Dość ściemy. Posłuchaj lekarzy i razem z nami #ZałóżMaskę - chroń siebie i innych. Jeszcze niedawno lansowana zasada: maseczki są dla chorych, trafiła do lamusa. WIĘCEJ NA TEN TEMAT>>
Podstawowe zasady bezpiecznego użytkowania masek ochronnych
Zanim przejdziemy do omówienia rodzajów masek ochronnych, przypomnijmy podstawowe zasady związane z ich użytkowaniem. Po pierwsze, maska musi być stosowana wraz z innymi środkami antywirusowej profilaktyki (takimi jak mycie rąk przez minimum 30 sekund, zachowywanie dystansu fizycznego, niedotykanie twarzy nieumytymi rękami).
Ponadto należy pamiętać o właściwym zdejmowaniu oraz obchodzeniu się z zużytą maseczką, która sama w sobie może być źródłem infekcji. Na powierzchni maski gromadzą się zanieczyszczenia i zarazki. Maskę jednorazową, wykorzystywaną np. przy wyjściu na zewnątrz, po użyciu należy włożyć do szczelnego foliowego worka, apotem do pojemnika na odpady zmieszane. Maski wielorazowe po użyciu, także wkładamy do worka foliowego, a następnie pierzemy w wysokiej temperaturze i prasujemy gorącym żelazkiem (więcej na ten temat: Jak prać maseczki wielorazowe? Jak utylizować jednorazowe?).
Gdy zakładamy maseczkę chirurgiczną starajmy się, aby była dopasowana do nosa i górnej części twarzy. Taka maseczka ma wszytą w górnej części specjalną blaszkę, która pomaga w dopasowaniu do twarzy. Maseczka ponadto musi możliwie najdokładniej zakrywać nos, usta i podbródek.
W trakcie noszenia maseczki antywirusowej przede wszystkim nie dotykajmy jej zewnętrznej warstwy. Gdyby nam się to nie udało, umyjmy niezwłocznie ręce. Zawsze też przed założeniem oraz po zdjęciu maski myjemy lub dezynfekujmy ręce. Istnieje ponadto odpowiednia, bezpieczna technika zdejmowania maseczki z twarzy tak, aby nie doszło do zanieczyszczenia skóry. Więcej na ten temat pod tym linkiem: Jak nosić maseczki, aby maksymalnie chroniły przed zakażeniem?
Ponadto pamiętajmy: maseczki szybko ulegają zabrudzeniom i zawilgoceniu od oddechu. Nie można zatem w jednej maseczce chodzić cały dzień. W ten sposób jeszcze bardziej sobie zaszkodzimy. Maseczki chirurgiczne są jednorazowe i trzeba je często zmieniać - nawet po kilkunastu-kilkudziesięciu minutach, zaraz gdy poczujemy, że stała się wilgotna.
Główna różnica pomiędzy maseczkami chirurgicznymi a maskami filtrującymi polega na tym, że spełniają inne zadania. Maski chirurgiczne są zaprojektowane przede wszystkim w celu ochrony otoczenia przed wydzielinami z dróg oddechowych użytkownika, podczas gdy maski filtrujące mają za zadanie chronić użytkownika przed otaczającym go środowiskiem.
Maski chirurgiczne jednorazowe
Maski chirurgiczne są najpopularniejszym rodzajem maseczek ochronnych. Jednorazowe maseczki chirurgiczne powstały z myślą o ochronie personelu medycznego oraz osób narażonych na wdychanie pyłów i innych zanieczyszczeń zawieszonych w powietrzu. Maski tego typu mają za zadanie tworzyć fizyczną barierę pomiędzy ustami i nosem użytkownika a potencjalnymi zanieczyszczeniami w najbliższym otoczeniu.
Maski chirurgiczne jednorazowe przeznaczone są do ochrony przed kroplami lub cząstkami o średnicy większej niż 100 mikrometrów (1 μm to jedna milionowa metra, kiedyś określana też nazwą mikron). Dla porównania wirus SARS-CoV-2 ma średnicę od 60 do 140 nanometrów (1 nm to miliardowa metra), a więc jest o wiele mniejszy. Koronawirus jest w stanie przeniknąć, niestety, przez maskę chirurgiczną. Dlatego też rolą tej maski jest nie tyle filtrowanie powietrza, co ochrona twarzy przed kroplami śliny i tzw. aerozolu, wydobywających się z ust i nosa chorej osoby podczas kaszlu czy kichania lub niektórych procedur medycznych.
