Tylko około 20 proc. wszystkich udarów, to udar krwotoczny, potocznie zwany wylewem krwi do mózgu, a jego najczęstszą przyczyną jest nadciśnienie tętnicze krwi. Objawia się nagłym początkiem, z bólem głowy, narastaniem objawów ogniskowych, polegających na zaburzeniu funkcji mózgu, wymiotami i zaburzeniem świadomości. W niektórych przypadkach (około 5 proc. udarów) oprócz w/w objawów pojawia się gwałtowny, bardzo silny ból głowy oraz sztywność karku i objawy wegetatywne. Może nastąpić zgon. Objawy te świadczą o krwotoku podpajęczynówkowym.
Najwięcej, ponad 80 proc. wszystkich udarów, stanowi udar niedokrwienny (zawał mózgu), w którym mechanizm niedotlenienia mózgu polega na zaburzeniu drożności naczynia przez zakrzep miejscowy albo zator z miejsca odległego lub ogólny spadek przepływu krwi przez mózg.
Ostry udar mózgu spowodowany zakrzepem miejscowym występuje rano, po obudzeniu z objawami ogniskowymi narastającymi w czasie, natomiast udar spowodowany zatorem, który przemieścił się do naczynia mózgowego, występuje nagle w ciągu dnia, a największe nasilenie objawów ogniskowych uwidacznia się zaraz po wystąpieniu udaru.
W zależności od dynamiki występujących objawów wyróżniamy również:
- przejściowy atak niedokrwienny, zwany TIA, którego objawy utrzymują się krócej niż 24 godziny,
- udar z objawami odwracalnymi, zwany RIND, ustępujący w ciągu 21 dni,
- udar postępujący,
- udar dokonany.
Objawy udaru mózgu
Typowe obawy ogniskowe udaru mózgu to:
- osłabienie siły mięśniowej - niedowład,
- całkowity brak możliwości poruszania daną grupą mięśni - porażenie,
- osłabienie lub zniesienie czucia głębokiego (np. ułożenia, wibracji) albo powierzchniowego (np. temperatury, bólu, dotyku) - niedoczulica,
- zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniem półkuli dominującej mózgu - afazja czuciowa i ruchowa,
- zaburzenia artykulacji wypowiadanych słów - dyzartria,
- zaburzenia wykonywania ruchów precyzyjnych - apraksja,
- zaburzenia zdolności pisania - agrafia,
- zaburzenia zdolności czytania - aleksja,
- zaburzenia zdolności liczenia - akalkulia,
- zaburzenia zdolności zapamiętywania - amnezja.
Czynniki ryzyka udaru mózgu
Pamiętajmy, że czynniki ryzyka nie oznaczają, że będziemy mieć udar mózgu. Oznaczają, że ryzyko powstania udaru wzrasta wielokrotnie i należy temu natychmiast zapobiegać.
Oto katalog przyczyn ryzyka udaru mózgu:
- nadciśnienie tętnicze krwi - prawidłowe optymalne ciśnienie tętnicze krwi wynosi 120/80 mmHg
- hiperlipidemia - podwyższenie poziomu cholesterolu frakcji LDL /"zły cholesterol"/ powyżej 135 mg/dl i trójglicerydów w surowicy krwi powyżej 150 mg/dl
- palenie papierosów - obniża poziom cholesterolu HDL /"dobry cholesterol"/, zwęża naczynia krwionośne, zamykając te najmniejsze, co powoduje miejscowe, niebezpieczne niedokrwienie i niedożywienie tkanek,
- cukrzyca,
- choroby tętnic i serca (np. migotanie przedsionków sprzyjające powstawaniu skrzeplin mogących zablokować tętnice, wady zastawek),
- nadużywanie alkoholu, powodujące wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz uszkodzenie wątroby,
- niska aktywność fizyczna - siedzący tryb życia
- nerwica, stres,
- niewłaściwe odżywianie - częste spożywanie potraw zawierających tłuszcze zwierzęce, smalec, mała ilość warzyw i owoców w pożywieniu, zbyt obfite posiłki, mała ilość błonnika, brak ryb w diecie, to tylko niektóre złe nawyki żywieniowe,
- czynniki genetyczne - ryzyko zwiększa się jeżeli najbliżsi członkowie rodziny przebyli udar mózgu,
- wiek - ryzyko udaru wzrasta z wiekiem,
- płeć męska
- grupa etniczna (prowadząc badania w latach 1999-2001 Amerykanie odkryli, że bardziej narażona jest rasa czarna i latynoska
Jeżeli uważasz, że jesteś w grupie ryzyka powiedz o tym swojemu lekarzowi pierwszego kontaktu, który skieruje Cię na konsultację do neurologa. W poradni neurologicznej lekarz zleci np. badania krwi i badania obrazowe służące do diagnostyki schorzeń neurologicznych.
Jak rozpoznać, że dzieje się z nami coś złego?
Nagły, silny ból głowy bez znanej przyczyny, nagłe osłabienie czucia, drętwienie, osłabienie siły mięśniowej prawej lub lewej połowy ciała lub tylko części ciała wskazują na problem neurologiczny.
Jeżeli poczujemy brak siły jednej nogi i ręki lub tylko np. ręki, wykrzywienie twarzy ("dziwny grymas") musimy jak najszybciej powiadomić o tym osobę najbliżej nas, aby zadzwoniła po karetkę pogotowia.
