Szanuj wzrok. To najwa¿niejszy zmys³ w organizmie cz³owieka. Za pomoc± oczu - z czego na co dzieñ nie zdajemy sobie sprawy - dostarczana jest nam najwiêksza ilo¶æ informacji ze ¶wiata zewnêtrznego.
Zapalenia oczu mog± wystêpowaæ pod ró¿n± postaci±. Wyszczególniæ nale¿y zapalenie rogówki, siatkówki, têczówki, twardówki, zapalenie nerwu wzrokowego, zapalenia dróg ³zowych i - bodaj nagminne - zapalenie spojówek.
Zacznijmy od zapalenia spojówek
Spojówka to bardzo cienka, bogato unaczyniona, b³ona ¶luzowa, która pokrywa wewnêtrzn± powierzchniê powiek i przedni± powierzchniê ga³ki ocznej. Pe³ni przede wszystkim rolê ochronn±, niezwykle istotn± w przypadku delikatnego narz±du.
Zapalenie spojówek jest jedn± z najczêstszych chorób okulistycznych, z jak± zg³aszamy siê do specjalisty. Zaczyna siê od zaczerwienionego i przekrwionego oka, a potem oko zaczyna swêdzieæ, piec, ³zawiæ, k³uæ. Czasami mamy wra¿enie posiadania "cia³a obcego" pod powiek±. Leczenie zapalenia spojówek trwa najczê¶ciej 10-14 dni, a widoczna poprawa jest ju¿ po 7 dniach leczenia.
Bakteryjne i wirusowe zapalenia spojówek mog± trwale uszkodziæ oko. Dlatego nie nale¿y bagatelizowaæ nawet najbardziej banalnych objawów tego schorzenia. Wa¿ne jest te¿ to, aby przez ca³y czas wystêpowania zapalenia, nosiæ okulary przeciws³oneczne, i nie dra¿niæ tym samym spojówek ¶wiat³em.
Zapaleniom wywo³anym przez bakterie (gronkowce, paciorkowce) towarzyszy obrzêk, wydzielina ropna, przekrwienie spojówek. Je¶li lekarz stwierdzi zapalenie spojówek wywo³ane przez bakteriê, zaleci nam leczenie polegaj±ce na podawaniu do worka spojówkowego antybiotyków (roztworów) lub sulfonamidów, czyli ¶rodków odka¿aj±cych, w postaci ma¶ci lub kropli.
Dodatkowo mo¿emy wspomagaæ leczenie stosuj±c krople, tzw. sztuczne ³zy, czyli preparaty, które w swoim sk³adzie zawieraj± wodê, oraz substancje o du¿ej lepko¶ci. Ich zadaniem jest wi±zanie wody i zatrzymywanie jej na powierzchni oka. W³a¶ciwo¶ci fizyczne tych leków sprawiaj±, ¿e na powierzchni rogówki i spojówki tworzy siê jednolita warstwa, która chroni przed wysychaniem i jednocze¶nie wyrównuje nierówno¶ci i ubytki nab³onka rogówki. Pamiêtajmy jednak, ¿eby nie braæ ¿adnych leków i preparatów na w³asn± rêkê. Zawsze konsultujmy z lekarzem nawet te leki, które mo¿emy kupiæ bez recepty w aptece.
Kiedy wirus dopada spojówkê
Wirusowe zapalenie spojówek u doros³ych (tzw. nagminne zapalenie spojówek) wywo³ane jest najczê¶ciej adenowirusem. Pocz±tkowo wirus atakuje jedno oko, ale ju¿ po kilku dniach pojawia siê w drugim. Zapalenie spojówek wywo³ane wirusem objawia siê silnym swêdzeniem, odczuciem cia³a obcego pod powiek±, zaczerwienieniem oczu, ³zawieniem.
W przypadku zapalenia wirusowego nie ma leczenia swoistego, co nie oznacza, ¿e nie musimy udaæ siê do lekarza. Leczenie polega na miejscowym podawaniu ¶rodków odka¿aj±cych w celu unikniêcia nadka¿enia bakteryjnego. Choroba ma przebieg kilkutygodniowy i jest wysoce zaka¼na, zw³aszcza na pocz±tku. Istotn± spraw± jest zachowanie bardzo ¶cis³ych zasad higieny, czyli czêstego mycia r±k, nieu¿ywania wspólnego myd³a, rêczników, po¶cieli, co pozwoli na zminimalizowanie szans na zara¿enie domowników.
