Artykuł jest częścią publikacji pochodzącej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, którą nabyć można w Kulturalnym Sklepie lub w każdą środę w kiosku
W dniach poprzedzających jajeczkowanie pęcherzyk powiększa się, osiągając średnicę 22-25 mm, i zaczyna częściowo wystawać ze ścianki jajnika. W chwili owulacji ścianka pęcherzyka jajnikowego pęka, umożliwiając komórce jajowej przedostanie się do jamy brzusznej. Stamtąd jest ona przesuwana dalej za pomocą rytmicznych ruchów strzępków jajnikowych znajdujących się na końcu jajowodów do ich wnętrza. W jajowodzie komórka jajowa może spotkać plemniki i zostać zapłodniona. Pęcherzyk komórki jajowej przekształca się w ciałko żółte, które w przypadku zapłodnienia i początku ciąży podtrzymuje pierwsze fazy rozwoju embrionalnego, produkując hormony. Jeśli natomiast komórka jajowa nie zostanie zapłodniona, po kilku dniach pęcherzyk ulegnie zniszczeniu i zostanie wydalony wraz z krwią menstruacyjną.
W procesie dojrzewania pęcherzyka jajnikowego i owulacji potrzebna jest lutropina (LH), produkowana przez przysadkę mózgową. W przypadku braku tego hormonu, nawet jeśli dostępna będzie duża ilość FSH, czyli hormonu folikulotropowego, pęcherzykowi jajnikowemu nie uda się osiągnąć stadium owulacji. Na mniej więcej dwa dni przed owulacją wydzielanie LH przez przysadkę mózgową znacznie się zwiększa (nawet dziesięciokrotnie), osiągając maksymalny poziom ok. 16 godz. przed owulacją. W tym samym czasie zwiększa się również wydzielanie FSH (ok. dwu-, trzykrotnie). Oba hormony działają na pęcherzyk synergicznie, warunkując jego gwałtowny wzrost, zmniejszając wydzielanie estrogenów przez komórki pęcherzyka jajnikowego (komórki osłonki i warstwy ziarnistej) oraz inicjując wydzielanie hormonu o nazwie progesteron. Wszystkie te procesy prowadzą do owulacji.
Brak owulacji
Owulacja stanowi najważniejszy element całego cyklu menstruacyjnego - jest bardzo dokładnie kontrolowana oraz regulowana hormonami wydzielanymi przez podwzgórze, przysadkę mózgową i jajniki. Brak jajeczkowania jest częstym zjawiskiem charakterystycznym dla dwóch przeciwległych faz życia rozrodczego kobiety, tj. okresu dojrzewania i menopauzy. Może wystąpić również u kobiet z prawidłowym cyklem miesiączkowym i będących w pełni wieku rozrodczego. Do najważniejszych przyczyn braku owulacji zalicza się:
1) zaburzenia funkcjonowania mechanizmów odpowiedzialnych za kontrolowanie wydzielania hormonów, często spowodowane problemami natury psychologicznej, neurologicznej, zażywaniem leków, hiperprolaktynemią oraz chorobami przysadki mózgowej i podwzgórza;
2) zaburzenie albo obniżenie reakcji jajników na bodźce hormonalne;
3) zachwianie równowagi metabolicznej spowodowane np. cukrzycą lub hiperlipidemią;
4) zaburzenia związane z żywieniem, takie jak otyłość, bulimia i anoreksja;
5) zaburzenia hormonalne niemające związku z aktywnością jajników, np. choroby nadnercza i wątroby.
Terapia polega na wyeliminowaniu choroby podstawowej, która hamuje proces owulacji i wpływa na obniżenie płodności.
