Wirus Nipah (NiV) to jeden z patogenów na liście zagrożeń epidemicznych, które według WHO R&D Blueprint wymagają pilnych działań badawczo-rozwojowych. R&D Blueprint to globalny mechanizm, koordynowany przez WHO, który ma służyć szybkiemu uruchomieniu programów badawczo-rozwojowych podczas epidemii.
Po raz pierwszy wirus Nipah zaatakował człowieka w 1998 roku w Malezji. Wirus okazał się niezwykle niebezpieczny, powodował ciężkie schorzenia mózgu i płuc, śmiertelność wynosiła od 40 do 75 proc.
Skąd się wziął wirus Nipah
Wirus należy do wirusów zoonotycznych, to znaczy takich, które przenoszą się ze zwierząt na człowieka. Jego naturalnym żywicielem są nietoperze owocożerne z rodziny Pteropodinae (a szczególnie gatunki z rodzaju Pteropus). Rudawka wielka, jak po polsku brzmi nazwa tego nietoperza, należy do największych w swoim gatunku (inne nazwy to latający pies, latający lis). Jak na nietoperza jest rzeczywiście ogromny, jego skrzydła mają rozpiętość do 170 cm. Żyje w Azji Południowej, Azji Południowo-Wschodniej, Australii, Afryce Wschodniej i na niektórych wyspach na Oceanie Indyjskim i Pacyfiku.
Wśród chorób zakaźnych, które dotknęły ludzi w ostatnich 30 latach, około 70 procent stanowią zoonozy - choroby odzwierzęce. Wywołują je głównie wirusy, których źródłem jest świat zwierząt, zarówno dzikich, jak i udomowionych. Zwierzęta domowe często zakażają się od tych dzikich, a następnie przekazują chorobę ludziom. Przyczyn upatruje się w rosnącej presji wywieranej przez człowieka na dziką przyrodę, w zmianach w ekosystemie spowodowanych przez rozwój rolnictwa i zajmowanie na uprawę czy hodowlę coraz "dzikszych" terenów. Ponadto ocieplanie się klimatu sprawia, że zwierzęta, a z nimi drobnoustroje, przenikają do miejsc wcześniej dla nich nieprzychylnych. Choroby, które nazywamy tropikalnymi, obserwuje się tam, gdzie niedawno klimat był jeszcze umiarkowany. Przykładem jest wirus gorączki Zachodniego Nilu, wirus Chikungunya, wirus dengi i kilka innych.
Wirus Nipah przenosi się ze zwierząt na ludzi, ale do zakażenia może także dojść po zjedzeniu zainfekowanej żywności. Co więcej, wirus Nipah przemieszcza się także bezpośrednio pomiędzy ludźmi, zatem istnieje wiele dróg, którymi można się zakazić. Infekcja prowadzi do rozwoju wielu chorób o zróżnicowanym natężeniu. Zakażenie wirusem Nipah może przebiegać bezobjawowo, ale może także wywołać ostre choroby układu oddechowego oraz śmiertelne zapalenie mózgu. Ponadto wirus Nipah odpowiada za groźne choroby u zwierząt hodowlanych.
- Wirus Nipah stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego - pisze WHO. Wywołał już kilka epidemii wśród ludzi w krajach Azji Południowo-Wschodniej, jest ponadto groźny dla zwierząt hodowlanych. Szczególnie wrażliwe na zakażenie wirusem Nipah są świnie, a ponadto konie, kozy, owce, koty i psy.
Epidemie wirusa Nipah
Wirus należy do rodziny Paramyxoviridae, tej samej w której znajdziemy wirusy odry, świnki lub paragrypy. Atakował ludzi kilkakrotnie, po raz pierwszy 1998 roku w Malezji, gdzie zakazili się nim hodowcy świń. Od tamtego czasu doszło do wybuchu kilku epidemii w Bangladeszu i Indiach. W Bangladeszu ogniska tej choroby pojawiają się do dzisiaj. Do zagrożonych chorobą Nipah należą ponadto takie kraje jak Ghana, Kambodża, Indonezja, Madagaskar, Filipiny oraz Tajlandia.
