Jak żywić osobę starsz±?

Małgorzata Durka 20.01.2012 16:24

Brak apetytu, apatia, choroby, które zmuszaj± do karmienia z pomoc± sondy: dostarczenie organizmowi seniora odpowiednich składników odżywczych nie jest łatwe, a zarazem konieczne. Jak to robić skutecznie?

Płynne pokarmy niekoniecznie wygl±daj± smakowicie. Wiele jednak można poprawić dbaj±c o estetykę zastawy i dodatki

Shutterstock

Na starzej±cy się organizm człowieka bardzo istotny wpływ ma styl życia oraz sytuacja zdrowotna. Ludzie starsi, zazwyczaj po zakończeniu aktywno¶ci zawodowej, przestaj± przywi±zywać większ± wagę do żywienia racjonalnego. Czasami zwi±zane jest to z ich stanem zdrowia, brakiem samodzielno¶ci a czasami z sytuacj± materialn± w jakiej się znajduj±.

Gdy metabolizm zwalnia

Staro¶ć często oznacza samotno¶ć. Taka sytuacja stwarza problemy zwi±zane z apati± oraz izolowaniem się od ¶wiata zewnętrznego, a gdy do tego doł±czy się osłabienie pamięci, brak apetytu czy niemożno¶ć samodzielnego przygotowywania pożywienia, starszy człowiek zaczyna zaniedbywać posiłki. Objawia się to najczę¶ciej nieregularnym przyjmowaniem pożywienia, b±dĽ rezygnacj± z przyjmowanych posiłków.

Należy zdawać sobie sprawę z tego, że organizm starszego dorosłego cechuje się odmienno¶ci±.

Obserwuje się spadek siły mię¶niowej, który powoduje zniechęcenie b±dĽ niemożno¶ć poruszania się, a co za tym idzie, spadek zapotrzebowania na energię w spoczynku.

Wzrasta także zawarto¶ć masy tłuszczowej, a zmniejsza się masa mię¶niowa. Również zauważalna jest demineralizacja układu kostnego na skutek zmniejszania się ilo¶ci składników mineralnych w organizmie.

Czę¶ciej pojawiaj± się zaparcia spowodowane osłabion± motoryk± przewodu pokarmowego. Uczucie zgagi może towarzyszyć po każdym posiłku, a zmniejszona ilo¶ć wydzielanej ¶liny przyczynia się do gorszego zlepiania pokarmów w jamie ustnej i upo¶ledzenia dalszego trawienia.

Wiele starszych osób skarży się na problemy zwi±zane z funkcj± w±troby i trzustki oraz tolerancj± przyjmowanych posiłków. Dzieje się tak dlatego, że z wiekiem zmniejsza się zdolno¶ć w±troby do regeneracji oraz aktywno¶ć enzymów wydzielanych przez trzustkę .

Mniej kalorii, ale nie witamin

Wprawdzie organizm starszych osób nie wymaga takich ilo¶ci kcal dziennie jak organizm osób dorosłych pracuj±cych, to jednak potrzeby zwi±zane z dostarczaniem do organizmu witamin i składników mineralnych s± podobne.

Maj±c na uwadze powyższe zmiany ważnym jest, aby osoby w podeszłym wieku miały zapewnion± opiekę w domu i były pod stał± kontrol± lekarza rodzinnego i pielęgniarki ¶rodowiskowej rodzinnej.

Zasady żywienia osób starszych:

1. Należy przede wszystkim pamiętać o spożywaniu posiłków, ponieważ niedożywienie powoduje upo¶ledzenie pracy narz±dów wewnętrznych, bardzo ciężkie choroby, wyniszczenie a nawet ¶mierć. Utrata siły, apatia i chudnięcie mog± być pierwszym sygnałem alarmowym w/w sytuacji. Powiedz o tym lekarzowi;

2. Posiłki powinny być przygotowywane z produktów naturalnych takich jak warzywa, nabiał, mięso (chude), ryby, kasze, ciemne pieczywo. Zawsze zwracajmy uwagę na przyzwyczajenia kulinarne naszego seniora i respektujmy je, dbajmy o różnorodno¶ć posiłków;

