Dyspraksja to inaczej zespół niezgrabnego dziecka (Clumsy Child Syndrome), zaburzenie rozwoju funkcji motorycznych, powodujące trudności w wykonywaniu skoordynowanych ruchów przez dziecko i w planowaniu kolejności ruchu. Może wiązać się z problemami w rozwoju mowy, z trudnościami w wypowiadaniu się oraz w nauce. Dyspraksja dotyka około 6-10 proc. dzieci, przy czym kilka razy częściej chłopców.
Możemy też spotkać się z innymi nazwami tej dysfunkcji, takimi jak: rozwojowe zaburzenie koordynacji (Developmental Co-ordination Disorder DCD), trudności w uczeniu się motoryki (Motor learning Difficulty), minimalna dysfunkcja mózgowa (Minimal Brain Dysfunction), a także dysfunkcja percepcyjno-motoryczna (Perceptual-motor Dysfunction).
Dyspraksja należy do zaburzeń neurologicznych o nieznanej do końca etiologii. Przypuszcza się, że wynika z niedojrzałości rozwoju neuronów motorycznych w mózgu, zawiadujących ruchem kończyn. Do wystąpienia syndromu niezgrabnego dziecka może przyczyniać się nieprawidłowe funkcjonowanie neuronów lustrzanych, czyli takich które reagują w momencie obserwowania jakiejś czynności u innym osób. Wśród przyczyn dyspraksji wymienia się także uszkodzenia w lewej półkuli mózgu oraz nieprawidłowości w działaniu obwodowego układu nerwowego.
Dyspraksję odkrywa się zazwyczaj, gdy dziecko jest w wieku przedszkolnym i zaczyna być zauważalne, że ma kłopoty z wykonywaniem czynności motorycznych, które już są właściwie dla jego wieku. Maluch jest bardziej niż inne dzieci niezdarny, często się potyka i potrąca inne osoby bądź przedmioty. W związku z tym wciąż chodzi poobijane. Nie może usiedzieć na miejscu, jest nadpobudliwy. Ma też kłopoty ze słyszeniem w hałasie, nie umie wyodrębnić słów z dźwiękowego tła. Dlatego, na przykład, nie reaguje na słowa przedszkolanki. Dziecko nie lubi wszelkich zabaw ruchowych i takich, w których czuje się słabsze, jak na przykład precyzyjne układanie klocków czy puzzli. Przeżywa silne frustracje z powodu niemożności wykonania pewnych czynności. Może wtedy reagować nawet agresją i niszczyć przedmioty, które sprawiają mu trudność. Ma też kłopot z adaptacją w nowym środowisku, a także problemy emocjonalne. Czuje się gorsze, bywa też odpychane przez inne, sprawniejsze dzieci. Jest często także zapominalskie i nieuważne.
Dzieje się tak, ponieważ dziecko z dypraksją ma kłopoty z tzw. małą i dużą motoryką. Możemy zaobserwować następujące zaburzenia motoryki dużej u dziecka:
Zaburzenia motoryki małej obejmują trudności w operowaniu rękami, manifestujące się kłopotami z zapinaniem guzików, zasuwaniem suwaków, poprawnym trzymaniem kredki w dłoni, czy też łyżki itp. Dziecko ma zaburzoną umiejętność wykonywania różnych czynności we właściwej kolejności ruchów. Dłużej uczy się chociażby sznurowania butów i wymaga czasu oraz cierpliwości.
W szkole dziecko może ponadto mieć trudności w uczeniu się, w skupianiu wzroku i w czytaniu ze zrozumieniem. Rozwój intelektualny dziecka z dyspraksją jest prawidłowy. Dziecko jednak potrzebuje pomocy w rozwoju funkcji motorycznych, a z powodu kłopotów z koordynacją ruchową, także znacznie więcej uwagi, niż inne dzieci. Dziecko ma kłopoty z nauką, szczególnie na początku edukacji szkolnej. Wolniej uczy się pisania i rysowania, ma spore kłopoty na zajęciach z wychowania fizycznego. Widać to szczególnie wyraźnie w trakcie gier zespołowych, ponieważ dziecko nie potrafi złapać piłki czy też precyzyjnie rzucić do celu.
Czasami obserwuje się także dyspraksję mowy, chociaż nie u wszystkich dzieci. Objawia się kłopotami ze spójnością wypowiedzi dziecka, z głośnością, czasem słowa są wypowiadane z trudnością i pozostają niezrozumiałe. Dziecko może mieć też kłopoty z rozróżnianiem słów na tle hałasu oraz w skupieniu się na słuchaniu i śledzeniu toku wypowiedzi innych osób.
Dziecko z dypraksją wymaga specjalnych starań, aby pomóc mu w przezwyciężaniu trudności i nadążaniu za rówieśnikami.
Porady dla rodziców: