Wodonercze (łac. Hydronephrosis) to stan upośledzonego odpływu moczu z górnych dróg moczowych. W efekcie tzw. układ kielichowy-miedniczkowy nerki jest wyraźnie poszerzony.
Na wodonercze można zachorować w każdym wieku, natomiast dziś rozpoznaje się coraz więcej przypadków tej wady u płodów i noworodków. Przyczynił się do tego z jednej strony wspaniały rozwój technik ultrasonograficznych, a z drugiej powszechność badań prenatalnych. W efekcie wodonercze stało się jedną z najczęściej stwierdzanych wad rozwojowych u dzieci, zdarzającą się raz na 1000 urodzeń. Na szczęście, w większości przypadków wada cofa się sama i nie wymaga interwencji chirurga.
Przyczyny wodonercza
Przyczyną wrodzonego wodonercza jest obecność jakiejś przeszkody utrudniającej odpływ moczu z nerki do pęcherza moczowego albo tzw. zaburzenia czynnościowe związane z niedojrzałością autonomicznego układu nerwowego. W okolicy górnego kielicha nerki znajduje się miejscowy, autonomiczny ośrodek nerwowy sterujący pracą długich i okrężnych mięśni kielichów i miedniczki nerkowej. Jeśli ośrodek ten pracuje nieprawidłowo, miedniczka rozciąga się. Mocz zaczyna zalegać w niej wówczas, gdy równowaga pomiędzy tym, co nerka wytwarza, a tym, co jest spływa dalej do pęcherza, jest zaburzona. Trzeba też sobie zdawać sprawę, że produkcja moczu w ostatnim miesiącu ciąży jest bardzo duża i wynosi ok. 40 mililitrów na godzinę, podczas gdy po porodzie obniża się do ok. 10 mililitrów na godz.
Diagnostyka: kiedy usg, kiedy scyntygrafia
W USG płodu nie poszerzona miedniczka nerkowa i moczowód nie są w ogóle widoczne. Lekarz więc zwraca uwagę wyłącznie na poszerzone owe struktury podając zwykle ile milimetrów liczy rozciągnięta miedniczka. Przyjmuje się, że jeśli osiąga ona w III trymestrze ciąży ponad 10 milimetrów, wadę trzeba obserwować nie tylko do końca ciąży, ale także skontrolować po urodzeniu. Kontrolne badanie USG powinno być wykonane w pierwszym tygodniu życia noworodka, a potem ewentualnie powtarzane w określonych odstępach czasu. Jeśli miedniczka w okresie noworodkowym osiąga ponad 20 milimetrów, trzeba wykonać kolejne USG, a czasem także inne badania diagnostyczne. Ważna jest też obserwacja drugiej, zdrowej nerki (wada może pojawić się w obu nerkach lub w jednej). Jeśli zdrowa nerka wyraźnie rośnie, może to świadczyć o tym, że przejmuje ona funkcje tej chorej.
W 4-6 tygodniu życia można przeprowadzić badanie izotopowe zwane scyntygrafią dynamiczną (wcześniej mija się to z celem z powodu niedojrzałości nerki u noworodka). Polega ono na podaniu izotopu i sprawdzenia w jaki sposób obydwie nerki wychwytują i przenoszą znakowaną substancję. Po to, by sprawdzić czy przyczyną problemów nie jest jakaś mechaniczna przeszkoda w układzie moczowym, wykonuje się tzw. test z furosemidem.
Leczenie
Jeśli miedniczka jest większa niż 40-50 milimetrów, można rozpatrywać przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego (większość lekarzy stoi na stanowisku, że tak duża wada wymaga już interwencji chirurga). Leczenie polega na usunięciu zwężenia.
