Budowa nosa - funkcje nosa
Nos pozwala nam przede wszystkim oddychać, ale to nie jedyne jego przeznaczenie. Do najważniejszy funkcji ludzkiego nosa należą:
- ochrona przed wirusami, bakteriami, grzybami i toksynami, które mogą znajdować się powietrzu, którym oddychamy,
- rozpoznawanie zapachów,
- regulacja barwy i tembru głosu (pomagają mu w tym zatoki przynosowe),
- oczyszcza, nawilża i podgrzewa powietrza, którym oddychamy (podgrzewa jej do temperatury zbliżonej do naszego ciała).
Budowa nosa - jak to wygląda?
Ludzki nos składa się przede wszystkim z jamy nosowej. Na dwie równe części dzieli ją przegroda chrzęstno-kostna. Dodatkowo każdą z jam tworzą nozdrza przednie oraz tylne, które łączą się z nosową częścią gardła. Jeśli przegroda jest krzywa, mogą pojawić się problemy z oddychaniem.
W nosie znajdują się także małżowiny, które ogrzewają wdychane powietrze. Podobną funkcję spełnia sama jama nosowa, która dodatkowo reguluje temperaturę i wilgotność powietrza, które dostaje się do dróg oddechowych. Dlatego tak ważne jest, aby oddychać przez nos, a nie przez usta.
Wnętrza jam nosowych pokryte są błoną śluzową z rzęskami. Produkowana przez nią maź (śluz) „wyłapuje” zarazki oraz niektóre alergeny, np. kurz. Jest to możliwe, ponieważ podczas oddychania, w przedniej części nosa tworzą się zawirowania. Dzięki temu zanieczyszczenia krążą i przylepiają się do pokrywającego jamę nosową śluzu (w ten sposób usuwa się aż 90 proc. większych zanieczyszczeń, które trafiają do dróg oddechowych, mniejsze wyłapywane w dalszych odcinkach jamy nosowej). Następnie z pomocą rzęsek, które delikatnie wystają ponad warstwę śluzu, wszystkie zanieczyszczenia czy patogeny są usuwane.
Czym są rzęski? Pojedyncza komórka rzęskowa to ok. czterdziestu większych i od 250 do 400 mniejszych rzęsek. Każda z wykonuje ruchy faliste, poruszają się z szybkością 250-1000 razy na minutę, przesuwając górną warstwę śluzu z prędkością 3-25 mm na minutę i usuwając unieruchomione w nim zanieczyszczenia na zewnątrz. Ten specyficzny mechanizm samooczyszczania nazywany jest transportem śluzowo-rzęskowym.
Ludzki nos ma zdolność samodzielnego regenerowania nabłonka i przywracania mu właściwych dla niego funkcji. Mechanizm ten nazywany jest cyklem nosowym, który wywołuje fizjologiczny obrzęk błony śluzowej jednej z jam nosa. Ma to na celu kierowanie przepływu głównego strumienia powietrza raz na jedną, raz na drugą stronę nosa.
Problemy z nosem
Mimo że nos doskonale radzi sobie z zanieczyszczeniami, to dym tytoniowy, kurz, toksyczne opary w miejscu pracy, suche i przegrzane powietrze uszkadzają barierę, jaką stanowi błona śluzowa uzbrojona w rzęski.
Każde takie uszkodzenie sprawia, ze błona śluzowa nie spełnia swojej podstawowej funkcji i wszelkie patogeny mogą bez większych problemów przedostać się w głąb organizmu. Przyczyną problemów może być także zbyt częste i nierozsądne stosowanie leków na katar.
Obfita wydzielina, która zbiera się w nosie ma służyć usuwaniu wszelkich zanieczyszczeń. Zbyt długie stosowanie leków na katar doprowadza do powstania tzw. efektu odbicia. Oznacza to, że naczynia krwionośne się rozkurczają, nos się zatyka i zaczyna wypełniać wodnistą wydzieliną. Jeśli będzie ona zbyt długo zalega w nosie, mogą wystąpić zmiany, których już nie da się odwrócić – uszkodzenia i obrzęku błony śluzowej oraz ograniczenia sprawności rzęsek. W konsekwencji rozwija się przewlekłe zapalenie. Jest to szczególnie groźne u dzieci, ponieważ może ono bardzo osłabić układ immunologiczny.
Najbardziej charakterystycznym sygnałem, że z nosem dzieje się coś niepokojącego jest ostry nieżyt nosa, czyli katar, który utrzymuje się długo i do tego bez wyraźnego powodu.
