Choć pierwsza pigułka antykoncepcyjna została wprowadzona na rynek w 1960 r. w Stanach Zjednoczonych (w Polsce w 1966?r.), a prezerwatywy stały się powszechnym sposobem na zapobieganie ciąży już w XVIII w. (wtedy były wytwarzane z jelit zwierzęcych), Polacy wciąż stosunkowo rzadko stosują nowoczesne metody zapobiegania ciąży. Powód? Oprócz zakazów religijnych (Kościół nie popiera stosowania sztucznych form antykoncepcji, dopuszcza jedynie naturalne metody) to wciąż niewiedza oraz wstyd związany z pójściem do ginekologa.
Ideałem byłoby, gdyby na pierwszą wizytę u ginekologa matka zapisała swoją nastoletnią córkę do lekarza, któremu sama ufa. Nie po to, żeby zaraz fundować jej tabletki, ale by dziewczyna oswoiła się z sytuacją i wyrobiła sobie nawyk chodzenia do "babskiego doktora". Podczas kolejnej wizyty lekarz zapewne poruszy temat antykoncepcji (jeśli nie, warto samemu pytać - mamy prawo do wiedzy).
Młode kobiety mają dziś naprawdę duży wybór. Oprócz leków znanych na naszym rynku od kilku-kilkunastu lat pojawiło się też kilka nowinek. Co wybrać?
Ginekolodzy podkreślają, że rodzaj antykoncepcji zależy od wieku, częstotliwości stosunków, liczby partnerów i zdrowia. To, że nasza znajoma stosuje akurat taką, a nie inną metodę i jest nią zachwycona, wcale nie znaczy, że nam ona też posłuży.
Niektóre kobiety nie mogą np. z powodu schorzeń stosować innej antykoncepcji niż naturalna, inne nie chcą brać żadnych leków. Warto jednak, zanim podejmie się decyzję, wiedzieć, jakie są korzyści lub ryzyko korzystania z nowoczesnych środków.
Pigułki antykoncepcyjne
Tabletki antykoncepcyjne to doustne środki zawierające syntetyczne odpowiedniki naturalnych żeńskich hormonów, choć jest już na rynku tabletka z naturalnym estrogenem. Działanie większości pigułek polega na hamowaniu jajeczkowania. Komórka jajowa nie dojrzewa i nie zostaje uwolniona z jajnika i nie może połączyć się z plemnikiem. Tabletki powodują także zmiany konsystencji śluzu szyjki macicy (zagęszczają go). Dzięki temu nie przepuszcza on plemników w głąb narządów rodnych kobiety.
Pigułki dzielą się na jedno- i dwuskładnikowe, zależnie od tego, jakie hormony zawierają. Dwuskładnikowe mają zarówno estrogeny, jak i progestagen. Wśród nich są trzy rodzaje środków: E jednofazowe - wszystkie tabletki mają ten sam kolor i skład. Są one najczęściej stosowane, ponieważ mają najmniej hormonów, czyli są zdrowsze; E dwufazowe - przyjmuje się dwa rodzaje tabletek różniących się kolorem. Wszystkie zawierają tyle samo estrogenu, ale zmienia się ilość drugiego hormonu - progestagenu; E trójfazowe - zażywa się trzy rodzaje tabletek, o różnym kolorze i składzie. Stosuje się je, np. gdy z jakichś przyczyn organizm nie toleruje pigułek jednofazowych.
Ważne! Pigułki należy stosować pod kontrolą ginekologa. To on decyduje, jakie środki są dla nas najlepsze i jednocześnie dające najmniej efektów ubocznych, jak np. nudności, bóle głowy, gromadzenie wody w organizmie, przyrost wagi. Dobrze dobrana tabletka nie powinna wywoływać powyższych objawów, lub w lekkim nasileniu.
Pigułki są skuteczne, gdy zażywamy je regularnie. Zmorą kobiet (szczególnie na początku) jest zapominanie o kolejnej tabletce. Jeśli przypomnimy sobie o niej w ciągu 12 godzin, jesteśmy dalej zabezpieczone przed ciążą. Gdy jednak upłynie więcej czasu, należy do końca opakowania stosować dodatkowe metody antykoncepcji, np. prezerwatywy. Działanie tabletek osłabiają też biegunka i wymioty. Zawarte w nich hormony mogą wtedy nie zdążyć się wchłonąć do krwiobiegu.
Pigułki bierze się w układzie 21 na 7, co oznacza, że przez pierwsze trzy tygodnie zażywamy hormony, a potem następuje tygodniowa przerwa, podczas której występuje miesiączka. Następnie zaczynamy kolejne opakowanie.
