Cytokiny – co to jest?
Nazwą cytokiny określa się grupę około 100 białek pełniących specyficzne funkcje. Są to tak zwane białka regulujące, które są wytwarzane przez różne typy komórek, między innymi przez komórki nabłonkowe, makrofagi, komórki tuczne oraz limfocyty. Prawidłowe działanie cytokin jest konieczne do efektywnej i szybkiej odpowiedzi układu immunologicznego na procesy zapalne zachodzące w organizmie. Gdy cytokiny funkcjonują prawidłowo, występuje wzajemne oddziaływanie między cytokinami przeciwzapalnymi i prozapalnymi, przez co kontrolują one proces zapalny.
Cytokiny biorą aktywny udział w kontrolowaniu wielu procesów życiowych oraz są odpowiedzialne za przenoszenie informacji między poszczególnymi komórkami ciała na niewielkie odległości.
Poza tym, białka tego typu są niezbędne do zainicjowania procesów namnażania się komórek, a także ich późniejszego wzrostu i śmierci. Cytokiny odpowiadają także za zróżnicowanie komórek organizmu oraz ich aktywność.
Jedną z ważniejszych funkcji cytokin jest kontrolowanie procesów immunologicznych, przez co są one często uważane za hormony układu immunologicznego. Oprócz wyżej wymienionych funkcji i właściwości cytokin, należy wspomnieć, że mają one wpływ na poziom metabolizmu oraz uczucie łaknienia, przez co w dużym stopniu determinują bilans energetyczny organizmu. Co więcej, białka te mają zdolność wpływania na obniżenie nastroju, zwiększenie uczucia senności oraz funkcjonowanie układu krążenia.
Cytokiny – podział
Cytokiny można podzielić ze względu na działanie oraz pełnioną funkcję. Podstawowe grupy cytokin to:
- Czynniki wzrostu – są wytwarzane przez makrofagi oraz limfocyty. Cytokiny tego typu mają wpływ na zdolność rozmnażania się komórek organizmu, różnicowanie leukocytów występujących w szpiku kostnym, a także funkcjonowanie komórek układu odpornościowego.
- Interleukiny – są wytwarzane przez leukocyty i biorą udział w transporcie informacji pomiędzy leukocytami. Stężenie interkulin we krwi rośnie w przypadku rozwijającej się infekcji lub urazu, jednak oznaczenie ich poziomu we krwi jest bardzo trudne ze względu na ich krótki okres półtrwania.
- Czynnik martwicy nowotworu – zwane też nadrodziną cząsteczek TNF. Jest to duża grupa cytokin wytwarzanych między innymi przez monocyty, makrofagi oraz limfocyty. Białka te działają przeciwnowotworowo oraz mają wpływ na odpowiedź immunologiczną organizmu. Poza tym, wpływają one na procesy chorobowe o podłożu immunologicznym, takie jak wstrząs septyczny czy odrzucenie przeszczepu.
- Interferony – są to białka uwalniane, gdy w organizmie rozwija się infekcja wirusowa. Ten rodzaj cytokin ma działanie przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe oraz antyproliferacyjne. Interferony mają również wpływ na hamowanie procesu zapalnego oraz wydzielanie innych cytokin.
Niezwykle istotny jest fakt, że cytokiny mają zdolność łączenia się z receptorami różnego rodzaju, co oznacza, że jedno białko może wpływać na inne komórki w różnoraki sposób. Cytokiny mogą również oddziaływać na różne typy komórek.
Cytokiny prozapalne i przeciwzapalne
Cytokiny prozapalne oraz przeciwzapalne to dwie podstawowe grupy, na jakie można podzielić ten specyficzny rodzaj białek. Ilość cytokin różnych rodzajów, a zwłaszcza wzajemny stosunek liczby poszczególnych rodzajów cytokin, determinuje odpowiedź organizmu.
Przewaga cytokin przeciwzapalnych prowadzi do wystąpienia przeciwzapalnej odpowiedzi organizmu, natomiast przewaga cytokin prozapalnych skutkuje pojawieniem się reakcji zapalnej, której towarzyszy przyspieszenie oddechu, gorączka oraz leukocytoza. Cytokiny przeciwzapalne hamują wytwarzanie cytokin prozapalnych, przez co hamowana jest reakcja zapalna organizmu.
Cytokiny – zastosowanie w leczeniu
Cytokiny mogą być stosowane w terapii chorób o różnym podłożu, jednak ich stosowanie jest bardzo skomplikowane ze względu na to, iż tworzą one sieci cytokin i nie występują samodzielnie. Z uwagi na to, zmiana stężenia jednego rodzaju cytokin lub ich wprowadzenie do organizmu może powodować zmiany w stężeniu innych rodzajów cytokin.
Poza tym, białka tego typu mogą prowadzić do pojawienia się szeregu niepożądanych efektów, przez co badania nad zastosowaniem cytokin są wciąż prowadzone. Cytokiny są już stosowane między innymi w terapii niedoboru granulocytów, zapalenia wątroby typu C, w przypadku odrzucania przeszczepu, a także do leczenie chorób o podłożu zapalnym.
