Mobbing – co to jest?
Słowo mobbing wywodzi się od dwóch angielskich słów: rzeczownika “mob” - tłum, motłoch oraz czasownika “mob” - zaczepiać, nagabywać, napadać. Angielski mobbing ma szersze znaczenie i dotyczy nie tylko miejsca pracy, ale również sytuacji pozazawodowych. W języku polskim przyjęło się, że o mobbingu mówi się jedynie w kontekście nękania w pracy.
Mobbingiem nazywa się wszelkie działania, które można uznać za złośliwe, upokarzające czy mściwe. Takie zachowania są kierowane przeciwko jednej osobie, jednak często mobbinguje nie jedna osoba, ale cała grupa pracowników. Inną cechą charakterystyczną nękania w pracy jest stała krytyka i negatywne komentarze kierowane w kierunku jednej osoby. Często dochodzi również do rozpowiadania nieprawdziwych wiadomości i negatywnych plotek dotyczących jednego z pracowników. Zestaw takich zachowań skutkuje zazwyczaj odizolowaniem jednego pracownika od reszty, przez co nie czuje się on dobrze w grupie.
W zależności od tego, kto mobbinguje i kto jest osobą mobbingowaną, rozróżnia się mobbing prosty oraz ukośny. O mobbingu prostym mówi się, gdy obydwie osoby są na tym samym poziomie, czyli na przykład pracują na tym samym stanowisku. O mobbingu ukośnym mówi się, gdy obydwie osoby są na różnym poziomie w strukturze organizacyjnej firmy, na przykład szef mobbinguje swojego podwładnego. Takie negatywne zachowania dzieli się także na działanie bezpośrednie oraz niebezpośrednie. W przypadku mobbingu bezpośredniego działanie jest skierowane bezpośrednio od osoby mobbingującej do osoby mobbingowanej, natomiast w przypadku mobbingu niebezpośredniego osoba nękana nie ma kontaktu ze swoim dręczycielem, ale jest narażona na skutki jego nieetycznych działań. W literaturze wyróżnia się nawet różne taktyki mobbingu, które charakteryzują się innymi zachowaniami. Najczęściej stosowane są dwie taktyki:
- Taktyka zastraszenia: stosowanie gróźb, stosowanie przemocy fizycznej, używanie wulgaryzmów, zmuszanie do zostawania w miejscu pracy po godzinach pracy, zakaz robienia przerw podczas pracy, pogróżki związane z utratą pracy.
- Taktyka upokorzenia - częste wyśmiewanie się z kogoś, opowiadanie nieodpowiednich żartów na czyjś temat, nieuzasadniona, niekonstruktywna krytyka, negatywne komentowanie wyglądu w obecności innych osób, odnoszenie się do kogoś z sarkazmem.
Inne taktyki to:
- Taktyka poniżania
- Taktyka utrudniania wykonywania pracy
- Taktyka pomniejszania kompetencji
- Taktyka izolacji
Co ma na celu mobbing?
Osoba, która mobbinguje innych bardzo często ma na celu poniżenie kogoś, ośmieszenie go, pokazanie go w złym świetle. Często takie działanie jest spowodowane poczuciem zagrożenia i ma spowodować odizolowanie jednego pracownika od reszty, zmniejszenie efektywności jego pracy albo nawet jego rezygnację z zajmowanego stanowiska. W niektórych przypadkach nieetyczne zachowania wynikają z awersji lub braku sympatii dla jakiejś osoby albo są sposobem na wyładowanie swoich frustracji, związanych na przykład z życiem prywatnym.
Mobbing, zwłaszcza stosowany przez długi czas, może skutkować odejściem pracownika z pracy, a także bardzo negatywnymi konsekwencjami dotyczącymi nękanej osoby. Ofiary dręczenia często chorują na depresję, mają stany lękowe oraz pogarsza się ich ogólny stan zdrowia. W skrajnych przypadkach nękanie w pracy może doprowadzić nawet do samobójstwa.
Mobbing – jak z nim walczyć?
Nieetyczne traktowanie współpracowników oraz podwładnych jest niezgodne z prawem. Najbardziej surowe w tej kwestii jest prawo francuskie. W tym kraju osoba, która dopuszcza się mobbingu może zostać ukarana grzywną w wysokości około 4 000 euro, a nawet utratą wolności na okres 12 miesięcy. W Polsce mobbing do niedawna był sprawą bagatelizowaną. Nawet w polskim prawie pracy pojęcie nękania w pracy jest czymś stosunkowo nowym. Niemniej jednak, nieetyczne zachowania w miejscu pracy są stopniowo traktowane coraz bardziej poważnie. Obecnie każdy pracodawca ma obowiązek przeciwdziałać mobbingowi, a każdy pracownik ma prawo domagać się od pracodawcy odszkodowania lub finansowego zadośćuczynienia za utratę zdrowia, która spowodowana była mobbingiem w miejscu pracy. Pracownik, który jest ofiarą nękania w miejscu pracy powinien jak najszybciej zgłosić ten fakt swojemu pracodawcy.
