Chcielibyśmy dla naszych bliskich, by nawet w jesieni życia pozostali zdrowi, witalni, sprawni i niezależni. Niestety siłą rzeczy nie zawsze tak się dzieje. Wraz z wiekiem część osób traci swoją sprawność: czy to intelektualną, czy fizyczną, zaczyna wymagać opieki. Problemy ze zdrowiem dotyczą większości osób po 70- tce, a często pojawiają się wcześniej. Część osób potrzebuje pomocy w radzeniu sobie ze zwykłymi czynnościami: zakupami, gotowaniu, utrzymaniu porządku w domu. Jak im to zapewnić?
To trudne nawet przy dobrych chęciach, gdy sami jesteśmy obciążeni obowiązkami bieżącego życia. Eksperci twierdzą, że optymalnym rozwiązaniem jest dopiero opieka nad seniorem sprawowana przez kilku zmieniających się krewnych we wsparciu profesjonalistów. Zwracają uwagę, że zwłaszcza w przypadku, gdy obowiązkiem opieki obciążony jest jeden członek rodziny, prawdopodobnie będzie on ponosił znaczące koszty psychologiczne, często z wypaleniem i depresją włącznie. Nie mówiąc już o tym, że jednej osobie trudno będzie poradzić sobie fizycznie i kompetencyjnie oraz że zazwyczaj wiąże się to z koniecznością rezygnacji z pracy i dochodów. Co więc zrobić?
Opieka świadczona przez państwo vs. prywatna
By ocenić realny stan chorego konieczna jest konsultacja medyczna u lekarza rodzinnego. Może on zalecić nieodpłatne wizyty pielęgniarki środowiskowej raz lub kilka razy w tygodniu w zależności od tego, jaki jest stan zdrowia pacjenta. Lekarz może również skierować starszą osobę do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej lub Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, który zdecyduje, czy może ona zostać objęta tamtejszą opieką. Możliwe, że zostanie nam przydzielona opiekunka z MOPS - u, która będzie przychodzić do domu, robić zakupy czy towarzyszyć seniorowi. Jeśli okaże się to niemożliwe, chociażby ze względów formalnych, pozostaje nam rozważenie płatnej opieki prywatnej świadczonej przez opiekunki czy wręcz całe agencje oferujące różnorodne usługi: od niemedycznych po medyczne.
W przypadku tej drugiej, wachlarz możliwości jest ogromny, ograniczony wydaje się jedynie zasobnością naszego portfela. Stan zdrowia i potrzeby starszej osoby powinny być decydujące przy wyborze formy i stopnia pomocy, jednak nie ma się co oszukiwać, większość osób musi jednak uwzględnić swoje możliwości finansowe.
Niezależnie od tego, którą opcję pomocy wybierzesz, sprawdź, na co warto zwrócić uwagę przy wyborze opiekuna.
Jakie potrzeby ma senior? W czym trzeba mu pomagać?
Warto na samym początku zastanowić się, czego potrzebowalibyśmy od osoby pomagającej, a co jesteśmy w stanie wziąć na siebie. Czy potrzebujemy by zajęła się porządkami, czy może zależy nam przede wszystkim na zorganizowaniu czasu bliskiego czy kontrolowaniu, by nie zrobił sobie krzywdy i jadł posiłki? Być może chcielibyśmy, żeby opiekun pracował w zespole, w skład którego wchodzą inni specjaliści: lekarze, fizjoterapeuci czy psycholodzy, by w razie potrzeby można było skorzystać także z ich wsparcia. Lub wiemy, że dodatkowo potrzebna będzie pielęgniarka, która np. 2 razy w tygodniu podłączy kroplówkę, zrobi zastrzyk czy zmieni opatrunek. Gdy znamy potrzeby seniora i swoje jako rodziny możemy ustalić z opiekunem zakres jego obowiązków: tak dotyczących osoby starszej, jak i utrzymania gospodarstwa domowego. Problem w tym, że rodziny czasem nie mają jednak świadomości, jakiej dokładnie pomocy będzie potrzebował ich bliski.
W ocenie stanu zdrowia osoby starszej i tego, jakiego rodzaju pomocy wymaga, używa się m. in. kwestionariuszy oceny geriatrycznej. Zawierają one takie pytania jak np. "Czy samodzielnie przemieszcza się z łóżka na fotel?", "Czy potrafi się sam ubrać i rozebrać, czy należy mu w tym pomóc?", "Czy samodzielnie korzysta z toalety/ przygotowuje posiłki/ gospodaruje pieniędzmi", "Czy kontroluje wydalanie moczu i stolca?", "Czy potrafi korzystać z telefonu?". Dzięki tym narzędziom ustala się, na ile osoba jest samodzielna, a na ile i na jakich płaszczyznach wymaga pomocy.
Kwestionariusze oceny geriatrycznej wykonują i interpretują specjaliści, jednak łatwo można je znaleźć w internecie. Już ich przejrzenie może pomóc rodzinie zorientować się mniej więcej, jakie są obszary wymagające uwzględnienia.