Wirusowe zapalenie spojówek bardzo czêsto wystêpuje u dzieci. Je¶li zaobserwujemy nawet najdrobniejsze zmiany w oku dziecka, niezw³ocznie nale¿y udaæ siê do pediatry, a najlepiej do okulisty, który postawi odpowiedni± diagnozê i poda stosowne leki. Chocia¿ to infekcja wirusowa, zapalenie czêsto leczy siê antybiotykami, by zapobiec nadka¿eniom bakteryjnym i nawrotom. Istotne jest te¿ dobranie bezpiecznych ¶rodków ³agodz±cych przykre objawy.
Pamiêtajmy, ¿e w du¿ych skupiskach dzieci, takich jak przedszkole, czy szko³a, wirusowe zapalenie spojówek rozprzestrzenia siê b³yskawicznie, st±d konieczno¶æ "wyeliminowania" chorego dziecka. Po skoñczonej kuracji niezbêdna jest wizyta kontrolna u okulisty.
Infekcja czy alergia?
Je¶li przekrwione oczy, ich swêdzenie oraz ³zawienie pojawiaj± siê coraz czê¶ciej, nawet bez innych objawów (np. kataru), nale¿y sprawdziæ, czy przyczyn± dolegliwo¶ci nie jest alergia. W przypadku dzieci warto skonsultowaæ siê z pediatr±, a doros³ych z internist±. Lekarz rodzinny powinien wstêpnie oceniæ czy objawy s± spowodowane uczuleniem, czasem przepisaæ leki (g³ównie dzia³aj±ce dora¼nie) i skierowaæ do alergologa, by ostatecznie rozwiaæ w±tpliwo¶ci. Alergolog poza przeprowadzeniem wywiadu lekarskiego zapewne zleci badania. Dla potwierdzenia rozpoznania alergii stosuje siê ró¿ne rodzaje badañ. Jednym ze sposobów diagnostyki jest oznaczenie we krwi stê¿enia swoistych przeciwcia³ tzw. immunoglobulin klasy E (IgE).
Alergiczne zapalenie spojówek mo¿e byæ spowodowane bezpo¶rednim dzia³aniem alergenu na b³onê ¶luzow± oka, lub towarzyszyæ innym alergiom. Bywa objawem kataru siennego lub ca³orocznego, alergicznego, nie¿ytu nosa. Czêsto zapalenia alergiczne wystêpuj± w ostrej postaci i objawiaj± siê silnym ³zawieniem oczu. Oczy swêdz±, piek±, a tym samym prowokuj± do ich tarcia. Tarcie oka, które daje krótkotrwa³± ulgê, mo¿e byæ przyczyn± dodatkowych zaka¿eñ, np. bakteryjnych. Reakcj± ¶luzówki oka na alergen jest b³yskawiczny stan zapalny, który charakteryzuje siê swêdzeniem i bólem. Swêdzenie oczu podczas alergicznego zapalenie spojówek, jest jednym z najbardziej uci±¿liwych objawów choroby. W wypadku alergicznego zapalenia spojówek, lekarz zaleci nam ¶rodki odczulaj±ce i antyhistaminowe.
Konsultacja alergologiczna nie wyklucza wizyty u okulisty, zw³aszcza w przypadku dzieci. To ten specjalista jest w stanie precyzyjnie obejrzeæ i oceniæ stan oczu, a przede wszystkim wykluczyæ nieprawid³owo¶ci w g³êbszych strukturach oka. Za alergi± przemawiaj± miêdzy innymi zmiany skóry powiek, cienie pod oczami o lekko fioletowym zabarwieniu, zaró¿owione bia³ka. Wyra¼ne objawy to jednak za ma³o, by dobraæ optymaln± terapiê, a tak¿e rozstrzygn±æ, czy alergia nie zagrozi³a powa¿nie narz±dowi wzroku.
Stan zapalny oczu: nie do koñca wiadomo...
Za pieczeniem, ³zawieniem i swêdzeniem oczu niekoniecznie musi kryæ siê atak mikrobów czy alergia. Przyczyn± tzw. prostego zapalenia spojówek mog± byæ czynniki ró¿nej natury:
- chemiczne - dym, pary, gazy o dzia³aniu dra¿ni±cym;
- fizyczne - ¶wiat³o, wiatr, py³, kurz, mechaniczne dra¿nienie na skutek nieprawid³owego wzrostu rzês lub z³ego ustawienia brzegów powiek;
- niewyrównanie korekcj± wady wzroku, ale tak¿e za silne i za s³abe szk³a korekcyjne, lub ich niew³a¶ciwy rozstaw;
- przewlek³y brak snu;
- zespó³ tzw. suchego oka (niedobór ³ez);
- ogólne nerwowe wyczerpanie.