Maseczki chirurgiczne jednorazowe produkowane są z włókniny polipropylenowej (2-3 warstwy). Mają postać prostokąta z zakładkami lub fałdkami. Do utrzymywania ich na głowie służą gumki albo troki zawiązywane z tyłu głowy. Maski chirurgiczne są bezzapachowe, dobrze przepuszczają powietrze i nie utrudniają oddychania, a ponadto umożliwiają w miarę ścisłe dopasowanie do twarzy. Różnią się między sobą grubością, a więc i zdolnością do ochrony. Jednak należy mieć na uwadze, że im grubsza maska, tym trudniej jest przez nią oddychać.
Rodzaje masek chirurgicznych
Maski chirurgiczne mają zatem spełnić dwie podstawowe funkcje. Prawidłowo noszone blokują krople mogące zawierać bakterie i wirusy, uniemożliwiając im dotarcie do ust i nosa noszącego maskę. W przypadku noszenia ich przez osobę chorą zmniejszają rozprzestrzenianie się bakterii i wirusów podczas kaszlu i kichania. Noszone przez personel medyczny niwelują też możliwość przeniesienia śliny i innych wydzielin z dróg oddechowych na pacjenta.
Maska chirurgiczna skutecznie blokuje krople i większe cząstki, nie filtruje ani nie blokuje natomiast bardzo małych cząstek, które mogą znaleźć się w powietrzu podczas kaszlu, kichania lub niektórych zabiegów medycznych, takich jak intubacja. Maski chirurgiczne nie zapewniają również pełnej szczelności z powodu luźnego dopasowania do twarzy.
Jednym z najważniejszych parametrów w przypadku masek jest poziom filtracji. Standardy w tym zakresie (określa się je mianem współczynnik BFE) określa europejska norma - EN 14683.
Maski chirurgiczne dzielone są na następujące typy: Typ I, Typ IR, Typ II, Typ IIR. Na salach operacyjnych i w gabinetach zabiegowych najczęściej stosowane są maski typu II (wykonane z trzech warstw włókniny), których stopień filtracji bakteryjnej BFE wynosi powyżej 98 procent. Maski typu IIR są dodatkowo zabezpieczone przed przesiąkaniem, zatem chronią personel medyczny przed krwią i innymi wydzielinami.
Maski (półmaski) filtrujące jednorazowego oraz wielokrotnego użytku
Produkowane są także maski (a właściwie półmaski, gdyż zakrywają tylko część twarzy) filtrujące wielokrotnego użytku, które można poddawać sterylizacji, wymieniać w nich filtry i ponownie używać oraz maski filtrujące jednorazowego użytku. Są stosowane jako zabezpieczenie dróg oddechowych przed zanieczyszczeniami powietrza w miejscu pracy, takimi jak pyły, smog, a także alergeny i drobnoustroje. Są to tzw. maski antysmogowe, przeciwpyłowe (np. malarskie) oraz medyczne ochronne (przy czym maski medyczne są w zasadzie jednorazowe i muszą być używane wg ścisłych procedur medycznych). Półmaski składają się z samej maski oraz różnego rodzaju materiałów filtracyjnych.
Należy zwrócić uwagę na oznakowanie masek. Tylko te, które mają literę R, mogą być używane wielokrotnie. Natomiast maski z filtrem oznaczone symbolem NR można stosować jednorazowo, nie dłużej niż 8 godzin. Po tym czasie filtr będzie już tak zapchany, że znacznie utrudni oddychanie. W maskach wielokrotnego użytku (np. w antysmogowych) należy pamiętać o regularnej wymianie filtrów, maksymalnie co 28 dni lub wcześniej, gdy zauważymy, że jest zapchany.
Maski filtrujące powinny przejść rygorystyczne badania, aby zapewnić odpowiedni poziom ochrony użytkownika, przy czym maski wielokrotnego użytku przechodzą bardziej restrykcyjne testy, takie jak np. podgrzewanie do wysokiej temperatury, poddawanie dezynfekcji itp.
Maski tego typu mogą mieć trzy klasy ochrony, w Europie oznaczone symbolami FFP1, FFP2 oraz FFP3 (zgodnie z obowiązującą normą PN-EC 149:2001). Różnią się granicą tzw. maksymalnego przecieku wewnętrznego, wynikającego ze stopnia przylegania maski do twarzy oraz ewentualnej nieszczelnością zaworu wydechowego. Stąd różne symbole. FFP 1 oznacza 25 procent, FFP2 - 11 procent, a FFP3 - 5 procent.
Skuteczność filtracyjną określa symbol P. Maska oznaczona symbolem P1 zatrzymuje około 80 procent cząstek mniejszych niż 2 mikrometry, P2 - około 94 procent cząstek mniejszych niż 0,5 mikrometra, P3 - zatrzymuje około 99,95 proc. cząstek mniejszych niż 0,5 mikrometra.