Tabletki jednoskładnikowe, czyli minipigułki, zawierają tylko progestagen. Są one dobrym rozwiązaniem dla zdyscyplinowanych kobiet. Należy je łykać codziennie przez 28 dni o stałej porze. Dopuszczalna pomyłka wynosi najczęściej najwyżej 1-2 godziny, choć pojawiły się i takie, które mają margines zapomnienia do 12 godzin. Większe opóźnienie znacznie obniża skuteczność tej metody. Minipigułki to również dobra opcja dla kobiet palących, cierpiących na padaczkę, migrenowe bóle głowy i dla pań, które nie mogą przyjmować tabletek zawierających estrogen.
Minipigułka jest też jedyną hormonalną metodą zapobiegania ciąży, którą mogą stosować matki karmiące piersią (wbrew powszechnej opinii karmienie dziecka piersią nie chroni przed kolejną ciążą). Środki jednoskładnikowe nie wpływają na produkcję i skład mleka oraz rozwój dziecka.
Nowość! Ostatnio pojawiły się na rynku tabletki (dwuskładnikowe) o innym niż dotychczas schemacie stosowania - tzw. 24 + 4. Bierze się je przez 28 dni, ale tylko przez pierwsze 24 łykamy hormony, przez kolejne cztery dni zażywamy nieczynną substancję tzw. placebo. Po co? Dzięki temu nie trzeba pamiętać, żeby już zacząć nowe opakowanie. Rozpoczynamy je dzień po tym, jak skończymy poprzednie. Układ 24 +?4 opracowano po to, by zmniejszyć wahania hormonów w trakcie cyklu miesiączkowego, które mogą towarzyszyć pigułkom 21 + 7. Dzięki temu podawane leki powinny mieć mniej skutków ubocznych.
Pamiętaj! Hormonalne środki antykoncepcyjne mogą wywoływać u kobiet m.in.:
- stany zapalne pochwy oraz wzrost ryzyka zakażeń grzybiczych i bakteryjnych;
- upor-czywe bóle głowy;
- zwiększone ryzyko choroby zakrzepowej, udaru i zawału serca, zwłaszcza u kobiet stosujących je po raz pierwszy, z nadciśnieniem tętniczym, jednocześnie palących (ma to znaczenie szczególnie po 35. roku życia).
Plastry antykoncepcyjne
Plastry działają analogicznie do dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych. Zawierają hormony, które dzięki wyjątkowej konstrukcji plastra przenikają przez skórę do organizmu. Dają większą swobodę, bo nie trzeba o nich pamiętać codziennie, przykleja się raz w tygodniu jeden plaster.
Gdzie i jak naklejać
Plastry można nosić: na pośladkach, podbrzuszu, górnej części tułowia lub na zewnętrznej części ramienia. Nie można naklejać plastrów na piersi!
Można wybrać inne miejsce każdego tygodnia, ale jeśli się już zdecydujemy, plaster musi pozostać tam przez 7 dni. E
Nie należy nakładać plastra na skórę zaczerwienioną, podrażnioną, owłosioną lub zranioną.
Należy zawsze stosować tylko jeden plaster, tzn. zawsze zdjąć zużyty przed przyklejeniem nowego.
Plastry należy nosić przez trzy kolejne tygodnie, a po tym okresie jest siedem dni wolnych od "naklejek". Wtedy pojawia się miesiączka. Plastrom nie szkodzi woda, można z nimi uprawiać dowolny sport. Zarówno skuteczność, jak i przeciwwskazania do stosowania tej metody zapobiegania ciąży są identyczne jak przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych. Plastry są świetne dla kobiet cierpiących na schorzenia wątroby. Hormony omijają bowiem układ pokarmowy.
Wady? Nie poleca się plastrów kobietom ważącym ponad 90 kg, ponieważ im grubsza jest tkanka tłuszczowa, tym gorzej przenikają przez nią hormony. Poza tym niedawno pojawiły się wyniki badań sugerujące, że przez plastry dostaje się do organizmu kobiety więcej hormonów niż podczas łykania pigułek. Nawet o 60 proc.
Krążek hormonalny
Nowością jest też pierścień hormonalny - pierwszy antykoncepcyjny krążek dopochwowy. Wygląda on jak miękka, przezroczysta, sylikonowa bransoletka. Spłaszcza się go palcami i wprowadza do pochwy. Mą tę zaletę, że wkłada się go na trzy tygodnie i zapomina o antykoncepcji. Po trzech tygodniach kobieta sama usuwa krążek i podczas następnych siedmiu dni następuje krwawienie. Krążka się nie czuje w pochwie. Nie ma też obawy, że wypadnie. Jest tak skonstruowany, że "trzyma się" nawet podczas intensywnych ćwiczeń czy pływania. A nawet jeśliby wypadł, można go opłukać wodą i włożyć ponownie. Nie powinien jednak przebywać poza naszym ciałem dłużej niż trzy godziny. Krążka nie czuje także partner podczas stosunku.