Leczenie samego niepowik³anego zapalenia prostego praktycznie nie jest konieczne. Trzeba przede wszystkim z pomoc± okulisty odkryæ jego przyczynê i zaj±æ siê ni±.
Pamiêtajmy, ¿e zapaleñ spojówek nie nale¿y leczyæ domowymi sposobami, bez kontroli lekarskiej. Czêsto stosujemy np. ok³ad z rumianku, nie zdaj±c sobie sprawy, ¿e mo¿emy byæ na niego uczuleni i nasiliæ objawy, zamiast je pokonaæ. Takie samodzielne leczenie nie usunie przyczyny choroby i trzeba liczyæ siê z jej nawrotem, niejednokrotnie nasilonym.
Zapalona rogówka
Zapalenie rogówki, pierwszego o¶rodka optycznego oka, charakteryzuje siê powstawaniem nacieków i owrzodzeñ w jej obrêbie. To skutek zaka¿eñ wywo³anych przez bakterie, wirusy lub grzyby. Najczêstsz± postaci± zapalenia rogówki jest tak zwany "wrzód pe³zaj±cy", wywo³any przez bakterie ropne. Zazwyczaj choroba zaczyna siê od drobnego urazu rogówki, która z czasem ulega zaka¿eniu. Objawami zapalenia bakteryjnego s± m.in. ¶wiat³owstrêt, ³zawienie, ból. "Wrzód pe³zaj±cy" jest chorob± bardzo gro¼n± - mo¿e doprowadziæ nawet do utraty wzroku. Konieczna jest wizyta u okulisty.
Inn± postaci± zapalenia rogówki jest opryszczka, wywo³ana przez wirus. Objawami takiego zapalenia s± m.in. przekrwienie oczu, ból, ³zawienie. Choroba rogówki wywo³ana przez wirus ma sk³onno¶ci do nawrotów i nieleczona mo¿e spowodowaæ trwa³e zmiany w rogówce.
Je¶li lekarz stwierdzi zapalenie rogówki leczenie bêdzie polega³o na przyjmowaniu antybiotyków, leków przeciwzapalnych, i leków przeciwwirusowych. Czasem wskazane jest zas³anianie oka opatrunkiem na kilka dni i noszenie ciemnych okularów, w celu unikniêcia reakcji oka na ostre ¶wiat³o. W ostrym stanie choroby nie nale¿y czytaæ i ogl±daæ telewizji.
Atak na siatkówkê
Siatkówka zbudowana jest z czê¶ci ¶wiat³oczu³ej oraz z czê¶ci ¶lepej. Zadaniem siatkówki jest odbieranie impulsów ¶wietlnych i przekszta³canie ich w impulsy nerwowe. ¬ród³em schorzeñ siatkówki s± stany zapalne, urazy mechaniczne oraz choroby naczyñ krwiono¶nych siatkówki.
Brak bólu w przebiegu zapalenia siatkówki skutkuje tym, ¿e chorzy czêsto przychodz± za pó¼no do lekarza. W efekcie zbliznowacenia po zapaleniu siatkówki mog± nieodwracalnie uszkodziæ wzrok.
Objawem zapalenia siatkówki jest jej zmêtnienie, którego przyczyn± jest wyp³ywaj±ca ciecz (surowica, krew). Pojawiaj± siê zaburzenia wzroku. Zatem, je¶li wyst±pi± jakiekolwiek zaburzenia widzenia lub zmiany w zewnêtrznym wygl±dzie oka, koniecznie udaj siê do okulisty, który przepisze ¶rodki przeciwzapalne. Nie zapominaj o kontrolnych wizytach profilaktycznych. Trzeba tak¿e pamiêtaæ, ¿e zapalenie siatkówki jest przede wszystkim objawem choroby pierwotnej, która koniecznie wymaga leczenia.
Problem z têczówk±
Têczówka to nieprzezroczysta tkanka stanowi±ca przedni± czê¶æ b³ony naczyniówkowej. Na samym ¶rodku têczówki znajduje siê ¼renica. Têczówka posiada du¿± liczbê miê¶ni, dziêki czemu reaguje na ¶wiat³o, czyli jest ¶wiat³oczu³a. Gdy ¶wiat³o jest ostre, wtedy ¼renica kurczy siê, a kiedy ¶wiat³o siê zmniejsza, wówczas ¼renica siê poszerza.
