W przypadku kobiece hormony płciowe wytwarzane są przede wszystkim jajnikach, przysadce mózgowej oraz nadnerczach. Do najważniejszych zalicza się w jajnikach to estrogeny, progesteron i androgeny. U mężczyzn za produkcję hormonów – poza nadnerczami i przysadką – odpowiadają także jądra, to właśnie one wydzielają najcenniejszy męski hormon, czyli testosteron.
Hormony płciowe i wydzielanie hormonów płciowych
Prawidłowe wydzielanie hormonów płciowych zależne jest od kilku elementów układu wydzielającego hormony – od podwzgórza, przysadki mózgowej i gonad – jajników i jąder. Podwzgórze wydziela hormon – gonadoliberynę. Hormon ten u kobiet jest odpowiedzialny za prawidłowe cykle miesiączkowe.
Intensywność z jaką jest wydzielana zależy przede wszystkim od fazy cyklu. Przedni płat przysadki odpowiada za produkcję gonadotropin, czyli hormonów, które wpływają na działanie jąder u mężczyzn i jajników u kobiet. Należą do nich przede wszystkim:
- hormon folikulotropowy (FSH) – pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych, natomiast u mężczyzn w jądrach pobudza komórki Sertolego i syntezę niezbędnych składników do zajścia prawidłowej spermatogenezy (wytworzenia nasienia).
- hormon luteinizujący (LH) – w jajniku pobudza wytwarzanie prekursorów (substancji tworzących) estrogenów. W okresie okołoowulacyjnym powoduje owulację, a także powstanie ciałka żółtego i syntezę progesteronu. W jądrach pobudza komórki Leydiga i syntezę testosteronu
- hormon laktotropowy (LTH).
Żeńskie hormony płciowe
Do najważniejszych hormonów wytwarzanych przez jajniki należą przede wszystkim – estrogeny i progesteron. Warto zaznaczyć, że ten pierwszy to tak naprawdę trzy związki: estradiol, estron i estriol. Najsłabsze działanie metaboliczne wykazuje estriol. Do ich funkcji należy:
- rozwój cech płciowych – odpowiadają za prawidłowy rozwój macicy, jajowodów, pochwy, łechtaczki oraz sromu. Dodatkowo odpowiada za określone dla płci owłosienie ciała, określony dla płci rozkład tkanki tłuszczowej, określone proporcje ciała, rozwój piersi, barwa głosy i inne, pobudzanie rozrostu błony śluzowej macicy,
- rozluźniają mięśnie okrężne szyjki macicy,
- zwiększają ilość śluzu szyjkowego,
- wzrost i złuszczania się komórek nabłonkowych pochwy,
- wzrost nabłonka w gruczole sutkowym,
- podnoszą libido i wzmacniają popęd seksualny,
- odpowiadają za prawidłowe stężenie wapnia,
- kontrolują gospodarkę lipidową.
Progesteron
Hormon wytwarzany jest przede wszystkim przez ciałko żółte i łożysko w czasie ciąży. Do jego funkcji należą:
- przemiany, które zachodzą w błonie śluzowej macicy,
- relaksacja mięśnia macicy,
- blokowanie skurczów ciężarnej macicy,
- zmniejszenie kurczliwości jajowodów,
- znoszenie działania estrogenów na gruczoły szyjki macicy,
- wzrost pęcherzyków gruczołowych i nabłonka przewodów gruczołu sutkowego.
Androgeny u kobiet
Androgeny u kobiet są syntetyzowane w jajniku i nadnerczach. Odpowiadają przede wszystkim za rozwój cech płciowych popęd seksualny. Kiedy jest ich za dużo mogą pojawić się:
- nadmierne owłosienie
- zespół policystycznych jajników
Męskie hormony płciowe
Testosteron
Testosteron produkowany jest w jądrach przez komórki śródmiąższowe Leydiga oraz w bardzo niewielkim stopniu przez korę nadnerczy (u kobiet wytwarzają go także jajniki i łożysko).
