Spotkanie plemnika z komórką jajową odbywa się zwykle w bańce jajowodu, czyli w części najbliższej jajnikowi. Stąd zapłodnione jajo wędruje przez kilka dni do jamy macicy, której błona śluzowa jest już przygotowana na przyjęcie małego lokatora. Niestety, jeśli podczas tej podróży zarodek zabłądzi i ulokuje się w innym, nieprzygotowanym dla niego miejscu, jest skazany na obumarcie.
Skąd ta pomyłka?
Prawidłowe przemieszczanie się zapłodnionej komórki jajowej umożliwiają ruchy jajowodu i rzęsek, które wyściełają go od środka. Tę wędrówkę może jednak zakłócić niedrożność jajowodu spowodowana np. przebytym zapaleniem przydatków czy zrosty pooperacyjne. Ciąży pozamacicznej (zwanej też ektopową) sprzyja też zakażenie kobiety chlamydiami. Nieprawidłowe ulokowanie się zapłodnionej komórki jajowej zdarza się częściej, gdy kobieta zaszła w ciążę mimo założonej wewnątrzmacicznej wkładki antykoncepcyjnej (tzw. spirali). Niestety, w wielu przypadkach dość trudno ustalić przyczynę ciąży pozamacicznej. Wiadomo natomiast, że dochodzi do niej w 0,5-1,5 proc. wszystkich ciąż.
Alarmujące sygnały
Początkowo kobieta nie odczuwa żadnych dolegliwości. Przestaje miesiączkować, a test ciążowy wypada pozytywnie lub słabo dodatnio. Nie daje on odpowiedzi, czy zapłodniona komórka jajowa jest we właściwym miejscu. Zazwyczaj pierwsze objawy nie są charakterystyczne, co utrudnia wczesne wykrycie ciąży pozamacicznej. Po kilku tygodniach od zapłodnienia kobieta zaczyna nieregularnie plamić lub krwawić z dróg rodnych, pojawia się ból w dole brzucha, a czasem także w okolicy barków i łopatek (to efekt podrażnienia nerwów przez krew gromadzącą się w jamie brzusznej). Silny ból brzucha, spadek ciśnienia tętniczego i utrata przytomności sugerują pęknięcie jajowodu, w którym ulokował się i rozwijał zarodek. Lekceważenie takich objawów może się skończyć krwotokiem i groźnym dla życia kobiety wstrząsem. Z tego powodu o wszelkich nieprawidłowościach trzeba informować swojego ginekologa. Lekarz, który podejrzewa ciążę pozamaciczną, wykonuje przezpochwowe USG i zleca badanie stężenia hormonu beta hCG. Czasem, np. jeśli nie wiadomo, gdzie zarodek się ulokował, konieczne jest obejrzenie jamy brzusznej przez laparoskop.
Konieczne zabiegi
Zarodek umiejscowiony poza jamą macicy nie może się zdrowo rozwijać, dlatego trzeba go usunąć. W przypadku bardzo wczesnej ciąży lekarz może zdecydować o podaniu leku, który spowoduje obumarcie zarodka. Późniejszą usuwa się operacyjnie. Zawsze robi się zabieg jak najbardziej oszczędzający, by nie utrudniać w przyszłości zajścia w ciążę. Jeśli konieczne było usunięcie jajowodu, nie przekreśla to szans na posiadanie dziecka, bo gotowa do zapłodnienia komórka jajowa będzie miała do dyspozycji drugi jajowód. Para może się ponownie starać o dziecko po kilku miesiącach od zabiegu. Niestety, w ok. 12 proc. przypadków kolejna ciąża bywa ektopowa.
Drugi zarodek może się rozwijać
Jak się okazuje, możliwa jest jednoczesna ciąża prawidłowa i pozamaciczna. Zdarza się to raz na 30 tys. ciąż. Dzieje się tak np. wtedy, gdy w czasie owulacji uwolnione były dwie komórki jajowe i każda została zapłodniona oddzielnym plemnikiem. Następnie jedno z zapłodnionych jaj "zgubiło się" w drodze do macicy. Jednoczesne występowanie ciąży ektopowej i wewnątrzmacicznej zdarza się częściej u kobiet leczonych z powodu niepłodności (np. metodą zapłodnienia pozaustrojowego lub dojajowodowego transportu gamet). Każdą taką sytuację rozpatruje się indywidualnie, ale i tu obowiązuje zasada jak najmniejszej inwazyjności, czyli, jeśli to możliwe, utrzymuje się ciążę wewnątrzmaciczną, a usuwa ektopową.