Zapalenie têczówki wywo³uje zaka¿enie wirusowe lub bakteryjne, a tak¿e odczyny alergiczne. Objawami zapalenia s±: ³zawienie, ból oka nasilaj±cy siê wieczorem i w nocy, ¶wiat³owstrêt, zaburzenia ostro¶ci widzenia. Oko ma kolor sinoczerwony, a têczówka zmienia siê na kolor brunatny lub lekko zielony. Leczenie polega na za¿ywaniu leków w kroplach rozszerzaj±cych ¼renicê oka, leków przeciwzapalnych w kroplach lub/i w tabletkach, które przepisze nam okulista. Wa¿ne jest tak¿e do zakoñczenia leczenia noszenie ciemnych okularów, oraz nie ogl±danie telewizji i unikanie czêstego czytania.
Twardówka te¿ choruje
Twardówka to gruba, bia³a warstwa ochronna, nadaj±ca kszta³t ga³ce ocznej, otaczaj±ca wnêtrze oka ze wszystkich stron, oprócz miejsca wyj¶cia nerwu wzrokowego i czê¶ci przedniej, gdzie przechodzi w rogówkê. Barwa twardówki zmienia siê z wiekiem. U dzieci jest niebieskawa, u doros³ych szarawa, a w wieku starczym ¿ó³tawa z powodu odk³adania siê w niej z³ogów t³uszczu.
Przyczynami zapaleñ twardówki s± zaka¿enie grzybicze, bakteryjne lub alergia. Czêsto wystêpuj± u osób z problemami reumatycznymi. Objawami zapalenia s± m.in. silne przekrwienie twardówki, guzkowate nacieki bolesne przy ucisku i ogólne bóle oka.
Leczenie polega na podawaniu miejscowym i ogólnym antybiotyków, które przepisze nam lekarz okulista.
Zapalenie nerwu wzrokowego
Zapalenie nerwu wzrokowego wystêpuje najczê¶ciej podczas przebiegu chorób zaka¼nych, reumatycznych, neurologicznych, cukrzycy. W chorobie zachodzi znaczne os³abienie ostro¶ci widzenia, mroczki w polu widzenia, bóle oczodo³u podczas ruchów ga³kami ocznymi. Choroba wymaga natychmiastowego leczenia, w przeciwnym razie mo¿e prowadziæ do nieodwracalnego os³abienia wzroku lub jego utraty. Leczenie polega na kuracji sterydowej pod kontrol± lekarza okulisty.
Zapalone drogi ³zowe: od masa¿u do szpitala
W zapaleniu dróg ³zowych stany zapalne obejmuj± kanaliki ³zowe lub woreczek ³zowy, do których przenikaj± bakterie lub grzyby. Objawami zapalenia s± m.in. obrzêk oka, zaczerwienienie skóry w k±ciku wewnêtrznym oka, ból. Czêsto przez otwór ³zowy wydobywa siê ropa. Pamiêtajmy, ¿eby nie wyjmowaæ ropy z k±cika oka palcem. Do tego celu nale¿y u¿ywaæ chusteczki higienicznej, a najlepiej ja³owego gazika nas±czonego roztworem soli fizjologicznej. Wa¿ny jest te¿ kierunek przemywania oczu: zawsze od zewnêtrznej strony oka do wewnêtrznej.
W stadium pocz±tkowym choroby mo¿na spróbowaæ udro¿niæ drogi ³zowe przez masa¿ okolicy worka ³zowego. Masa¿ wykonuje siê opuszk± palca, uciskaj±c miejsce woreczka ³zowego i delikatnie ¶ci±gaj±c palec ku do³owi. W ten sposób w woreczku ³zowym wytwarza siê wzmo¿one ci¶nienie, dziêki czemu p³yn znajduj±cy siê w nim mo¿e przerwaæ b³onkê zamykaj±c± uj¶cie nosowe. Zabieg nale¿y powtarzaæ 3-4 razy dziennie. Podczas wizyty u okulisty, który stwierdzi zapalenie dróg ³zowych, mo¿emy poprosiæ go, aby pokaza³ nam, jak nale¿y prawid³owo wykonaæ taki masa¿.
W stadiach zaawansowanych trzeba udro¿niæ drogi ³zowe przez p³ukanie lub sondowanie. Jest to zabieg wymagaj±cy du¿ego do¶wiadczenia i powinien byæ wykonywany wy³±cznie w szpitalu lub w klinice okulistycznej.
Przedstawione informacje nie zast±pi± wizyty u okulisty. Pamiêtajmy, ¿e nawet najdrobniejsza zmiana w oku, jego ból lub zaczerwienienie powinny sk³aniaæ nas do konsultacji z lekarzem. Nieleczone stany zapalne oczu mog± doprowadziæ do zmniejszenia ostro¶ci widzenia, a w najgorszych przypadkach nawet do utraty wzroku