Przy produkcji masek używa się filtrów klasy N95 lub N99. Filtr klasy N99 zatrzymuje do 99 procent zanieczyszczeń powietrza, filtr klasy N95 - około 95 procent.
Kupując maskę antysmogową powinniśmy sprawdzić, czy posiada ważny Certyfikat Badań Typu UE (EU-Type Examination Certificate) oraz Deklarację Zgodności (Declaration of Conformity - oba dokumenty powinny być dostępne na stronie www producenta), a także czy ma stosowne oznakowanie. Badania certyfikujące muszą być wykonywane przez akredytowane instytucje, posiadając status jednostki notyfikowanej. Lista takich instytucji znajduje się na stronie Unii Europejskiej.
W zależności od kraju, w którym produkuje się maski, oznaczenia mogą się różnić. W USA stosuje się oznaczenie N, regulowane przez normę określaną jako NIOSH-42CFR84. Stąd amerykańskie maski mają oznaczenia takie jak N95, N99, N97. Wskazują na zdolność do filtracji cząsteczek większych od pewnej wielkości. Podczas pandemii koronawirusa amerykańskie CDC zalecają maskę N95. Maski produkowane w Chinach z kolei oznaczane są skrótem KN.
Maski typu FFP2 o właściwościach przeciwbakteryjnych są stosowane jako maski przeciwpyłowe oraz jako środek ochrony dla służb medycznych i weterynaryjnych.
Maski medyczne N95
Tego typu maski filtracyjne są używane przez służby medyczne. Mają wypukły kształt oraz wiązania pozwalające na ścisłe dopasowanie do twarzy, a także filtry skutecznie zatrzymujące cząstki, znajdujące się w powietrzu. Symbol "N95" oznacza, że tego typu maska blokuje co najmniej 95 procent bardzo małych cząstek, o wielkości do 0,3 mikrona. Wykonane są z 4-5 warstw (warstwy zewnętrzne ją polipropylenowe, środkowe - polipropylenowe o różnym ładunku elektrycznym).
Działają inaczej niż zwykła maseczka chirurgiczna, jednak należy pamiętać, że nie zabezpieczają użytkownika w stu procentach. Mogą być wykorzystywane tylko jeden raz, potem muszą zostać zutylizowane. Postępujemy więc z nimi tak, jak z jednorazowymi maseczkami chirurgicznymi.
Osoby z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, serca lub innymi chorobami płuc powinny mieć na uwadze, że maski N95 utrudniają oddychanie. Niektóre rodzaje tego typu masek mają zawory wydechowe, które pomagają w oddychaniu i usuwaniu ciepła oraz wilgoci, ale takie nie mogą być stosowane w sytuacjach wymagających sterylności. Maski N95 trudno jest stosować dzieci i u osób z owłosieniem na twarzy, ponieważ aby taka maska spełniła swoje zadanie, musi być szczelne dopasowana do twarzy.
Pamiętajmy jednak, że maski medyczne N95 są niezbędne przede wszystkim służbie zdrowia oraz osobom udzielającym pierwszej pomocy. Tego typu środki ochrony przeznaczone są do użytku w placówkach służby zdrowia i muszą posiadać odpowiednie certyfikaty. Ponadto przed użyciem masek medycznych N95 przeprowadza się test dopasowania do twarzy, aby rzeczywiście chroniły użytkownika.
Maseczki materiałowe
Wykonane w 2008 roku badanie na temat przydatności maseczek w czasie epidemii grypy pokazało, że każdy rodzaj maski może zmniejszyć narażenie na wirusy i ryzyko infekcji na poziomie populacji, pomimo niedoskonałego dopasowania czy przylegania. Wyniki pokazały, że maski wykonane domowymi sposobami były w połowie tak skuteczne, jak maski chirurgiczne, ale do 50 razy mniej skuteczne niż maski filtrujące N95.
Uważa się jednak, że w sytuacji w której maski chirurgiczne są trudno dostępne i w pierwszej kolejności powinny być zarezerwowane dla służ medycznych oraz osób chorych, maski domowej produkcji także mogą spełnić swoją ochronną rolę.
Samodzielnie wykonane lub zakupione maseczki materiałowe mają za zadanie, przede wszystkim, zapobiegać przenoszeniu się zakażenia od nas (możemy przecież być bezobjawowym, ale zakażającym nosicielem wirusa) na innych ludzi, gdy przebywamy w przestrzeni publicznej. Im grubszy materiał, z którego zrobiona jest maska, tym lepiej. Jeżeli szyjemy maseczkę sami, złóżmy materiał kilkakrotnie, aby zwiększyć jej grubość. Ponadto stosują się do nich pozostałe zasady bezpiecznego użytkowania, o których nie możemy zapominać.
Źródła: Ekoinfonet, Healthline, FDA,
