Niewielu z nas lubi chodzić do lekarza, a pewnie jeszcze mniej chętnie poddajemy się różnego rodzaju testom czy badaniom diagnostycznym. To zrozumiałe - boimy się złych wieści na temat naszego zdrowia lub zdrowia kogoś z naszych bliskich. Czasami za jakimś badaniem ciągnie się też mniej lub bardziej uzasadniona opinia krępującego, nieprzyjemnego czy wręcz bolesnego. Lęk lękiem, ale trzeba powiedzieć jasno - tylko dzięki badaniom profilaktycznym możemy sobie zagwarantować wygraną w walce z atakującą nas chorobą. Bo, jak zgadzają się wszyscy eksperci, najważniejsza jest wczesna diagnoza. W Polsce, niestety, nie jest z tym najlepiej. Szczególnie w przypadku nowotworów pacjenci zgłaszają się o wiele za późno, gdy choroba jest już w stadium bardzo zaawansowanym. I to nie lekarz pierwszego kontaktu czy zakład pracy, ale my powinniśmy zadbać o zrobienie sobie DOBRYCH badań. Być może trzeba będzie swoje odstać czy zapłacić w prywatnej przychodni lub klinice (choć np. koszt rentgena płuc to przecież nic w porównaniu z tym, co wydajemy na papierosy). Ale warto.
A co nas powinno ostrzec? Każde odstępstwo od normy. Osłabienie, spadek wagi ciała, nocne pocenie się czy stany podgorączkowe - wszystkie te objawy nie należą do zbyt charakterystycznych. Prawie każdy z nas cierpiał z powodu któregoś z nich. Należy jednak pamiętać, że nasz organizm ze sprawnie działającym układem odpornościowym powinien sobie szybko poradzić z większością z nich. Oznaką, że coś jest naprawdę nie w porządku, jest sytuacja, gdy objawy utrzymują się przez dłuższy czas - np. dwa tygodnie lub więcej. Jeżeli tak - z wizytą u specjalisty nie wolno zwlekać.
Ogólne badanie fizykalne
Kto
Ogólne badanie fizykalne, podczas którego lekarz nas obejrzy, osłucha i zmierzy ciśnienie, to absolutny standard. Poddawać się mu powinien każdy z nas raz w roku.
Cena
Ogólne badanie w prywatnym gabinecie - 50-100 zł.
Ogólne badanie krwi
Kto
Każdy z nas powinien sobie zbadać krew raz do roku. Po 40. roku życia to wręcz nasz obowiązek.
Cena
Ok. 30 zł.
Ogólne badanie moczu
Kto
Podobnie jak ogólne badanie fizykalne i krew badanie moczu to absolutne minimum, o które każdy z nas powinien zadbać raz do roku.
Cena
Ok. 15 zł.
EKG
Kto
Po 40. roku życia każdy z nas powinien robić sobie EKG raz do roku. Absolutnie powinni o to zadbać wszyscy, u których w rodzinie występowały choroby układu krążenia, np. zawał serca. Badać powinni się również palacze.
Cena
Ok. 30 zł.
Cholesterol
Kto
Po ukończeniu 30. roku życia każdy z nas powinien badać sobie poziom cholesterolu raz do roku. Szczególną uwagę powinni na to zwracać ci, których krewni chorowali kiedyś na choroby układu krążenia i przeszli np. zawał serca. Cholesterol powinni sobie też kontrolować palacze.
Cena
Ok. 15 zł.
Rentgen płuc
Kto
Przede wszystkim palacze - papierosy to główny czynnik ryzyka raka płuc. Skoro już palisz i nie możesz/nie chcesz rzucić, to
raz do roku idź na prześwietlenie płuc, ewentualnie wygnaj swojego palącego partnera (jeżeli palicie, idźcie razem).
Należy wykonać DWA ZDJĘCIA: przednio-tylne i boczne. Zdjęcia weź do ręki i najlepiej pokaż onkologowi, a jeżeli nie możesz, to przynajmniej lekarzowi, który dobrze cię zna i orientuje się w twoich ewentualnych dolegliwościach (przebyte choroby, zapalenia płuc, gruźlica - gdzie były, w których miejscach na zdjęciu szukać ich śladów itp.).
