Czym jest niepełnosprawność intelektualna?
Niepełnosprawność intelektualna, inaczej obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego, jest zaburzeniem, które pojawia się na wczesnym etapie rozwoju powodując pogorszenie funkcji intelektualnych człowieka. Z obniżeniem poziomu intelektualnego wiążą się zaburzenia w adaptacji, szczególnie jeśli chodzi o odpowiedzialność za siebie, samodzielność oraz niezależność. Według definicji określonej przez Amerykańskie Towarzystwo do Badań nad Niepełnosprawnością Intelektualną i Rozwojową, niepełnosprawnością intelektualną określa się stan, który ujawnia się przed ukończeniem 18. roku życia, który charakteryzuje się występowaniem szeregu cech:
- Znaczne obniżenie funkcjonowania intelektualnego (dużo poniżej przeciętnego poziomu),
- Ograniczenie sprawności interpersonalnych,
- Gorsze umiejętności radzenia sobie w szkole lub pracy,
- Ograniczenie umiejętności radzenia sobie z codziennymi czynnościami,
- Ograniczenie zdolności organizowania własnego czasu,
- Ograniczenie umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji.
Przyczyny niepełnosprawności mogą być różne. Często powodem opóźnienia w rozwoju umysłowym są czynniki genetyczne, do których należą między innymi uwarunkowane genetycznie zaburzenia metabolizmu czy też aberracje chromosomowe. Do niepełnosprawności mogą prowadzić także uszkodzenia kory mózgowej dziecka na różnych etapach rozwoju. Takie uszkodzenia pojawiają się na przykład na skutek używania przez matkę w ciąży alkoholu lub innych niedozwolonych substancji, braku witamin u matki w czasie ciąży albo przebytej podczas ciąży choroby wirusowej.
Niepełnosprawność należy rozpatrywać również w kontekście psychologiczno-społecznym. Niestety, ograniczenia, czy to fizyczne czy psychiczne, prowadzą do pojawiania się barier społecznych, problemów w funkcjonowaniu w społeczeństwie, a w niektórych przypadkach nawet izolacji społecznej osób niepełnosprawnych.
Klasyfikacja stopni niepełnosprawności intelektualnej
Klasyfikując zaburzenia rozwoju umysłowego najczęściej stosowana jest skala IQ opracowana przez Wechslera. W zależności od tego, jak silne jest ograniczenie zdolności intelektualnych, rozróżnia się kilka stopni niepełnosprawności intelektualnej:
- Niepełnosprawność intelektualna w lekkim stopniu – IQ pomiędzy 69 a 55 punktów (jest to poziom intelektualny dziecka w wieku około 10 – 12 lat). Szacuje się, że ten stopień niepełnosprawności występuje najczęściej i jest diagnozowany u około 85 proc. osób, u których stwierdza się niedorozwój intelektualny. Osoby cierpiące na taki rodzaj niepełnosprawności są w pełni samodzielne i dobrze radzą sobie w społeczeństwie, jednak mają problemy z tak zwanym myśleniem abstrakcyjnym. W związku z tym, takie osoby nie mogą podejmować pracy, która wymaga takiego myślenia. U takich osób często pojawiają się zaburzenia osobowościowe, które mogą występować na skutek spotykania się z negatywnymi reakcjami otoczenia. Osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności intelektualnej powinny brać udział w specjalnych zajęciach i treningu poznawczym, który pozwala im na osiągnięcie przeciętnego wyniku w testach IQ;
- Niepełnosprawność intelektualna w umiarkowanym stopniu – IQ pomiędzy 54 a 35 punktów (poziom intelektualny dziecka w wieku 6 – 9 lat). Występuje u około 10 proc. osób niepełnosprawnych intelektualnie. Do 9. roku życia rozwój umysłowy jest prawidłowy, mogą jedynie wystąpić problemy z nabywaniem reguł obowiązujących w społeczeństwie oraz spowolniony rozwój zdolności motorycznych. W późniejszym czasie osoby takie z punktu widzenia rozwoju umysłowego, nie przekraczają wieku 9 lat. Wiąże się to z wieloma ograniczeniami, jednak osoby o tym stopniu niepełnosprawności są w stanie wykonywać czynności samoobsługowe. Takie osoby są zdolne do pracy w zakładach pracy chronionej;
- Niepełnosprawność intelektualna w znacznym stopniu – IQ pomiędzy 34 a 20 punktów (poziom rozwoju intelektualnego dziecka w wieku 3 – 6 lat). Opóźnienie w rozwoju staje się zauważalne w wieku około 4 – 5 lat. Osoby, u których stwierdza się ten stopień niepełnosprawności potrafią wykształcić umiejętności samoobsługi, jednak nie są w stanie nauczyć się wykonywania czynności zawodowych;
- Niepełnosprawność intelektualna w głębokim stopniu – IQ poniżej 20 punktów (poziom odpowiadający rozwojowi dziecka w wieku 3 lat). Osoby z takim stopniem niepełnosprawności są narażone na wystąpienie poważnych wad fizycznych oraz neurologicznych, są w stanie opanować jedynie proste czynności samoobsługowe i do końca życia muszą być pod stałą opieką.
Niepełnosprawność intelektualna – leczenie
Niepełnosprawności intelektualnej nie da się w żaden sposób wyleczyć, ale od najwcześniejszych lat życia należy podejmować kroki, które pozwolą na jak najlepszy rozwój dziecka. Warto zadbać o to, aby dziecko w miarę możliwości osiągnęło samodzielność i mogło przystosować się do funkcjonowania w społeczeństwie. Leczenie przynosi tym lepsze efekty, im wcześniej zdiagnozuje się problem. Konieczne jest ustalenie stopnia niepełnosprawności, ponieważ metody leczenia oraz rehabilitacji powinny być do niego dostosowane.
