Zapalenie pêcherza

Stan zapalny pêcherza moczowego, wywo³any czynnikami bakteryjnymi lub, rzadziej, paso¿ytniczymi. W niektórych przypadkach nie jest mo¿liwe rozpoznanie przyczyny bakteryjnej (dotyczy to czêsto stanów spowodowanych dzia³aniem substancji chemicznych). Tak¿e w niektórych formach niebakteryjnych trudno okre¶liæ dok³adnie przyczynê.

Artyku³ jest czê¶ci± publikacji pochodz±cej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, któr± nabyæ mo¿na w Kulturalnym Sklepie lub w ka¿d± ¶rodê w kiosku

Objawy

Najwa¿niejsze objawy to: ból, nadmierna czêstotliwo¶æ oddawania moczu oraz zmiany w moczu. Ból o ró¿nym natê¿eniu jest umiejscowiony w dolnej, ¶rodkowej czê¶ci brzucha, pod pêpkiem (podbrzusze); czêsto jest silny, nierzadko nie do zniesienia, zbiega siê z chwil± oddawania moczu, czemu towarzyszy uczucie pieczenia. Czêstotliwo¶æ oddawania moczu jest tak du¿a, ¿e powoduje podejrzenie nietrzymania moczu, a czêstomocz, zarówno dzienny, jak i nocny nierzadko uniemo¿liwia sen. Mocz mo¿e pozostaæ jasny, lecz w tym wypadku badanie laboratoryjne równie¿ wyka¿e obecno¶æ osadu; zwykle jest jednak mêtny, w ciê¿kich przypadkach ropny, z domieszk± w³ókien. Po oddaniu moczu mo¿e pojawiæ siê krwawe plamienie, a nawet obfity krwotok (krwotoczne zapalenie pêcherza moczowego). O zapaleniu pêcherza mog± ¶wiadczyæ konieczno¶æ czêstszego ni¿ zwykle oddawania moczu, wspó³wystêpuj±ca z uczuciem pieczenia podczas mikcji i bezpo¶rednio po wydaleniu, a tak¿e mêtny, ciemny mocz o intensywnym zapachu.

Przyczyny

Schorzenie powoduj± zazwyczaj mikroorganizmy chorobotwórcze bytuj±ce w jelicie, takie jak pa³eczka okrê¿nicy, Pseudomonas, Proteus oraz inne enterobakterie, przedostaj±ce siê z cewki moczowej do pêcherza moczowego. Drobnoustroje mog± poza tym przenikn±æ do dolnych dróg moczowych przez przylegaj±ce do nich jelito proste oraz przez krew. Bakterie obecne we krwi gromadz± siê pocz±tkowo w nerkach, sk±d przemieszczaj± siê do dróg moczowych. Obecno¶æ mikroorganizmów chorobotwórczych w pêcherzu moczowym, mimo ¿e stanowi warunek konieczny, nie jest jednak wystarczaj±ca do wytworzenia stanu zapalnego. Jego powstanie warunkuje tak¿e obni¿enie zdolno¶ci eliminacji bakterii przez uk³ad moczowy, np. w przypadku niepe³nego opró¿niania pêcherza moczowego, os³abienia czynników hamuj±cych przyleganie bakterii do ¶cian pêcherza oraz zmniejszenia jego aktywno¶ci antybakteryjnej.

Wszystkie okoliczno¶ci ograniczaj±ce regularny przep³yw moczu przez drogi moczowe, takie jak obecno¶æ kamieni b±d¼ zmian nowotworowych, stanowi± ponadto czynniki sprzyjaj±ce pojawieniu siê zaka¿enia, ze wzglêdu na zmniejszanie skuteczno¶ci mechanicznego usuwania bakterii, bêd±cego jedn± z funkcji moczu.