Do jego najważniejszych funkcji należy:
- działanie androgenne – odpowiada za rozróżnienie i rozwój typowo męskich narządów płciowych w trakcie rozwoju płodowego,
- w okresie dojrzewania odpowiada za prawidłowy rozwój moszny, najądrza, nasieniowodów, pęcherzyków nasiennych, prostaty i prącia,
- odpowiada za rozwój i utrzymanie wtórnych cech płciowych męskich,
- decyduje o pojawieniu się owłosienia płciowego oraz kształtuje typowo męską sylwetkę oraz tembr głosu charakterystyczny dla mężczyzn,
- reguluje i kontroluje pracę gruczołów łojowych,
- oddziałuje na funkcjonowanie innych narządów,
- ma bezpośredni wpływ na kształtowanie popędu seksualnego oraz odpowiada za libido,
- reguluje spermatogenezę, czyli proces wytwarzania nasienia,
- odpowiada za rozwój gruczołu krokowego, czyli prostaty,
- wpływa na na to, jak mężczyzna odbiera emocje i jak na nie reaguje,
- pomaga wyregulować poziom cholesterolu.
Stężenie testosteronu powinno mieścić się w granicach: testosteron wolny: 174-902 pmol/l, testosteron całkowity: 12-40 nmol/l. Zbyt niski poziom hormonu we krwi może oznaczać niewydolność jąder, niedoczynnością przysadki, zespół Klinefeltera (choroba genetyczna, organizm dotkniętych nią mężczyzn nie jest zdolny wytworzyć nawet najmniejszej ilości nasienia),
Zbyt wysokie stężenie hormonu może sugerować zmiany nowotworowe w obrębie nadnerczy bądź wrodzony przerost nadnerczy.
Estrogeny u mężczyzn
U mężczyzn estrogeny odpowiadają za płodność oraz decydują o tym, jak bardzo ruchliwe są plemniki. Hormony te wytwarzane są przede wszystkim w mosznie. W niewielkim stopniu produkuje je także mózg oraz tkanki tłuszczowe. Jeśli w męskim organizmie nie dzieje się nic niepokojącego, poziom estrogenów nie powinien przekraczać 29–132 pmol/l. Jeśli górna granica jest przekroczona konieczna jest diagnostyka w kierunku raka jąder.
Hormon folikulotropowy (FSH) u mężczyzn
Najważniejszym zadaniem tegohormonu jest powiększenie cewki nasiennej i „produkcja” plemników (proces ten nazywany jest spermatogenezą). Dodatkowo wpływa na syntezę testosteronu. Prawidłowy poziom tego hormonu nie powinien przekraczać 1,7-12,0 ng/ml. O czym może świadczyć zbyt wysoki poziom FSH we krwi? Przede wszystkim łączony jest z guzem przysadki mózgowej i jąder oraz tzw. niedoczynności jąder (hipogonadyzm, schorzenie sprawia, że gonady, w tym przypadku jądra, przestają wytwarzać hormony).
Zbyt nisko poziom FSH zazwyczaj związany jest z wtórną niedoczynnością gonad (jąder).
Prolaktyna u mężczyzn
Podstawowym zadaniem prolaktyny jest aktywowanie „produkcji” testosteronu. Dodatkowo – niezależnie od płci – prolaktyna wpływa na pracę na układu odpornościowego, odpowiada za to, jak dana osoba reaguje stres oraz kontroluje funkcje seksualne. Odpowiada także za płodność. Wytwarzana jest przez przysadkę mózgową. Prawidłowe stężenie tego hormonu powinno mieścić się w granicach 1,5-19 ng/ml. Kiedy jej poziom jest zbyt wysoki należy podejrzewać guza przysadki, stresujący tryb życia lub źle zbilansowaną dietę. Jednak w większości przypadków wysoki poziom prolaktyny we krwi to konsekwencja przyjmowania niektórych leków. Jeśli hormonu jest zbyt mało winne mogą być choroby nerek lub choroby tarczycy.
Progesteron u mężczyzn
Wytwarzany jest w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy. Prawidłowe stężenie tego hormonu waha się w przedziale od 0,2-1,38 ng/ml. Kiedy są one przekroczone należy podejrzewać wrodzony przerost nadnerczy. Kiedy hormonu jest za mało podejrzewa się uszkodzenie przysadki mózgowej albo podwzgórza.
To również może cię zainteresować:
