Grupy krwi - co to jest? Rodzaje grup krwi i konflikt serologiczny

Grupy krwi to skomplikowana sprawa - mają wiele rodzajów i kombinacji. Główne grupy krwi to A, B, AB i 0. Sprzeczne grupy matki i dziecka mogą spowodować konflikt serologiczny.

Grupy krwi: co to jest?

Grupy krwi to zestawy antygenów (specyficznych białek) występujących na powierzchni krwinek czerwonych (erytrocytów). Erytrocyty odpowiadają za zlepianie się ze sobą krwinek, czyli proces aglutynacji. Grupa krwi stabilizuje się około drugiego roku życia i już nie zmienia, jest stałą cechą. To, jaką ma się grupę krwi, jest szczególnie ważne przy transfuzji (przetaczaniu) krwi, przeszczepianiu narządów oraz ciąży - trzeba sprawdzić, czy nie będzie konfliktu serologicznego.

Przeczytaj: Krew - skład, funkcja i znaczenie

Grupy krwi: historia

Grupy krwi odkrył Karl Landsteiner, austriacki badacz, w 1901 roku. Przed jego odkryciem nie wiedziano, dlaczego niektóre transfuzje się udają, a inne - nie. Landsteiner dostrzegł, że na erytrocytach znajdują się dwa antygeny, które warunkują ich zlepianie się. Ludwik Hirszfeld oraz Emil von Dungern zebrali dotychczasową wiedzę o grupach krwi i stworzyli fundamenty nauki o nich. To dzięki nim mamy klasyfikację A, B, AB i 0 - w 1928 takie oznaczenie zaczęło być używane na całym świecie.

Dołącz do Zdrowia na Facebooku!

Grupy krwi: rodzaje

Istnieje wiele układów grup krwi, dotychczas opisano 35 układów krwi u człowieka. Najważniejsze (bo najczęściej występujące) są jednak wartości A, B, 0 oraz Rh, czyli układ grupy głównej AB0 i Rh. To, czy mamy antygen A albo B, decyduje o tym, czy należymy do jednej z czterech podstawowych grup: A, B, AB oraz 0.

A zatem:

• grupa A ma antygen A,
• grupa B ma antygen B,
• grupa AB ma antygen i A, i B,
• grupa 0 nie ma antygenu na krwinkach.

W surowicy krwi (części osocza krwi, czyli płynu, który stanowi ponad 50 procent objętości krwi) występują zaś przeciwciała, które są skierowane przeciwko antygenowi, którego nie ma w danym układzie krwinek.

Tak więc:

• grupa A ma przeciwciała anty-B,
• grupa B ma przeciwciała anty-A,
• grupa AB nie ma przeciwciał,
• grupa 0 ma i przeciwciała anty-A, i anty-B.

A co z układem Rh? Tak określa się antygen D. Jeśli mamy we krwi antygen D, to znaczy, że jesteśmy Rh-dodatni. Jeżeli zaś antygenu D nie mamy, jesteśmy Rh-ujemni. Rh występuje u około 85 procent populacji. To, czy dana osoba ma grupę Rh, trzeba koniecznie wiedzieć przed przeszczepem narządów, przetaczaniu krwi czy porodem. Właśnie od grupy Rh (niemal zawsze) zależy, czy dojdzie do konfliktu serologicznego, o którym piszemy poniżej.

Warto wiedzieć również o tzw. układzie Kell. Oznacza to obecność lub nieobecność przeciwciał anty-K. Osobom z krwią K-ujemną powinno się przetaczać wyłącznie krew K-ujemną. Z kolei jeśli płód jest K-dodatni, również - jak w przypadku Rh - może dojść do konfliktu serologicznego. Anty-K to kolejne po Rh występujące w populacji przeciwciała.

Grupy krwi i przetaczanie krwi. Kto może otrzymać którą grupę?

• AB+ może otrzymać każdą krew,
• AB- może otrzymać 0-, B-, A-, AB-,
• A+ może otrzymać 0-, 0+, A-, A+,
• A- może otrzymać 0-, A-,
• B+ może otrzymać 0-, 0+, B-, B+,
• B- może otrzymać 0-, B-,
• 0+ może otrzymać 0-, 0+,
• 0- może otrzymać 0-.

Grupy krwi: częstość występowania grup krwi w układach AB0 i Rh w Polsce*

• 32 proc. ma A Rh+,
• 31 proc. ma 0 Rh+,
• 15 proc. ma B Rh+, 
• 7 proc. ma AB Rh+,
• 6 proc. ma 0 Rh-,
• 6 proc. ma A Rh-,
• 2 proc. ma B Rh-,
• 1 proc. ma AB Rh-.

5 prostych badań, które ratują nam życie

Konflikt serologiczny: co to jest?

Inne nazwy konfliktu serologicznego to konflikt matczyno-płodowy lub choroba hemolityczna noworodka. Dochodzi do niego, gdy grupy Rh u matki i dziecka różnią się (tzn. jedno ma Rh-, a drugie Rh+). W takiej sytuacji organizm matki może rozpoznać antygeny płodu jako "obce" i produkować przeciwko nim przeciwciała. Do zagrożenia dochodzi, gdy krew matki miesza się z krwią dziecka - najczęściej zdarza się to dopiero przy porodzie. Choroba hemolityczna najczęściej pojawia się przy drugiej ciąży i kolejnych ciążach (a także poronieniach czy zabiegach, przy których może nastąpić zmieszanie krwi matki i dziecka). Aby jej zapobiec, matce zaraz po porodzie podaje się immunoglobinę anty-D, która niweluje krwinki Rh+, zanim jej układ odpornościowy zdąży się zorientować, że coś jest nie tak i produkować szkodliwe dla dziecka przeciwciała. Na szczęście większość ciąż z konfliktem serologicznym kończy się dobrze.

Jeśli jednak konfliktowi serologicznemu się nie zapobiegnie, choroba hemolityczna będzie powodować rozwijającą się niedokrwistość. Jeśli do przemieszania krwi płodu i matki dojdzie jeszcze podczas ciąży, istnieje ryzyko poronienia lub zgonu dziecka tuż po porodzie.

Inne nasze teksty o konflikcie serologicznym:

• Hematologia: wyprzedzić tragedię, wygrać z mitami o konflikcie serologicznym [WYWIAD]
• Konflikt serologiczny matki i dziecka - przebadaj się niezależnie od grupy krwi!

*Dane pochodzą z serwisu krwiodawcy.org.