Cena
Zdjęcie boczne - ok. 25 zł, przednio-tylne - 40-60 zł.
Badanie piersi
Kto
Rakiem piersi najbardziej zagrożone są kobiety, u których w bliskiej rodzinie ktoś już wcześniej zachorował na ten sam nowotwór - matka, siostra, ciotka, babka, i to przed 50. rokiem życia. Częściej na tę chorobę zapadają kobiety otyłe oraz te, u których bardzo wcześnie wystąpiła pierwsza miesiączka lub/i późno pojawiła się ostatnia miesiączka (menopauza).
Badania
Najważniejsza jest samokontrola piersi. Warto ją zacząć, począwszy od 20. urodzin i regularnie badać piersi co miesiąc już przez całe życie. Od 20. do 49. roku życia piersi przynajmniej raz na trzy lata powinien badać lekarz, a po 50. roku życia nawet co rok.
USG
Młodsze kobiety, pomiędzy 30. a 40. rokiem życia, (zwłaszcza jeśli na raka piersi lub jajnika chorowała ich krewna) powinny przynajmniej raz na dwa lata zrobić ultrasonograficzne badanie piersi. Dzięki temu badaniu doświadczony lekarz może wykryć nawet minimalne zmiany.
Mammografia
Mammografia pozwala na wykrycie nawet bardzo małych zmian, często niewyczuwalnych w dotyku. Uwaga! Obraz na kliszy powinien oglądać doświadczony lekarz w ośrodku, który spełnia określone kryteria.
Trzeba pamiętać, że wiarygodność wyniku w dużej mierze zależy od jakości sprzętu. Mammograf pracujący na pełnych obrotach po trzech latach nadaje się do wymiany. Mammografię trzeba robić w pierwszej fazie cyklu miesięcznego - w tym czasie szanse na wykrycie guza są największe. Jeżeli w rodzinie danej kobiety były zachorowania na raka piersi (babka, matka, siostra), powinna się ona poddawać temu badaniu okresowo po ukończeniu 40 lat. Po ukończeniu 50 roku życia każda kobieta powinna wykonywać mammografię raz do roku.
Wiek kobiety Samobadanie Badanie lekarskie Mammografia
20.-49. rok życia co 1 miesiąc co 36 miesięcy nie
od 50. roku życia co 1 miesiąc co 12 miesięcy co 12 miesięcy
Cena
Mammografia - 75-100 zł.
USG piersi - ok. 60-80 zł.
Cytologia
Rak szyjki macicy wciąż jest bardzo dużym problemem w Polsce. Każdego dnia z jego powodu umiera pięć Polek. Tymczasem w wielu krajach, np. w Finlandii, chorobę tę praktycznie udało się wyeliminować. Stało się tak właśnie dzięki upowszechnieniu badań cytologicznych.
Kto
Badanie ginekologiczne, wymaz z pochwy i badanie cytologiczne błony śluzowej macicy, powinno być wykonywane - od 20. roku życia - corocznie, kobiety przyjmujące hormony - co pół roku.
Sygnałem do alarmu są:
- nieregularne krwawienia miesiączkowe
- krwawienia po menopauzie
- inne krwawienia, np. po stosunkach
- ropne upławy
- bóle w dole brzucha
- bóle w okolicy lędźwiowej
- obrzęk kończyn dolnych
- ze strony pęcherza moczowego - częste oddawanie moczu, parcie na mocz, zaleganie moczu w pęcherzu
- zaparcia, parcie na stolec, trudności w oddawaniu stolca
Czynniki ryzyka raka szyjki macicy
- zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego
- wczesne rozpoczęcie życia seksualnego
- duża liczba partnerów seksualnych
- młody wiek pierwszej ciąży
- duża liczba porodów
- palenie papierosów
- wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych
Aby badanie było prawidłowe, kobieta nie powinna przed nim:
- stosować irygacji ani środków nawilżających pochwę na 48 godzin przed badaniem
- mieć stosunków przez 48 godzin przed badaniem
- powinna zgłosić się na badanie najwcześniej 5 dni po zakończeniu miesiączki
Cena
Ok. 40 zł.
