmiertelność spowodowana tymi chorobami wynosi u dzieci poniżej 1. roku życia ok. 1 przypadek na 10 000 dzieci chorych w krajach dobrze rozwiniętych i aż 40 na 100 dzieci w krajach słabo rozwiniętych. Zapalenie żołądkowo-jelitowe mogą powodować bakterie, wirusy albo pasożyty. Objawia się biegunką, wymiotami, bólami brzucha, mięśni i głowy, utratą apetytu, spadkiem masy ciała, stanem zmęczenia i ogólnym złym samopoczuciem.
W większości przypadków skuteczne jest typowe leczenie objawowe oraz nawadnianie doustne. Silniejsze środki leczenia należy zastosować w przypadku: wystąpienia gorączki powyżej 39°C, pojawieniu się krwi w kale, biegunki trwającej dłużej niż 10 dni, poważnego odwodnienia lub objęcia stanem zapalnym kolejnego organu. Konieczne jest wówczas wykonanie badania kału w celu ustalenia przyczyny biegunki oraz innych dolegliwości, co pozwoli wybrać odpowiedni rodzaj leczenia (zwykle jest to terapia antybiotykowa). Leki przeciwbiegunkowe należy stosować ostrożnie, ponieważ biegunka przyczynia się również do oczyszczania jelita z czynników zakaźnych lub pasożytów, które je zaatakowały.
Poantybiotykowe zapalenie jelit jest procesem zapalnym jelita cienkiego lub jelita grubego ze zmianami tkanki jelitowej (martwica) oraz tworzeniem się błon rzekomych. Nazywa się je także rzekomobłoniastym zapaleniem jelita (rzekome błony składają się z bakterii, krwinek białych, fragmentów tkanki martwiczej jelita itd.; są żółtawe i wypukłe, mogą znajdować się w ograniczonych obszarach jelita lub zajmować je całkowicie). Poantybiotykowe zapalenie jelit powstaje w wyniku nadmiernego namnożenia się w jelicie grupy bakterii, a zwłaszcza Clostridium difficile. Anormalnemu rozwojowi tej bakterii sprzyjają niektóre antybiotyki, które jednocześnie niszczą inne, obecne zwykle w jelicie organizmy. Clostridium difficile produkuje głównie substancje toksyczne dla komórek jelitowych. Poantybiotykowe zapalenie jelit objawia się silną biegunką występującą w trakcie przyjmowania antybiotyków lub do 40 dni później. Choroba może zostać zdiagnozowana przez badanie kału na obecność toksyny Clortridium difficile. Jej leczenie polega na wstrzymaniu kuracji antybiotykowej oraz przywróceniu równowagi wodno-elektrolitowej. Konieczne może się również okazać żywienie pozajelitowe.
Zapalenie jelit - środki zaradcze w przypadku biegunki
Większość leków przeciwbiegunkowych jest dostępna w aptekach bez recepty. Mimo że sposoby ich działania są różne, wszystkie eliminują objawy biegunki. Jednak nie usuwają jej przyczyny, dlatego należy unikać ich przedawkowania. W tym celu zalecane jest dokładne zapoznanie się z ulotką informacyjną znajdującą się wewnątrz opakowania. Nie należy stosować leków dłużej, niż wskazano w ulotce. W niektórych przypadkach biegunka jest reakcją obronną organizmu na działanie danego czynnika, a jej celem jest szybkie wydalenie substancji toksycznych.
Rodzaje leków przeciwbiegunkowych
Zasadniczo leki przeciwbiegunkowe dzielą się na dwie kategorie: środki przeciwskurczowe i adsorbenty.
Leki przeciwskurczowe, takie jak loperamid, rozkurczają mięśnie gładkie jelit, co powoduje spowolnienie przesuwu mas kałowych. Dzięki temu organizm ma więcej czasu na wchłonięcie przez ściany jelita maksymalnej ilości wody. Adsorbenty, do których należy m.in. węgiel aktywowany, charakteryzują się zdolnością do wchłaniania wody znajdującej się w jelicie i prawdopodobnie również innych substancji podrażniających, które mogą być przyczyną biegunki. Należy unikać łączenia ze sobą leków należących do różnych kategorii (środka rozkurczającego i adsorbentu), ponieważ może to doprowadzić do niedrożności jelit. Jeśli biegunka nie ustępuje w ciągu 48 godz., konieczna jest konsultacja z lekarzem rodzinnym.
Jeśli biegunka występuje po spożyciu owoców morza lub podczas pobytu w miejscu, w którym źródło pochodzenia wody pitnej jest nieznane, może mieć podłoże zakaźne. Nie należy używać środków przeciwbiegunkowych zbyt długo oraz przekraczać zalecanych dawek. Nie zaleca się również spożywania alkoholu w trakcie leczenia.