W Polsce istnieje teoretyczne ryzyko przywleczenia choroby z terenów, gdzie występują epidemie zakażeń wirusem Nipah - czytamy na stronie pzh.gov.
Jak dochodzi do infekcji?
W czasie epidemii w Malezji do zakażeń doszło w wyniku bezpośredniego kontaktu człowieka z chorymi świniami i ich wydzielinami lub z zakażonymi tkankami. Natomiast w Bangladeszu i Indiach ludzie zakażali się głównie przez jedzenie owoców lub picie surowego soku z palmy daktylowej, które były zanieczyszczone moczem lub śliną pochodzącą od zainfekowanych nietoperzy.
Wirus Nipah przenosił się także pomiędzy ludźmi, najczęściej wśród członków rodzin lub opiekunów chorego. Do zakażeń dochodziło też w placówkach szpitalnych poprzez kontakt z ludzkimi wydzielinami.
Objawy choroby Nipah
Zakażenie może przebiegać bezobjawowo lub przybrać postać ciężkiej choroby płuc i ostrego zapalenia mózgu, które może skończyć się śmiercią.
Początkowe objawy zakażenia to gorączka, ból głowy, ból mięśni,wymioty oraz ból gardła. Następnie pojawiają się senność, zawroty głowy, zaburzenia świadomości i inne objawy neurologiczne wskazujące na ostre zapalenie mózgu. Ponadto choremu grozi atypowe zapalenie płuc, prowadzące do problemów z oddychaniem, a ostatecznie do ostrej niewydolności oddechowej. Najcięższa postać choroby to zapalenie mózgu z drgawkami, przeradzające się w ciągu doby lub dwóch w śpiączkę.
Choroba wykluwa się w ciągu 4 do 14 dni od zakażenia, chociaż zdarzały się także przypadki, gdy okres inkubacji trwał 45 dni. Wskaźnik śmiertelności wynosi od 40 do 75 procent, w zależności od epidemii i udzielenia odpowiedniej pomocy medycznej.
U osób, które przeszły ostre zapalenie mózgu często zdarzają się długotrwałe zaburzenia neurologiczne, takie jak padaczka, zaburzenia osobowości. Zdarzają się ponadto przypadki zapalenia mózgu o opóźnionym początku.
Zakażenie potwierdza się stosując testy PCR i RT-PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy z odwrotną transkrypcją) lub wykrywa przeciwciała za pomocą testu ELISA. Nie ma ani leków, ani szczepionek przeciwko chorobie Nipah. Leczenie jest objawowe, polega na łagodzeniu przebiegu choroby, a w najcięższych przypadkach na intensywnej terapii podtrzymującej funkcje życiowe.
Zapobieganie infekcji wirusem Nipah
W pierwszej kolejności należy zmniejszyć ryzyko przeniesienia się wirusa z nietoperza na człowieka za pośrednictwem zanieczyszczonych owoców i surowego soku z palmy daktylowej. Owoce należy zatem dokładnie myć i obierać przed spożyciem, a zebrany sok ugotować.
Wirus przenosi się w wyniku kontaktu z chorymi zwierzętami i ich wydzielinami, ale także między ludźmi. Aby się chronić w czasie epidemii stosuje się rękawice i odzież ochronną, środki dezynfekcyjne i zaleca regularne mycie rąk oraz unikanie zakażonych osób.
Jedną z firm, która pracują obecnie nad szczepionką przeciw chorobie Nipah, jest amerykańska Moderna. Szczepionka o roboczej nazwie mRNA-1215 opracowywana jest przy współpracy z NIH Vaccine Research Center (VRC).
Źródła: WHO, szczepienia.pzh.gov
