Występuje niezwykle rzadko i związana jest z gruczolakami - skupiskami komórek trzustkowych czynnymi hormonalnie. W zależności od wydzielanego hormonu (jednego lub kilku) wyróżniamy następujące zespoły chorobowe:
- insulinoma powoduje nadmiar insuliny, a co za tym idzie, duże spadki stężenia glukozy we krwi; czasem tak gwałtowne, że prowadzą do utraty przytomności, drgawek, a niekiedy zgonu;
- glukagonoma prowadzi do martwiczych zmian skórnych okolicy ust i genitaliów, łagodnej cukrzycy, utraty masy ciała i epizodów zatorowo-zakrzepowych, u kobiet bywa przyczyną depresji;
- gastrinoma na skutek wydzielania gastryny wywołuje nawracające wrzody żołądka i biegunki (zespół Zollingera-Ellisona); w wypadku wydzielania ACTH (hormonu nadnerczy) prowadzi do zespołu Cushinga;
- vipoma w wyniku nadprodukcji wazoaktywnego polipeptydu jelitowego (VIP) powoduje uporczywą wodnistą biegunkę i spadek stężenia potasu we krwi, co może prowadzić do groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca oraz zanik wydzielania kwasu solnego w żołądku (zespół Vernera-Morrisona);
- gruczolaki wydzielające polipeptyd trzustkowy rzadko wywołują takie objawy jak biegunki, utratę masy ciała, znacznie rzadziej cukrzycę.