Gdy pojawią się zaburzenia mowy np. niemożność wypowiadania słów, bełkot albo brak rozumienia słyszanych słów, będziemy mówić, ale nikt nie będzie nas rozumiał lub odwrotnie - słuchając innych nie będziemy rozumieć co do nas mówią. Może wystąpić niedowidzenie lub wręcz utrata wzroku, dwojenie obrazu w jednym lub obu oczach.
Dodatkowym objawem będą również zawroty głowy, wymioty, problemy z chodzeniem, utrata koordynacji i równowagi. Czasem objawy mogą zniknąć po chwili, ale nie należy ich ignorować, gdyż powrócą ze zdwojoną siłą.
Wszystkie te zaburzenia mogą świadczyć o udarze mózgu. Liczy się wtedy każda chwila. Udar mózgu jest przyczyną trwałego kalectwa prowadzącego do niesamodzielności a często kończy się śmiercią. Nie lekceważmy więc tej choroby. Porozmawiajmy w domu, z bliskimi jak rozpoznać zaburzenia neurologiczne i jak postępować, żeby pomóc drugiej osobie.
Jak się zachować gdy zauważymy objawy udaru u innej osoby?
Na ulicy może się zdarzyć, że ktoś nas "zaczepi" z dziwnym wyrazem twarzy, próbując nam coś powiedzieć, ale będzie bełkotał, więc nie będziemy nic rozumieć. Może nawet "słaniać" się, bez sensu gestykulować - nie uciekajmy natychmiast, nauczmy się oceniać innych! Nie każdy bełkoczący człowiek musi być pijanym, szukającym zaczepki! Może to być osoba potrzebująca pomocy, która właśnie ma udar mózgu. Spożycie alkoholu również nie oznacza, że możemy drugiego człowieka pozostawić bez pomocy. Unikajmy agresywnych, ale np. nieprzytomny pijany może umrzeć, jeśli nie zareagujemy właściwie.
Należy natychmiast zadzwonić po specjalistyczną Karetkę Pogotowia (reanimacyjną), tel.: 999. Nie wolno zostawić chorego samego, bez opieki ani w domu, ani na ulicy. Jeżeli jest przytomny, starajmy się go uspokoić i zabezpieczyć przed upadkiem, sadzając albo kładąc na ziemi. Jeżeli rzeczywisty stan chorego tego wymaga, należy natychmiast ułożyć go w pozycji bezpiecznej, tzw. bocznej ustalonej, aby zapobiec zachłyśnięciu wymiocinami lub zapadaniu języka.
Niestety, nie jesteśmy w stanie " na oko" określić typu dokonującego się udaru. Służą do tego badania neuroobrazowe - tomografia komputerowa głowy i rezonans magnetyczny. Ze względu na bezpośrednie zagrożenie życia w udarze mózgu istotnym jest czas od wystąpienia objawów do wdrożenia leczenia. Pamiętajmy, że diagnostyka musi być wykonana natychmiast, aby można było podjąć odpowiednie leczenie. Chorego jak najszybciej należy przetransportować do szpitala, najlepiej z tzw. oddziałem udarowym.
Jak zapobiegać udarom mózgu?
Pamiętajmy, że niektóre z czynników ryzyka możemy modyfikować, ponieważ zależą od naszej woli. Dieta bogata w warzywa i owoce, ryby i owoce morza, ciemne pieczywo zamiast białego a także 1,5- 2,5 l wody mineralnej dziennie pozytywnie wpłynie na gospodarkę tłuszczową organizmu zmniejszając poziom cholesterolu w surowicy krwi.
Rozpoczęcie aktywności fizycznej pozwoli nam obniżyć masę ciała. Nie musimy biegać czy uprawiać aerobiku, możemy co drugi dzień zrobić spacer szybszym marszem przez 30 minut, pogimnastykować się w świeżo wywietrzonym pokoju, a jeżeli mamy możliwość - popływać, lub pojeździć na rowerze.
Zaprzestanie palenia papierosów poprawi ogólne warunki oddechowe organizmu i utlenowanie komórek sprzyjając lepszemu ich odżywieniu.
Rezygnacja z nadużywania alkoholu pomoże wątrobie lepiej spełniać swoje funkcje a także zmniejszy zbyt wysokie ciśnienie tętnicze krwi. Spożywanie potraw o niskiej zawartości tłuszczu i soli zapobiega nadciśnieniu tętniczemu krwi, które jest największą przyczyną udarów krwotocznych (wylewów) mózgu.
Kontrolne wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, przestrzeganie zaleceń i regularne wykonywanie badań kontrolnych, pozwolą leczyć choroby podstawowe, którym towarzyszy zwiększony poziom cholesterolu.
Unikanie różnych sytuacji stresowych korzystniej wpłynie na każdą chwilę naszego życia. Starajmy się, aby uśmiech gościł na naszej twarzy i wnosił radość z życia codziennego. Zwykłe "dzień dobry" i "miłego dnia" poprawi samopoczucie każdemu. Możemy również zastosować techniki relaksacyjne.
Więcej na temat opieki poszpitalnej i rehabilitacji chorego w domu: czytaj tutaj
Tekst: House Domowa Opieka
