Objawy
- utrata apetytu, wyczerpanie, chudnięcie, nudności
- osłabienie, zszarzała cera
- żółtaczka, świąd skóry
- zaczerwienienie skóry na dłoniach i stopach, pajączkowate rozszerzenia naczyń krwionośnych, drętwienie stóp i palców
- u mężczyzn: utrata męskiego owłosienia, zanik jąder , zaburzenia potencji, powiększenie sutków
- u kobiet: zaburzenia cyklu miesiączkowego
Uwaga! Dolegliwości pojawiają się często dopiero, gdy tkanka bliznowata zastąpi ponad 80 proc. miąższu wątroby, blokując przepływ krwi przez ten narząd i uniemożliwiając jego pracę. W miarę postępu choroby dochodzi do powikłań, które najczęściej bywają dopiero pierwszymi objawami możliwymi do zaobserwowania.
Przyczyny
Najczęstsze to przewlekły alkoholizm i zapalenia wątroby typu B i C. Wirusy WZW typu B i C wywołują stan zapalny i powoli (na przestrzeni kilkunastu lat) uszkadzają komórki wątroby. Rzadszymi przyczynami marskości są m. in.: ciężkie zatrucia, przewlekła niewydolność krążenia, w WZW typu D, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, ahemochromatoza, a choroba Wilsona, galaktozemia, zakażenie pasożytami (np. schistosomą). Marskość może też być wynikiem wrodzonego (u noworodków) albo pozapalnego (u dorosłych) zarośnięcia przewodów żółciowych.
Przebieg choroby
Z czasem dochodzi też do zwężenia odgałęzień żyły wrotnej doprowadzającej krew z substancjami odżywczymi z przewodu pokarmowego do wątroby.
Ryzyko zachorowania
Dramatycznie wzrasta u osób stale nadużywających alkoholu. Z marskością wątroby musi się liczyć co trzeci mężczyzna wypijający przez 20 lat 100 g alkoholu dziennie (4 butelki piwa, 1 butelka wina lub 1 szklanka wódki). U kobiet granica szkodliwości wynosi 40 g alkoholu dziennie.
Powikłania
Obrzęki nóg i wodobrzusze (gromadzenie płynu w jamie brzusznej) to skutek ciężkich, poważnych zaburzeń krążenia trzewnego i przesunięcia płynów do przestrzeni pozanaczyniowej. Istotną rolę odgrywa również spadek produkcji albumin. Spadek wytwarzania czynników krzepnięcia powoduje łatwe siniaczenie się, przedłużone krwawienia ze zranień oraz np. krwawienia z nosa i z dziąseł, pojawiające się pozornie bez przyczyny. Niezdolność do przerabiania bilirubiny (barwników żółciowych) przyczynia się do wywołania żółtaczki, której nierzadko towarzyszy silny i uporczywy świąd skóry. Utrudnienie przepływu krwi i wywołany tym wzrost ciśnienia w żyle wrotnej (doprowadzającej krew z jelit) powoduje poszerzenie naczyń żołądka, przełyku i pojawienie się płynu w jamie brzusznej. Tworzą się żylaki przełyku, które mogą pękać, prowadząc do krwotoku, a nierzadko do nagłego zgonu.
Uszkodzona wątroba nie potrafi usuwać z krwi toksyn i produktów przemiany materii. Krążą w niej i docierają do mózgu, zatruwając go powoli. Wywołują tzw. encefalopatię wątrobową - zmiany osobowości (rozkojarzenie, zapominalstwo, kłopoty z koncentracją), śpiączkę, a nawet śmierć. Brak właściwego przetwarzania leków zwiększa ich siłę działania, ale zarazem i toksyczność. Zły metabolizm hormonów sprawia, że u mężczyzn z marskością dochodzi do objawów feminizacji. Marska wątroba zwiększa też ryzyko zakażeń (np. bakteriami przechodzącymi z jelit do jamy brzusznej) oraz niewydolności nerek
Diagnostyka
Podczas badania jamy brzusznej wątroba jest twarda, o nierównej powierzchni. Chory ma obrzęki, zażółconą skórę i białka oczu. Zaleca się badania krwi , moczu, USG, CT, radiogram lub laparoskopię. Niekiedy dla ostatecznego potwierdzenia wykonuje się biopsję wątroby.
Leczenie
Sposób leczenia zależy od przyczyny, np. w marskości poalkoholowej zaleca- na jest całkowita abstynencja, w marskości pozapalnej stosuje się leki przeciwwirusowe (np. interferon przy WZW typu C i B) lub sterydy (przy zapaleniu autoimmunologicznym). W przypadku wodobrzusza zalecane są środki moczopędne i dieta bezsolna, przy zaburzeniach neurologicznych - niskobiałkowa, zaś przy zakażeniach - antybiotyki. Żylaki przełyku zamyka się endoskopowo, przepisuje się leki zwalniające czynność serca, a także środki przeczyszczające, by usunąć z jelit bakterie i toksyny.
Obumarłe komórki wątrobowe są stracone na zawsze, ale do przeżycia wystarcza 10-15 proc. funkcjonującego miąższu. W przypadku całkowitego zniszczenia wątroby konieczny jest przeszczep. Dawcą może być także osoba żyjąca, która oddaje tylko część swojej wątroby. W 80-90 proc. przypadków przeszczep się udaje, jednak jeśli przyczyną było zapalenie wątroby, istnieje poważne niebezpieczeństwo, że zaatakuje także nowy narząd.