3. Posiłki ciężkostrawne na bazie fasoli, grzybów, kapusty, posiłki smażone, tłuste itp nie s± wskazane ze względu na gorsz± tolerancję i długie zaleganie w żoł±dku;

4. Kilka (4-5, a nawet 6-7 małych), różnorodnych posiłków, regularnie przyjmowanych w ci±gu dnia, umożliwi organizmowi poprawne wchłanianie ¶rodków odżywczych, lepsze samopoczucie i zmniejszy dolegliwo¶ci trawienne. Należy unikać przejadania się;

3. Gdy występuj± zaparcia należy spożywać produkty zawieraj±ce błonnik, np. owoce suszone, soki warzywne i przeciery; (więcej o błonniku:)

4. Najwyższa jako¶ć pokarmów i atrakcyjny wygl±d zachęci każdego do jedzenia, a miłe towarzystwo przy stole pobudzi apetyt naszego seniora;

5. Posiłki tzw. lekkostrawne będ± najodpowiedniejsze dla osób starszych. Oczywi¶cie należy pamiętać o modyfikacji diety w przypadku specyficznych chorób typu cukrzyca, niewydolno¶ć nerek, w±troby, schorzeniach układu pokarmowego, w stanach pooperacyjnych i wielu innych. O takich dietach decyduje lekarz;

6. Nie stosujmy ostrych przypraw. Możemy zast±pić je przyprawami ziołowymi poprawiaj±cymi smak jedzenia, ponieważ w starszym wieku prawidłowe odczuwanie zapachu oraz smaku jest zaburzone. Ponadto ograniczaj±c ilo¶ć soli, unikniemy nadci¶nienia tętniczego krwi, lub zmniejszymy wysokie ci¶nienie krwi już występuj±ce u większo¶ci osób starszych.

Jeżeli sytuacja zdrowotna pozwala seniorowi przyjmować pozycję siedz±c±:

Należy stworzyć osobie starszej możliwo¶ć jedzenia przy stole w towarzystwie innych. Szara codzienno¶ć powinna stać się bardziej kolorowa, zapewniać czas na relaks i czas na spożywanie ulubionych posiłków.

Gdy występuj± braki w uzębieniu:

Pamiętajmy o rozdrabnianiu pokarmów lub wręcz przecieraniu, aby problemy z gryzieniem nie spowodowały niechęci do jedzenia. Przecierane posiłki powinny być ciepłe i urozmaicone. Starajmy się również by wygl±d posiłków przetartych był "przyjemny dla oka". Można podać je w miseczce czy głębokim talerzu ulubionym przez pacjenta, a na wierzchu przybrać koperkiem, natk± pietruszki albo bazyli±. Jeżeli przetarte jedzenie ma postać papki niezbyt przyjemnej z wygl±du możemy podać w wysokim kubeczku, który sprytnie zakryje jej wygl±d.

W przypadku braku apetytu:

Oprócz małych, częstych porcji jedzenia, warto wypróbować dostępne w aptece odżywki w postaci płynnych preparatów w kartonikach lub buteleczkach. Koszt jednej odżywki to ok. 8,00 - 9,00 złotych. Można je stosować, popijaj±c między posiłkami lub wręcz zamiast posiłku, ponieważ dostarczaj± odpowiedni± ilo¶ć kcal. Dostępne s± również w wersji dla osób z cukrzyc±.

Gdy osoba starsza nie chce spożywać odpowiedniej ilo¶ci płynów:

Zdarza się często, że starsze osoby nie chc± pić dużo płynów, ponieważ boj± się, że będ± musiały non stop chodzić do toalety opróżniać pęcherz moczowy, a problemy z poruszaniem się lub nietrzymaniem moczu powoduj±, iż mog± nie zd±żyć. Z tego też powodu nie wychodz± z domu lub nie pij± płynów, aby nie siusiać, gdy s± poza domem.

Dlatego też woda i płyny powinny być przyjmowane w ci±gu całego dnia, małymi łyczkami, bardzo często ("co chwilę"). Ułatwi to pracę przewodu pokarmowego i pomoże nawodnić organizm, a nie "przepłukać", czyli nie spowoduje natychmiastowego zgromadzenia moczu w pęcherzu moczowym i nagłego siusiania. Mocz będzie zbierał się powoli w pęcherzu moczowym i będziemy mieć czas nawet na spacer.

Bez wody, człowiek powoli staje się bardzo słaby, brakuje mu siły, obniża się sprawno¶ć fizyczna i zmniejsza odporno¶ć organizmu, który staje się podatny na różnego rodzaju infekcje bakteryjne i wirusowe. Bez wody człowiek umiera jak ro¶lina na pustyni.

Karmienie z pomoc± sondy

Jeżeli nasz senior nie może przełykać i istnieje ryzyko zachły¶nięcia, lekarz może zlecić żywienie przez zgłębnik do żoł±dka (sondę). Po założeniu przez nos, sprawdzamy czy zgłębnik jest prawidłowo umiejscowiony. Możemy wykonać to na dwa sposoby:

aspiruj±c wydzielinę - możemy wtedy zobaczyć czy pojawia się tre¶ć żoł±dkowa;

w przypadku braku wydzieliny - wstrzykujemy ok 10 ml powietrza(!) i jednocze¶nie osłuchujemy nadbrzusze fonendoskopem. Prawidłowo umiejscowiony zgłębnik podczas wpuszczania powietrza pozwoli usłyszeć charakterystyczny szmer oraz widoczne uniesienie powłok brzusznych w okolicy żoł±dka. Nie wpuszczamy płynu, ponieważ w przypadku błędnego wprowadzenia sondy, podamy płyn do dróg oddechowych zamiast pokarmowych i pacjent może się udusić.

Do żywienia przez zgłębnik używamy zwykle pokarmu samodzielnie przygotowanego w domu i dokładnie zmiksowanego.

Jednorazowo podajemy 200- 300 ml pokarmu o temperaturze ok 35-37°C.

Przed podaniem pokarmu układamy pacjenta w pozycji wysokiej albo półwysokiej, wykonujemy toaletę jamy ustnej pacjenta. Możemy również podać pierwsz± dawkę ciepłego płynu (ok 10-15 ml) np herbaty, aby łatwiej przechodziło jedzenie przez zgłębnik.

T± sam± czynno¶ć ponawiamy po nakarmieniu chorego - podajemy 10-20 ml ciepłego płynu, np herbaty, przez zgłębnik w celu oczyszczenia go z resztek jedzenia pozostałych w ¶rodku, wykonujemy toaletę jamy ustnej i pozostawiamy pacjenta w pozycji wysokiej jeszcze przez następn± godzinę.

Karmimy chorego ok 5 - 6 razy w ci±gu dnia.

Sonda założona do żoł±dka musi być wymieniana najpóĽniej co 6 tygodni, ponieważ istnieje ryzyko wyst±pienia podrażnienia lub odleżyn w nozdrzach. W wielu przypadkach zakładana jest tylko na czas karmienia a następnie wyjmowana.

Zdarza się, iż osoba starsza ze względu na stan zdrowia wymaga żywienia medycznego, tzw. dojelitowego, którego celem jest dodatkowe podanie składników odżywczych, ponieważ nie jest w stanie przyjmować ich z pokarmem tradycyjnym.

Do żywienia dojelitowego stosuje się diety płynne, obecnie wytwarzane głównie przemysłowo, indywidualnie dobierane do chorego np. bezlaktazowe, normokaloryczne, izoosmolarne itd. Je¶li jednak pacjent wymaga takiego postępowania, opiekunowie zostan± szczegółowo poinstruowani w zakresie realizacji tych potrzeb.

Autor: Małgorzata Durka, pielęgniarka z wieloletnim do¶wiadczeniem, doktorant I Wydziału Lekarskiego WUM, dyrektor ds. koordynacji w House Domowa Opieka

Jak żywić osobę starsz±?

Pierwsza pomoc przedmedyczna. Poradzisz sobie?

Choroby

Badania

Najlepsze na Forum

Kalkulatory

Testy

CHOROBY

BADANIA

DOLEGLIWO¦CI

Pielęgnacja

ŻYWIENIE