Zakres pracy opiekuna
Do podstawowych obowiązków opiekuna należy zazwyczaj dbanie o stan zdrowia seniora, utrzymywanie jego higieny osobistej, czyli mycie, czesanie czy ubieranie, a także podawanie posiłków, leków. Często jego praca obejmuje również mobilizowanie go do podejmowania aktywności, organizowanie seniorowi czasu wolnego, czuwanie nad jego kondycją fizyczną i stanem psychicznym. Z tego względu istotne jest, aby opiekun miał w sobie zarówno cierpliwość, jak i niezbędną energiczność i kreatywność. Niejednokrotnie opiekunowie wykonują także podstawowe czynności związane z utrzymaniem gospodarstwa domowego tj. zakupy, porządki, mycie naczyń, zmiana pościeli czy gotowanie.
Opiekun powinien posiadać wiedzę na temat opieki nad seniorem, aby móc udzielać rodzinie wskazówek, jak się z nim obchodzić, na co zwrócić uwagę. Dobrze wykwalifikowany opiekun jest dla rodziny, która często czuje się zagubiona, źródłem wsparcia i skarbnicą praktycznych rad. W przypadku choroby podopiecznego lub jego niepełnosprawności, opiekun może zajmować się również w jakimś stopniu rehabilitacją.
Kompetencje i sympatia do starszych
Gdy bliski jest w miarę samodzielny, a po prostu boryka się z samotnością lub potrzebuje wsparcia przy drobnych czynnościach domowych, podstawowym kryterium jest, by opiekun był w stanie wzbudzić sympatię i zaufanie seniora. Z oczywistych względów, innych kompetencji i odpowiedzialności będzie wymagała od opiekuna osoba chora, niepełnosprawna czy osoba, u której występują np. zmiany demencyjne. Zawsze jednak poza kompetencjami istotnym czynnikiem jest to, czy osoba, która ma się opiekować seniorem, lubi starszych ludzi czy nie. Niestety także w tym zawodzie zdarzają się osoby, które do starszych czują odrazę lub się ich boją. W takich przypadkach trudno o dobrą współpracę. W tym zawodzie niezbędna jest cierpliwość, odporność psychiczna i empatia, a także obowiązkowość i zaradność.
Czasem zdarza się oczywiście, że starsi podopieczni mają "trudny" charakter czy ze względu na rozwijający się proces chorobowy czy zaburzenia w jakiś sposób zniechęcają do siebie innych. Opiekun takiej osoby powinien mieć w sobie dużo odporności na frustrację i umiejętność rozładowywania napięcia powstałego w związku z czynnościami przy seniorze (np. w czasie wolnym). To drugie zresztą jest wskazane wszystkim osobom zaangażowanym w opiekę nad osobą starszą, chorującą czy niepełnosprawną.
Warto też zwrócić uwagę na predyspozycje związane z budową ciała opiekuna. Jeśli nasz bliski wymaga pomocy przy przemieszczaniu się i podnoszeniu np. przy czynnościach związanych z pielęgnacją ciała, wątła opiekunka może nie podołać temu zadaniu ze względu na warunki fizyczne. Z drugiej strony, istnieją odpowiednie techniki, których opanowanie pozwala opiekunom na pielęgnację podopiecznego nawet przy sporej różnicy wagi. Jeśli senior potrzebuje takiej pomocy, dobrze upewnić się, że osoba, która ma się nim zajmować, je posiada i da radę.
Na godziny, na dobę, na stałe? Ile to kosztuje?
Jedną z kwestii do rozważenia jest to, w jakim wymiarze godzin potrzebujemy pomocy opiekuna. Czy wystarczy, by ktoś odwiedził seniora 2 - 3 razy w tygodniu i poświęcił mu np. godzinę? Koszt jednej godziny opieki prywatnie waha się od 15 do 30 zł. Czy potrzebna jest całodobowa opieka przy osobie nieporuszającej się? Gdy starszy potrzebuje stałej opieki, warto rozważyć zatrudnienie opiekunki, która by z nim zamieszkała. Wtedy płacimy jej wynagrodzenie miesięcznie wynoszące mniej więcej 2 - 3 tys. zł. Finalny koszt zależy od zakresu obowiązków, obciążeń, stopnia komunikacji z seniorem czy jego sprawności. Starsza osoba chodząca może potrzebować wsparcia przy zwykłych czynnościach, np. myciu okien, zakupach, spacerze. Osoba leżąca potrzebuje pomocy we wszystkich czynnościach.
Inną opcją, wciąż wzbudzającą kontrowersje i ambiwalentne odczucia tak rodzin, jak i samych seniorów, jest "dom spokojnej starości". W wypadku tego rozwiązania, warto sprawdzić referencje miejsca i ilość podopiecznych przypadających na opiekuna, wybrać się na niezapowiedzianą wizytę, podpytać mieszkańców o warunki. Koszt pobytu w domach spokojnej starości wynosi zazwyczaj od 3 tys. zł miesięcznie w górę.
