Z bliska widzisz niewyraźnie. Masz kłopot z czytaniem. Ale wystarczy, że odsuniesz gazetę od oczu, już widzisz dobrze - to typowy objawy nadwzroczności . Dlatego osoby, które na nią cierpią nazywa się potocznie dalekowidzami. Jednak katalog dolegliwości, jakie powoduje ta wada wzroku jest dużo szerszy: bóle głowy, oczu, zmęczenie wzroku, podrażnienia spojówki, trudności z koncentracją. Zdarza się, że nadwzroczność daje objawy pozornie niezwiązane z oczami - wymioty, napadowe migreny, mdłości. Nieskorygowana nadwzroczność sprzyja rozwojowi dysleksji. Wbrew pozorom nadwzroczność wcale nie jest wadą typową dla ludzi starszych. Cierpi na nią ok. połowy populacji - z tym, że u ludzi młodszych często pozostaje niewykryta. U dzieci nadwzroczność najczęściej jest diagnozowana w skrajnych przypadkach - gdy pojawia się zez.
Nadwzroczność: od przedszkolaka do staruszka
Do 3 roku życia występuje nadwzroczność fizjologiczna , która jest zupełnie naturalna. A to dlatego, że istotą wady jest zbyt mała gałka oczna. U przedszkolaka powinna ona osiągnąć już rozmiar, który umożliwia prawidłowe widzenie. Promienie światła wpadające do oka, powinny załamać się na soczewce (część oka, która odpowiada za optykę) i na siatkówce (która jest rodzajem światłoczułej błony) utworzyć obraz widzianego przedmiotu. W przypadku nadwzroczności promienie świetlne wpadające do oka ogniskują się za siatkówką, a nie na niej. Przyczyną nadwzroczności może być też zakrzywiona rogówka czyli zewnętrzna warstwa gałki ocznej.
W oku istnieje mechanizm akomodacji, tzn. zwiększania mocy optycznej oka przez zmianę mocy soczewki. Tak, jak regulujemy ostrość np. w aparacie fotograficznym czy w mikroskopie, tak samo mięśnie oka, umocowane wokół soczewki, zmieniające jej krzywiznę Gdy zostają one skurczone, soczewka staje się bardziej wypukła zmieniając przez to jej ogniskową. Oko pozbawione zdolności akomodacji nadal pełni swoje funkcje, ale zdolność widzenia jest upośledzona.
W przypadku nadwzroczności ten mechanizm jest wykorzystywany do redukowania wady. Dzieci mają zdolność akomodacji nawet do 14 dioptrii (czyli jednostek określających refrakcyjne wady wzroku, popularnie zwanych "plusami" i "minusami") dlatego wada może zostać u nich niezauważona. Czasami tylko nadmierny wysiłek akomodacyjny prowadzi do powstania zeza zbieżnego. Paradoksalnie, młodzi dalekowidze mogą albo widzieć dobrze albo uskarżać się na pozorną krótkowzroczność! Z wiekiem maleje elastyczność mięśni akomodacyjnych, a soczewka twardniejąc, traci zdolność do zaokrąglania się. Wtedy wada ujawnia się.
Nadwzroczność rodzaje i diagnoza: atropina prawdę ci powie
Specjaliści dzielą nadwzroczność na objawową i bezobjawową - w zależności od tego, czy akomodacja jest jeszcze w stanie wyrównać ubytki widzenia. Wyróżniamy też trzy stopnie nadwzroczności: niską do +2.00 dioptrii, umiarkowaną od 2.25 do +5.00 dioptrii i wysoką - ponad +5.00 dioptrii. Oprócz zwykłej nadwzroczności - która zwykle jest rezultatem dziedzicznych skłonności - istnieje także patologiczna, spowodowana uszkodzeniem wzroku w wyniku choroby lub urazu oraz tzw. nadwzroczność starcza (prezbiopia). Ta ostatnia to naturalny proces fizjologiczny, który spowodowany jest twardnieniem soczewki. Rozpoczyna się już po 40 roku życia.
Nadwzroczność jest diagnozowana przez lekarzy okulistów. Dzieci i młodzież wymagają całkowitego, farmakologicznego zniesienia zdolności akomodacji - oczywiście tylko na czas badania. W tym celu lekarz ordynuje najczęściej podawanie do oczu przez 3 - 4 dni 3 x dziennie po 1 kropli 1% roztworu atropiny, która "paraliżuje" mięśnie akomodacyjne. Dzięki temu można ustalić rzeczywistą wartość wady. W przypadku dorosłych albo nie jest to konieczne, albo wystarczy podanie atropiny lub zbliżonego działaniem preparatu w dniu badania. Aby wykryć nadwzroczność konieczne jest badanie ostrości wzroku, także przez soczewkę dodatnią, badanie widzenia obuocznego, ustalenie amplitudy akomodacji, a także zdolności widzenia przestrzennego. Do badań służą specjalne testy w wersji dostosowanej do wieku pacjenta. Okulista kontroluje także dno oka i ciśnienie w gałce ocznej.
Nadwzroczność: plusy, minusy i implanty
W przypadkach niewielkiej i średniej nadwzroczności, zwłaszcza u dzieci, gdy nie występują żadne dolegliwości, lekarz może zalecić jedynie kontrolę. Jeśli jednak nadwzroczność przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu lub pojawił się zez czy inne zaburzenie - zaordynuje korekcję wady wzroku przy pomocy szkieł. Jeśli otrzymamy takie zalecenie - nie powinniśmy go lekceważyć. W przeciwnym wypadku wada może się pogłębiać.
Nadwzroczność można korygować zarówno szkłami kontaktowymi, jak i za pomocą okularów. Dla dalekowidzów przeznaczone są soczewki sferyczne plusowe, wypukłe, które są grubsze w centrum, a cieńsze na obwodzie. Soczewki takie skracają ogniskową soczewki oka i przez to przybliżają punkt przecięcia promieni. U osób starszych nadwzroczność często występuje obok krótkowzroczności. Wtedy stosuje się jedne okulary korekcyjne do bliży, drugie do dali lub nowocześniejsze okulary dwuogniskowe lub progresywne. Na rynku są też dostępne soczewki kontaktowe korygujące widzenie do dali i do bliży jednocześnie.
Czasami dalekowidzom wszczepia się elastyczne implanty soczewkowe, podobne do stosowanych przy operacjach zaćmy. Implant w razie potrzeby można wymienić na silniejszy albo słabszy. Całkowicie nadwzroczności można się pozbyć poprzez zabieg laserowy. Tzw. chirurgia refrakcyjna oferuje kilka metod (PRK, LASIK) modelowania rogówki, tak by widziany obraz ogniskował się na siatkówce.
Więcej o oczach:
Zdrowe oczy do późnej starości? Wiele zależy od diety
