Artykuł jest częścią publikacji pochodzącej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, którą nabyć można w Kulturalnym Sklepie lub w każdą środę w kiosku
Rodzaje głuchoty
Głębokość upośledzenia słuchu szacuje się na podstawie stopnia ubytku. Międzynarodowe Biuro Audiofonologii (BIAP) klasyfikuje stopnie ubytku (upośledzenia) słuchu następująco:
1) lekkie upośledzenie słuchu - charakteryzuje się średnim progiem słyszalności między 21 a 40 dB. Osoba z lekkim upośledzeniem słuchu jest w stanie usłyszeć dźwięk rozmowy z odległości 7 m. Ma trudności ze zrozumieniem szeptu;
2) średnie upośledzenie słuchu - próg słyszalności mieści się między 41 a 70 dB; odgłosy rozmowy są słyszalne z odległości 1-2 m;
3) poważne upośledzenie słuchu - próg słyszalności znajduje się między 71 a 90 dB, a głośny dźwięk jest słyszalny z odległości ok. 30 cm;
4) głębokie upośledzenie słuchu - próg słyszalności przekracza 91 dB; zmysł słuchu nie spełnia funkcji kanału komunikacji.
Ze względu na stopień uszkodzenia sposobów odbierania i rozumienia dźwięków można wyróżnić trzy podstawowe typy głuchoty:
1) głuchota odbiorcza, kiedy dźwięk nie dociera do ucha wewnętrznego, w którym bodziec mechaniczny fali akustycznej jest przekształcany w impuls nerwowy;
2) głuchota neurosensoryczna, kiedy uszkodzenie obejmuje struktury przetwarzające bodźce akustyczne na impulsy nerwowe (komórki słuchowe, nerw słuchowy, ośrodki słuchowe ośrodkowego układu nerwowego);
3) głuchota mieszana, kiedy ubytek dotyczy zarówno mechanizmów przekazu, jak i mechanizmów neurosensorycznych.
Głuchota odbiorcza może być spowodowana: uszkodzeniem ucha zewnętrznego, np. przez niedrożność przewodu słuchowego (woskowina, ciała obce, czyraki, guzy itd.); uszkodzeniem struktur ucha środkowego w wyniku wad wrodzonych, stanów zapalnych ostrych lub przewlekłych (przewlekłe nieżytowe zapalenie ucha, przewlekłe ropne zapalenie ucha itd.); powikłaniami stanów zapalnych (perforacja błony bębenkowej, polipy uszne, stwardnienie ucha środkowego); urazami ucha środkowego (perforacja błony bębenkowej, złamania kostek słuchowych, zwichnięcie kowadełka); dystrofią kostną ze zmianą ruchliwości łańcucha kosteczek słuchowych; nowotworami.
Głuchota neurosensoryczna jest zwykle skutkiem urazów pośrednich lub bezpośrednich komórek słuchowych. Mogą ją też spowodować stany patologiczne ucha wewnętrznego, nerwu słuchowego lub drogi słuchowej ośrodkowego układu nerwowego. Procesy patologiczne wywołujące neurosensoryczne upośledzenie słuchu mogą być związane z wadami rozwojowymi, urazami traumatycznymi, procesami zapalnymi oraz nieprawidłowościami naczyniowymi.
Głuchota mieszana jest wynikiem procesów patologicznych, które dotykają jednocześnie struktur ucha odpowiedzialnych za przekaz bodźców zewnętrznych i struktur neurosensorycznych.
Leczenie
Niektóre typy upośledzenia słuchu są częściowo lub nawet całkowicie uleczalne pod warunkiem zastosowania odpowiedniej kuracji medycznej lub chirurgicznej. Innym rodzajom głuchoty można skutecznie zapobiegać za pomocą leków lub zabiegów chirurgicznych. W pozostałych przypadkach można zastosować specjalne protezy słuchowe.
Leczenie farmakologiczne przynosi rezultaty w przypadku głuchoty odbiorczej spowodowanej ostrymi lub przewlekłymi stanami zapalnymi ucha środkowego bądź też będącej wynikiem procesów zapalnych lub zwężeń przewodu słuchowego zewnętrznego (czyrak przewodu słuchowego).
W leczeniu ostrych i przewlekłych procesów zapalnych ucha środkowego często jest skuteczne zastosowanie leków zmniejszających ukrwienie błon śluzowych nosowych, gardłowych i trąbkowych oraz ułatwiających prawidłową wentylację jamy bębenkowej (efedryna i jej pochodne, leki kortyzonowe, substancje mukolityczne i upłynniające). Leczenie farmakologiczne niemal wszystkich rodzajów głuchoty neurosensorycznej (powstałych w wyniku wad rozwojowych, urazów, substancji toksycznych, z przyczyn naczyniowych itd.) zwykle nie służy przywróceniu słuchu, lecz łagodzi towarzyszące ubytkowi dolegliwości, jak uszny szum oraz zawroty głowy.
Leczenie chirurgiczne głuchoty rozpowszechniło się w ostatnich latach dzięki rozwojowi technik operacyjnych i zastosowaniu mikroskopu operacyjnego. Najskuteczniej leczone chirurgicznie są głuchoty odbiorcze spowodowane deformacją ucha zewnętrznego i środkowego, perforacją błony bębenkowej, nieżytowym zapaleniem ucha u dzieci czy przewlekłym perlakowym zapaleniem ucha środkowego. Najlepsze rezultaty uzyskuje się w leczeniu otosklerozy. Całkowite odzyskanie słuchu odnotowuje się w 90% przypadków. Dzięki zabiegom chirurgicznym, zwanym tympanoplastyką można zlikwidować przewlekły stan zapalny ucha środkowego, a także polepszyć funkcje słuchowe.
Niektóre typy głuchoty, niezależnie od rodzaju, są nieodwracalne - ani terapia farmakologiczna, ani chirurgiczna nie są wówczas skuteczne. Jedynym rozwiązaniem jest zastosowanie protez słuchowych i rehabilitacja, by osoba z upośledzeniem słuchu mogła normalnie żyć i funkcjonować w społeczeństwie.
Rehabilitacja polega na trzech rodzajach działań: zastosowaniu protezy słuchowej, nauce czytania z ruchu warg oraz reedukacji w szkołach dla dzieci z upośledzeniem słuchu. W niektórych przypadkach głębokiej głuchoty, w których nawet zastosowanie protezy słuchowej nie przynosi rezultatów, można wykonać operację wszczepienia implantu ślimakowego, czyli sztucznego narządu słuchu. Jest to stymulator elektryczny włókien nerwu słuchowego, wytwarzający doznania słuchowe na poziomie obszarów mózgowych. Implant składa się z części zewnętrznej, zawierającej procesor dźwiękowy, oraz z części wewnętrznej (ślimak), zastępującej organ odbierający i stymulujący impulsy. Wszczepia się go w znieczuleniu ogólnym.
Profilaktyka
W przypadku nawracającego nieżytowego zapalenia ucha zaleca się usunięcie przerośniętych migdałków. Aby zapobiec głuchocie typu neurosensorycznego powstałej w wyniku infekcji wirusowych [jak nagminne zapalenie przyusznic, różyczka i grypa], należy zastosować odpowiednie szczepionki.
