Dyspraksja - co to jest dyspraksja?
Dyspraksja to inaczej zespół niezgrabnego dziecka (Clumsy Child Syndrome), zaburzenie rozwoju funkcji motorycznych, powodujące trudności w wykonywaniu skoordynowanych ruchów przez dziecko i w planowaniu kolejności ruchu. Może wiązać się z problemami w rozwoju mowy, z trudnościami w wypowiadaniu się oraz w nauce. Dyspraksja dotyka około 6-10 proc. dzieci, przy czym kilka razy częściej chłopców.
Możemy też spotkać się z innymi nazwami tej dysfunkcji, takimi jak: rozwojowe zaburzenie koordynacji (Developmental Co-ordination Disorder DCD), trudności w uczeniu się motoryki (Motor learning Difficulty), minimalna dysfunkcja mózgowa (Minimal Brain Dysfunction), a także dysfunkcja percepcyjno-motoryczna (Perceptual-motor Dysfunction).
Dyspraksja - przyczyny
Dyspraksja należy do zaburzeń neurologicznych o nieznanej do końca etiologii. Przypuszcza się, że wynika z niedojrzałości rozwoju neuronów motorycznych w mózgu, zawiadujących ruchem kończyn. Do wystąpienia syndromu niezgrabnego dziecka może przyczyniać się nieprawidłowe funkcjonowanie neuronów lustrzanych, czyli takich które reagują w momencie obserwowania jakiejś czynności u innym osób. Wśród przyczyn dyspraksji wymienia się także uszkodzenia w lewej półkuli mózgu oraz nieprawidłowości w działaniu obwodowego układu nerwowego.
Dyspraksja - objawy syndromu niezgrabnego dziecka
Dyspraksję odkrywa się zazwyczaj, gdy dziecko jest w wieku przedszkolnym i zaczyna być zauważalne, że ma kłopoty z wykonywaniem czynności motorycznych, które już są właściwie dla jego wieku. Maluch jest bardziej niż inne dzieci niezdarny, często się potyka i potrąca inne osoby bądź przedmioty. W związku z tym wciąż chodzi poobijane. Nie może usiedzieć na miejscu, jest nadpobudliwy. Ma też kłopoty ze słyszeniem w hałasie, nie umie wyodrębnić słów z dźwiękowego tła. Dlatego, na przykład, nie reaguje na słowa przedszkolanki. Dziecko nie lubi wszelkich zabaw ruchowych i takich, w których czuje się słabsze, jak na przykład precyzyjne układanie klocków czy puzzli. Przeżywa silne frustracje z powodu niemożności wykonania pewnych czynności. Może wtedy reagować nawet agresją i niszczyć przedmioty, które sprawiają mu trudność. Ma też kłopot z adaptacją w nowym środowisku, a także problemy emocjonalne. Czuje się gorsze, bywa też odpychane przez inne, sprawniejsze dzieci. Jest często także zapominalskie i nieuważne.
Dzieje się tak, ponieważ dziecko z dypraksją ma kłopoty z tzw. małą i dużą motoryką. Możemy zaobserwować następujące zaburzenia motoryki dużej u dziecka:
- brak koordynacji przy chodzeniu, skakaniu na jednej nodze, kłopoty z chodzeniem po schodach, ciągłe potykanie się
- dziecko długo uczy się jazdy na rowerze czy hulajnodze
- ma kłopot ze złapaniem piłki, z rzucaniem do celu
- długo nie potrafi się rozebrać, czy też ubrać samodzielnie
Zaburzenia motoryki małej obejmują trudności w operowaniu rękami, manifestujące się kłopotami z zapinaniem guzików, zasuwaniem suwaków, poprawnym trzymaniem kredki w dłoni, czy też łyżki itp. Dziecko ma zaburzoną umiejętność wykonywania różnych czynności we właściwej kolejności ruchów. Dłużej uczy się chociażby sznurowania butów i wymaga czasu oraz cierpliwości.
W szkole dziecko może ponadto mieć trudności w uczeniu się, w skupianiu wzroku i w czytaniu ze zrozumieniem. Rozwój intelektualny dziecka z dyspraksją jest prawidłowy. Dziecko jednak potrzebuje pomocy w rozwoju funkcji motorycznych, a z powodu kłopotów z koordynacją ruchową, także znacznie więcej uwagi, niż inne dzieci. Dziecko ma kłopoty z nauką, szczególnie na początku edukacji szkolnej. Wolniej uczy się pisania i rysowania, ma spore kłopoty na zajęciach z wychowania fizycznego. Widać to szczególnie wyraźnie w trakcie gier zespołowych, ponieważ dziecko nie potrafi złapać piłki czy też precyzyjnie rzucić do celu.
Dyspraksja mowy
Czasami obserwuje się także dyspraksję mowy, chociaż nie u wszystkich dzieci. Objawia się kłopotami ze spójnością wypowiedzi dziecka, z głośnością, czasem słowa są wypowiadane z trudnością i pozostają niezrozumiałe. Dziecko może mieć też kłopoty z rozróżnianiem słów na tle hałasu oraz w skupieniu się na słuchaniu i śledzeniu toku wypowiedzi innych osób.
Dyspraksja - jak pomóc dziecku z dyspraksją?
Dziecko z dypraksją wymaga specjalnych starań, aby pomóc mu w przezwyciężaniu trudności i nadążaniu za rówieśnikami.
Porady dla rodziców:
- Komunikacja - najlepiej kucnąć przy dziecku, tak aby być naprzeciw jego twarzy i głośno i wyraźnie oraz precyzyjnie wydawać polecenia zrobienia jakiejś czynności, najlepiej dzieląc ją na mniejsze sekwencje ruchowe. Należy opisywać dziecku dokładnie, co ma zrobić, ponieważ może nie zrozumieć pojęć ogólnych. Często rozumie słowa w sposób dosłowny. Trzeba także ćwiczyć z dzieckiem mowę, artykułowanie słów, a także chwalić, wzmacniać pozytywnie i nie karcić za opieszałość. To nie jego wina, że "znowu się grzebie".
- Należy wspierać dziecko w samodzielności i wielokrotnie ćwiczyć z nim proste czynności, jak chociażby zapinanie guzików, ale też kolejność ubierania się, umiejętność posługiwania się sztućcami itp.
- Dziecko wymaga także pomocy w uczeniu się odczytywania intencji innych osób, dostosowywania się do zasad społecznych. Musimy spokojnie i czasem wielokrotnie tłumaczyć dziecku, co zrobiło nie tak i jak ma to zrobić należycie. Nie karćmy dziecka przy innych, bo to jeszcze bardziej obniża jego, nie najwyższą już, samoocenę.
- Wiele czasu i pracy wymaga rozwijanie u dziecka koordynacji ruchowej. Istnieje zabawy i ćwiczenia, które mogą dziecku w tym pomóc. Najlepiej jest zwrócić się w tej sprawie do specjalistycznej przychodni dla dzieci.
