Artykuł jest częścią publikacji pochodzącej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, którą nabyć można w Kulturalnym Sklepie lub w każdą środę w kiosku
Zewnętrzny masaż serca przeprowadza się, opierając płasko splecione ręce na mostku. U dorosłych powinno się uciskać dolną 1/3 część mostka, u dzieci natomiast uciska się środkową część mostka. Uciski powinno się wykonywać rytmicznie, rękami wyprostowanymi w stawach łokciowych - z częstością ok. 60 razy/min (u dorosłych) i ok. 100 razy/min (u dzieci).
Zabieg ten powoduje uciśnięcie serca pomiędzy tylną ścianą mostka a kręgosłupem, co skutkuje wypchnięciem krwi z serca do krwiobiegu (gdy ucisk zostaje zwolniony, krew napływa z powrotem do serca).
U niemowląt masaż wykonuje się, obejmując klatkę piersiową dwoma rękami i uciskając kciukami środkową część mostka (100-120 razy/min). Kontrolę skuteczności masażu przeprowadza się, sprawdzając pojawianie się tętna. Sztuczne oddychanie należy rozpocząć natychmiast po masażu serca i synchronizować z nim (3-5 serii ucisków na oddech). Można je wykonać także za pomocą specjalnych przyrządów. Wentylacja bez użycia dodatkowych przedmiotów jest klasyczną metodą usta-usta lub usta-nos. Ratownik przez kilka sekund wdmuchuje powietrze w usta lub nos pacjenta, pamiętając, aby miał on głowę odgiętą w tył w celu udrożnienia dróg oddechowych.
Masaż serca i sztuczne oddychanie są konieczne w przypadku zatrzymania akcji serca. Bezpośrednią jego konsekwencją jest niedotlenienie tkanki mózgowej, co powoduje nagłą utratę przytomności. Jeśli stan niedoboru tlenu trwa dłużej niż 3-4 min, uszkodzenie mózgu jest nieodwracalne. Z tego powodu zabiegi reanimacyjne powinny zapewnić odpowiedni dopływ natlenowanej krwi do mózgu.
Wewnętrzny masaż serca wymaga torakotomii (otwarcia klatki piersiowej) na wysokości IV lub V lewej przestrzeni międzyżebrowej. Serce jest silnie uciskane rytmicznymi ruchami przez osierdzie na mostek. Jeśli zaistnieje konieczność, otwiera się worek osierdziowy i dokonuje bezpośredniego, rytmicznego ucisku serca.
