Torbiele jajników, czasem zwane cystami (od łac. cystis ovarii), tworzą się dość często: niemal każda kobieta ma taką zmianę przynajmniej raz w życiu. Ponieważ torbiel nie musi powodować żadnych dolegliwości i bywa, że znika bez leczenia, jej "właścicielka" może wcale nie wiedzieć, że była.
Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
Torbiele jajników: czym są
Torbiele jajników (cysty) to charakterystyczne pęcherzyki, widoczne głównie w usg przezpochwowym, wypełnione płynem, czasem zgrubiałą tkanką.Najczęściej lekarz wykrywa je, gdy mają kilka milimetrów, ale bywa, że mogą osiągnąć rozmiar pięści.
Dopiero torbiele sporych rozmiarów dają dolegliwości, często kojarzone bardziej z problemem gastrologicznym czy urologicznym niż ginekologicznym, np. uczucie rozpierania w brzuchu, ból, kłucie, wzdęcia, zaparcia czy wzmożone parcie na mocz.
Przyczyny powstawania są bardzo różne: od nieprawidłowego przekształcenia pęcherzyka Graffa (czasem nie pęka na czas) i przerostu endometrium, poprzez PCOS (zespół policystycznych jajników), po chorobę nowotworową. Bywa, że zmiana rakowa w jajniku również przyjmuje postać torbieli.
Wszystkie zdiagnozowane torbiele wymagają przynajmniej obserwacji, ale o dalszym postępowaniu zazwyczaj nie decydują ani objawy, które wywołują, ani ich rozmiar (chociaż bardzo duże usuwa się ze względu na dolegliwości spowodowane przez ich ucisk na narządy), tylko rodzaj zmiany. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego każda kobieta powyżej 35. roku życia powinna co roku wykonywać USG transvaginalne (przezpochwowe), by mieć szansę na wykrycie także tych najgroźniejszych na etapie uleczalnym. W przeciwieństwie do zmian nowotworowych szyjki macicy, które rozwijają się przez wiele lat, te w jajniku atakują szybko i podstępnie.
Więcej o raku jajnika
Więcej o raku szyjki macicy
Doroczne badanie usg daje także szansę na wdrożenie na czas właściwego leczenia pozornie mniej groźnych torbieli i uniknięcie poważniejszych konsekwencji ich obecności, w tym pęknięcia.
Jeśli lekarz podczas usg wykryje podejrzaną zmianę torbielowato-guzowatą, często zleca dodatkową diagnostykę, np. badania hormonalne czy kontrolę tzw. markerów nowotworowych (CA 125 i CA 199). Zarazem: doświadczony ultrasonografolog na podstawie obrazu często jest w stanie ocenić, na ile poważna jest sytuacja. Ostateczne rozpoznanie bywa jednak możliwe dopiero po usunięciu zmiany, na podstawie badania histopatologicznego.
Torbiele jajnika: kluczowe rodzaje
Medycyna zna około 40 typów torbieli jajnika. Najczęściej występują tzw. torbiele czynnościowe. Tworzą się, gdy pęcherzyk Graffa nie pęknie i przyjmuje zbyt duże rozmiary (patrz film). Bywa, że taka łagodna torbiel powstaje dokładnie w miejscu ciałka żółtego. Torbiele czynnościowe zazwyczaj znikają już w kolejnym cyklu i nie wymagają żadnego leczenia. Czasem wskazane jest wspomagająco zastosowanie terapii hormonalnej.
Więcej o cyklu kobiety i jego fazach
Torbiele czekoladowe tworzą się u kobiet cierpiących na endometriozę (wszystko o tej chorobie). Są wypełnione zbrązowiałą, gęstą krwią, która w przypadku pęknięcia wylewa się do jamy brzusznej.Torbiele endometrialne zazwyczaj usuwa się laparoskopowo.
Torbiele złożone mają grube ściany, przegrody i inne wewnętrzne struktury. Większość jest niegroźna, ale to właśnie wśród nich może zdarzyć się rak jajnika. Preferowaną metodą leczenia jest klasyczna operacja, która umożliwia dokładniejsze obejrzenie nie tylko jajnika, ale także okolicznych tkanek.
Usuwa się także (najczęściej laparoskopowo) torbiele dermatoidalne (inaczej:skórzaste, potworniaki). Te tworzą się już w życiu płodowym, bardzo wolno rosną, ale wreszcie przyjmują rozmiary zagrażające funkcjom jajnika i zdrowiu.
Niestety, kobieta, która miała zdiagnozowaną torbiel i została wyleczona, musi liczyć się z tym, że problem wróci, stąd zalecane są kontrolne badania.
Pęknięcie torbieli jajnika: zagrożenie życia?
Gdy cysta pęknie, towarzyszy temu nagły i ostry ból, niekiedy także nudności, wymioty, gorączka. Silny ból może też sygnalizować skręcenie torbieli na szypułce.
Czy pęknięcie torbieli to rzeczywiście sytuacja bezpośredniego zagrożenia życia z powodu intensywnego krwawienia do jamy brzusznej? Lekarze uspokajają, że w przypadku zdrowych kobiet, które nie mają zaburzeń krzepnięcia, skazy krwotocznej, nie dochodzi do najgroźniejszych powikłań. Bywa jednak, że zaburzenia krzepnięcia są ukryte, niewyraźne, stąd najlepiej do pęknięcia nie dopuścić.