Badanie jelita grubego
Rak jelita grubego należy do tych nowotworów, których liczba zachorowań wzrasta w zastraszającym tempie. Niestety, płacimy w ten sposób za obecny styl życia, przede wszystkim za złą dietę opartą na mięsie, ubogą w warzywa i owoce. Do tego dochodzi otyłość, brak ruchu, nadmierne spożycie alkoholu. To główne czynniki ryzyka raka jelita grubego.
Kto
Pierwszym objawem ostrzegawczym może być nagła zmiana rytmu i jakości wypróżnień - nasilające się i coraz częstsze zaparcia i biegunki, a także bolesne uczucie parcia na stolec, powtarzające się wzdęcia i bóle brzucha, stolce z domieszką krwi. W późniejszym okresie pojawiają się bóle brzucha, utrata apetytu, niedokrwistość i spadek ciężaru ciała.
Po 40. roku życia każdy powinien corocznie poddać się badaniu przez lekarza palcem przez kiszkę stolcową, a od 45. roku życia corocznie przeprowadzić badanie na obecność krwi utajonej w stolcu (każdy może nabyć w aptece test i zgodnie z instrukcją wykonać go samodzielnie).
Kolonoskopia
Po 50. roku życia wskazane jest poddawanie się badaniu kolonoskopowemu co 5 lat, zawsze po uprzedniej konsultacji z lekarzem, najlepiej onkologiem. Szczególną uwagę badaniom profilaktycznym powinni poświęcać ci, u których w rodzinie ktoś już wcześniej chorował na raka jelita grubego.
Cena
Test na wykrycie krwi utajonej - kilkanaście złotych.
Kolonoskopia - 250-300 zł. Dodatkowo trzeba zapłacić za pobranie wycinków i ich zbadanie. Można też przeprowadzić kolonoskopię w znieczuleniu ogólnym - to dodatkowy koszt około stu kilkudziesięciu złotych.
Gastroskopia
Gastroskopia to badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego wykonywane za pomocą specjalnego, giętkiego przewodu zaopatrzonego w źródło światła i odbierającego obraz. Na to badanie powinniśmy się udać ze skierowaniem od lekarza specjalisty. W skierowaniu dokładnie wyjaśni on, jakiemu konkretnie badaniu powinniśmy się poddać. Czy ma to być tylko gastroskopia, czy też np. gastroskopia połączona z wykonaniem testu na obecność bakterii Helicobacter pylori (odpowiedzialnych za powstawanie wrzodów).
Cena
Gastroskopia + test na obecność Helicobacter pylori - ok. 150-180 zł.
Badanie prostaty
Kto
Oceń swoją prostatę
Podobnie jak w przypadku raka jelita grubego w profilaktyce zaawansowanych guzów stercza dużą rolę odgrywa regularne badanie gruczołu krokowego przez odbytnicę - palcem lub za pomocą USG. Każdy mężczyzna po 45. roku życia powinien wykonywać oba badania co roku. Dodatkowo profilaktyce służy tzw. oznaczanie poziomu PSA w surowicy krwi (białka produkowanego przez stercz, którego poziom podwyższa się w chorobach prostaty. Oznaczenie poziomu PSA należy wykonywać co roku po skończeniu 50. roku życia lub po 40. roku życia, jeżeli na raka prostaty chorował ktoś w rodzinie.
Cena
USG prostaty: ok. 80-90 zł.
Test na poziom PSA - dwadzieścia kilka złotych.
Co można zbadać samemu
Lekarze zachęcają, byśmy również sami czy też nasi partnerzy przeprowadzali proste badania diagnostyczne. Jak pokazały wyniki wielu badań naukowych, w ogromnej liczbie przypadków to np. mąż czy żona pierwsi zauważają, że z ich partnerem dzieje się coś złego. Oprócz raka piersi dotyczy to też np. raka jądra (jądra można badać np. podczas kąpieli i sprawdzić wtedy, czy nie zaszła w nich jakaś niepokojąca zmiana) czy nowotworów skóry.
Od 16. roku życia powinniśmy przynajmniej raz na miesiąc dokładnie oglądać naszą skórę. Nowotwory skóry mają tę "zaletę", że rozwijają się na naszych oczach. Powinniśmy być więc wyczuleni na to, czy znamiona powiększają się, zmniejszają, zmieniają kolor, zaczynają krwawić itp. Każde odstępstwo od normy powinno być sygnałem do alarmu i wizyty u lekarza.