Zdecydowanie bardziej podatne na wystêpowanie schorzenia s± kobiety; przyjmuje siê, ¿e przynajmniej 10-20% z nich przechodzi w ¿yciu zapalenie pêcherza moczowego. Spowodowane jest to dzia³aniem rozmaitych czynników natury anatomicznej oraz funkcjonalnej, np.: s±siedztwem zewnêtrznego otworu cewki moczowej, pochwy, odbytu, ograniczon± d³ugo¶ci± cewki moczowej, urazowo¶ci±, przekrwieniem okolic miednicy (zwi±zanym z aktywno¶ci± p³ciow±), odp³ywem pêcherzowo-moczowodowym (wskutek nag³ego przerwania oddawania moczu i jego powrotu z cewki moczowej do pêcherza), ci±¿± (ze wzglêdu na oczywiste przemiany anatomiczne) oraz anomaliami hormonalnymi okresu poprzekwitaniowego (os³abiaj±cymi naturaln± odporno¶æ pêcherza), a tak¿e dolegliwo¶ciami zwi±zanymi z opró¿nianiem pêcherza w podesz³ym wieku (wypadanie).

Wymienione przyczyny sprzyjaj± przedostawaniu siê mikroorganizmów do pêcherza moczowego (droga wstêpuj±ca). Zaka¿enia poprzez krew oraz w wyniku stanów zapalnych narz±dów przyleg³ych (zapalenie wyrostka robaczkowego, choroba uchy³kowa, zapalenie jajowodu) nale¿± do rzadko¶ci.

Leczenie

W przypadku niepowik³anego, ostrego, objawowego zapalenia pêcherza moczowego zalecane jest wykonanie posiewu moczu oraz antybiogramu, pozwalaj±cego na zastosowanie terapii antybiotykowej, ukierunkowanej na eliminacjê mikroorganizmów odpowiedzialnych za wywo³anie zaka¿enia. Czêsto¶æ, z jak± zapalenie pêcherza objawia siê u kobiet, jest wskazaniem do podjêcia jego natychmiastowego leczenia. ¦rodki powszechnie stosowane o potwierdzonej skuteczno¶ci wymagaj± kuracji 7-10-dniowej; mo¿liwe jest te¿ poddanie siê terapii, przewiduj±cej podanie pojedynczej dawki odpowiedniego leku.

Skuteczno¶æ leczenia nale¿y zweryfikowaæ po up³ywie kilku dni od zaprzestania stosowania leku poprzez ponowne wykonanie posiewu moczu. Ca³kowita eliminacja bakterii oznacza wyleczenie, ich czê¶ciowe unicestwienie mo¿e prowadziæ do powtórnego wyst±pienia objawów bezpo¶rednio po odstawieniu leku. Wystêpuje wówczas nawrót choroby; powtórne zaka¿enie po unicestwieniu bakterii nazywane jest reinfekcj±. Je¿eli zapalenie pêcherza pojawia siê czê¶ciej ni¿ dwa razy do roku, mamy do czynienia z tzw. infekcj± nawracaj±c±. W tym przypadku nie wystarcza wykonanie posiewu moczu, lecz wskazane jest przeprowadzenie badañ mog±cych wykazaæ istnienie chorób uk³adu moczowego lub chorób ogólnych, sprzyjaj±cych rozwojowi infekcji dróg moczowych, np. kamicy, wad rozwojowych (stenoza cewki moczowej, otworu cewki moczowej czy te¿ odp³ywu itd.), niedoczynno¶ci neurologicznych na poziomie pêcherza i miê¶nia zwieracza, chorób metabolicznych.

Ocena urologiczna obejmuje za ka¿dym razem jedno lub wiêcej nastêpuj±cych badañ: pomiar szybko¶ci odp³ywu moczu, cystografiê, urografiê, ultrasonografiê uk³adu moczowego, cystoskopiê, badanie urodynamiczne. W przypadku niewykrycia ¿adnego schorzenia towarzysz±cego istnieje mo¿liwo¶æ stosowania leczenia cyklicznego lub, bardziej wskazanego, leczenia d³ugoterminowego przewiduj±cego podawanie ma³ych dawek wybranych leków. W profilaktyce schorzenia istotne jest utrzymanie obfitego przep³ywu moczu, warunkowanego przyjmowaniem znacznych ilo¶ci p³ynów, przede wszystkim wody.