Artykuł jest częścią publikacji pochodzącej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, którą nabyć można w Kulturalnym Sklepie lub w każdą środę w kiosku
Główne reguły takiego żywienia, określone po pierwszej wojnie światowej przez Japończyka George'a Ohsawa, zostały zainspirowane tradycyjną medycyną wschodnią pochodzenia taoistycznego: wg tych koncepcji zdrowie organizmu zależy zasadniczo od utrzymania wewnątrz organizmu właściwej równowagi między dwiema zasadami kosmicznymi Jin-Jang. Ponieważ także potrawy mogą być Jin lub Jang (np. jarzyny i owoce są Jin, zboża są Jang; potrawy Jin są kwasowe, Jang zasadowe), zrównoważona dieta utrzymująca prawidłowy bilans między dwoma rodzajami żywności jest wskazana głównie do utrzymania dobrego stanu zdrowia.
Żywność w diecie makrobiotycznej
Za żywność makrobiotyczną są uważane: zboża pełne nieoczyszczone (pełnoziarnisty ryż, pszenica twarda, gryka, proso, jęczmień, kukurydza , płatki owsiane ), jarzyny (marchew, cebula, rzepa, rzeżucha, kapusta, korzenie), rośliny morskie (algi), ciemny chleb, zapłodnione jaja itd. Z diety powinny być wykluczone niektóre warzywa, takie jak pomidory, bakłażany i ziemniaki, przyprawy korzenne, cukier i słodycze, kawa, alkohol , masło i sól rafinowana (zastąpione olejem sezamowym, masłem sezamowym, pietruszką, solą morską, specjalnymi produktami: nazywanymi gomasio, tamari, tekka, miso), napoje z konserwantami, żywność przetworzona chemicznie, jaja niezapłodnione, konserwy. Z jedzenia pochodzenia zwierzęcego preferowane są dziczyzna, drób, ryby, mięczaki, ponieważ nie są przetwarzane chemicznie. Z napojów zalecana jest herbata chińska lub japońska, zielona i niekolorowana, napary z cykorii i różnych korzeni itd.
Rozpowszechnienie diety makrobiotycznej
Rozpowszechnienie diety makrobiotycznej to zjawisko rozwinięte szczególnie w latach 70.; po licznych publikacjach specjalistycznych na ten temat w największych miastach powstały sklepy i restauracje makrobiotyczne. U podstaw rosnącej popularności makrobiotyki bez wątpienia leżą czynniki kulturowe, które z pewnych tematów uczyniły przedmiot szczególnej uwagi począwszy od lat 70., m.in. irracjonalizm mistyczno-ezoteryczny, który doprowadził do szerszego zainteresowania filozofiami wschodu, i rosnąca świadomość problemów ekologicznych i zanieczyszczenia środowiska, które korzystnie wpłynęły na przewartościowanie wszystkiego, co przedstawia się jako "naturalne".
W pewnych przypadkach makrobiotyka, zaadaptowana w sposób powierzchowny i nieprecyzyjny, została zredukowana do prostej mody, ze wszystkimi zagrożeniami, jakie ze sobą niesie. Sygnalizowane były przypadki poważnego niedożywienia, anemii z powodu braku żelaza, niedoboru witaminy C itd. będące konsekwencją długiego stosowania diety bez kontroli medyczno-dietetycznej.
Obecnie niektóre zasady diety makrobiotycznej zostały przewartościowane w świetle nauki. Jest tak np. w przypadku nowotworu: wiele badań na temat relacji między nowotworem i sposobem żywienia (w szczególności badania prowadzone w Narodowym Instytucie Nowotworowym w Mediolanie pod kierownictwem epidemiologa Franco Berrino) udowodniło przydatność niektórych potraw i preparatów typowych dla żywności makrobiotycznej w przeciwdziałaniu nowotworom. Większość przeprowadzonych badań dotyczyła raka piersi, ale także w profilaktyce innych typów nowotworów istnieją dowody na korzyści płynące ze stosowania tego typu diety.
Produkty, takie jak gomasio i miso, okazały się przydatne także w ograniczeniu zaburzeń związanych z chemioterapią. U podstaw tych efektów leżą fitoestrogeny znajdujące się w soi oraz wysoka zawartość substancji przeciwutleniających typowa dla tego typu diety.
Makrobiotyka - główne produkty żywnościowe
Zboża
Muszą być pełnoziarniste, czyli nierafinowane. Zalicza się do nich: pszenicę, ryż, jęczmień, owies, grykę, żyto i kukurydzę. Istnieją ponadto różne mieszaniny, takie jak kokoh (przygotowywany z połączenia rozmaitych zbóż z dodatkiem sezamu i soi) oraz arrowroot (mąka skrobiowa pozyskiwana z rośliny o tej samej nazwie).
Tłuszcze
Tahini, pasta pozyskiwana z sezamu, bardzo rozpowszechniona w kuchni środkowowschodniej, jest dodawana do sosu sojowego służącego do doprawiania zup. Gomasio, pasta z soli morskiej i sezamu, służy do nadania potrawom aromatu. Sezam stosuje się bardzo często również w formie nasion. W kuchni makrobiotycznej całkowicie zabronione jest stosowanie masła i margaryny, jednak można używać oliwy z oliwek.
Algi
Są szeroko wykorzystywane w kuchni makrobiotycznej, również ze względu na wysoką zawartość witamin i soli mineralnych. Występują różne rodzaje alg, a każdy z nich ma swój specyficzny smak. Należy nauczyć się je rozpoznawać i docenić ich walory kulinarne, tak aby móc wykorzystywać je w codziennym żywieniu.
Rośliny strączkowe
Stanowią źródło białka w diecie makrobiotycznej, których doskonałym źródłem jest soczewica, ciecierzyca, soja, adzuki (czerwona fasola japońska). Należy pić wodę wykorzystywaną do gotowania roślin strączkowych - pozwala to zachować ich walory odżywcze.