Hormony zawarte w tym środku działają tak jak tabletki antykoncepcyjne, ale miejscowo, więc omijają także układ pokarmowy. Mogą go stosować kobiety o wadze powyżej 90 kg. Duża zawartość estrogenów działających miejscowo korzystnie wpływa na skład flory bakteryjnej w pochwie - rzadziej zdarzają się grzybice.
Wady? Trudno go dostać w aptekach. Trzeba też zapisywać datę włożenia krążka, bo po trzech tygodniach łatwo zapomnieć, że się go w sobie ma.
Wkładki domaciczne - spirale
Wkładki w Europie przeżywają renesans, w USA za to prawie wcale ich się nie stosuje. Spirale zazwyczaj wykonane są z plastiku, miedzi i polietylenu, czasem z dodatkiem srebra. Mogą także zawierać zbiorniczek z hormonem. Działają albo mechanicznie, (np. miedź, z której są wykonane, zmniejsza ruchliwość plemników, tak że nie mają one szansy dotarcia do jajowodu i zapłodnienia komórki jajowej), albo hormonalnie - na podobnej zasadzie co tabletki, ale tylko miejscowo w macicy. Wkładkę zakłada się w ostatnim dniu krwawienia miesiączkowego. Wprowadza się ją do macicy za pomocą aplikatora. Gdy jest już na miejscu, zwykle przyjmuje właściwe sobie kształt i położenie.
Spirale są dostępne bez recepty, ale założyć je może wyłącznie lekarz ginekolog. Większość wkładek działa przez 5 lat. Mają bardzo wysoką skuteczność.
Wady? Nie jest to dobra metoda dla kobiet, które jeszcze nie rodziły. Mogą też zwię--kszać i wydłużać krwawienie miesiączkowe, nieznacznie zwiększają ryzyko zakażenia narządów rodnych, nie można z nich korzystać, jeśli kobieta przechodzi infekcje dróg rodnych.
Zastrzyki hormonalne i implanty
Na polskim rynku istnieją już środki antykoncepcyjne w zastrzykach. Dostępny jest preparat, który wstrzykuje się raz na trzy miesiące. Nowością są zastrzyki podawane raz na miesiąc. Działają podobnie do tabletek antykoncepcyjnych. Skrócenie czasu działania zastrzyku do miesiąca ma zwiększyć jego skuteczność i poprawić kontrolę cyklu miesięcznego.
Przyszłością są implanty podskórne, z których systematycznie uwalniane są hormony. Na świecie są dostępne dwa preparaty - jeden działa ok. trzech lat, drugi do pię-ciu. Wygoda tej metody jest oczywista - długi czas działania. Trzeba jednak wszczepić implant, czego może dokonać tylko wykwalifikowany personel medyczny. Niektórym kobietom przeszkadza też tak długi czas bez miesiączek - nie zawsze to akceptują, bo ich obecność kojarzą mimo wszystko ze zdrowiem i kobiecością.
Implant jest bezbolesny i niewidoczny. Płodność powraca po jego usunięciu.
Prezerwatywy
Prezerwatywa to nadal bardzo popularny środek antykoncepcyjny, polecany także młodym ludziom. Jednak wcale nie jest tak łatwo prawidłowo z niej korzystać. Tak naprawdę prawidłowo z prezerwatyw zaczynają dopiero korzystać pary, które mają za sobą kilkanaście stosunków z użyciem tej metody zabezpieczenia. Młodzi często popełniają błędy, które mogą skończyć się pęknięciem lub zsunięciem się prezerwatywy z członka.
Prezerwatywa chroni przed niechcianą ciążą, ale ma też inną ogromną zaletę - zabezpiecza nas w znacznej mierze przed wirusem HIV, kiłą czy rzeżączką.
Uwaga! Środki takie jak wazelina, oliwki czy kremy kosmetyczne niszczą lateks, z którego jest zrobiona prezerwatywa. Do nawilżenia prezerwatywy można używać tylko środków, które mają podłoże wodne, a nie tłuszczowe (środki nawilżające dostępne są w aptekach).
Prezerwatywy najlepiej kupować w aptece. Wtedy mamy pewność, że produkt jest dobrej jakości. Przed użyciem należy sprawdzić datę przydatności do użycia, a także czy opakowanie nie jest uszkodzone.
Prezerwatywy należy przechowywać w suchym, zaciemnionym miejscu, w stałej, umiarkowanej temperaturze.
