Co to jest kwas acetylosalicylowy?
Kwas acetylosalicylowy (ASA) – jest pochodną kwasu salicylowego. Jego prozdrowotne właściwości zostały zauważone już wieki temu przez samego Hipokratesa. Grecki ojciec medycyny dostrzegł, że kwas acetylosalicylowy wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Oprócz tego udowodniono, że działa on także przeciwgorączkowo i przeciwagregacyjnie; ponieważ zmniejsza zlepianie się płytek krwi, wywiera bardzo dobry wpływ na nasz układ krwionośny.
Nasze płytki krwi potrafią skupiać się w miejscu skaleczenia czy innego uszkodzenia naczyń krwionośnych. Dzięki temu dochodzi do miejscowego skurczu danego naczynia i zatamowania (a przynajmniej znacznego zmniejszenia) krwawienia – ranę zatyka bowiem świeżo utworzony skrzep. Problem pojawia się wtedy, gdy płytki krwi zlepiają się jeszcze wewnątrz naczyń krwionośnych, tętnic i żył. Stwarza to wówczas istotne zagrożenie dla ludzkiego zdrowia, a nawet życia. Wystarczy, że dojrzała blaszka miażdżycowa pokrywająca wnętrze tętnicy zacznie pękać, a organizm odczyta owo pęknięcie jako ranę na skórze. Wzmoże to od razu produkcję tromboksanu, który przyspieszy zlepianie się płytek krwi oraz oblepianie przez nie ścian naczynia. Gdy przyścienny zakrzep stanie się odpowiednio duży, światło naczynia zostanie na tyle zmniejszone, że krew zacznie przez nie przepływać o wiele wolniej. Stąd już tylko krok do zablokowania tętnicy wieńcowej, a dalej – do martwicy komórek mięśnia sercowego. Aby do tego nie dopuścić, warto wykorzystać kwas acetylosalicylowy. Działanie tej substancji może uchronić nas przed zawałem!
Co ciekawe, przeciwzakrzepowe właściwości kwasu acetylosalicylowego wykryto dopiero w ciągu ostatnich dwóch dekad. Udowodniono, że hamowanie aktywności enzymu odpowiadającego za wytwarzanie tromboksanu może być efektem działania właśnie tego kwasu. ASA ma naprawdę wiele zalet - miedzy innymi potrafi regulować intensywność produkcji prostacykliny, czyli substancji działającej dokładnie odwrotnie do tromboksanu (zapobiega ona lepieniu się płytek krwi do ścian naczyń krwionośnych i do siebie nawzajem). Co jeszcze potrafi kwas acetylosalicylowy? Zastosowanie obejmuje także działanie przeciwmiażdżycowe. Gdy regularnie przyjmuje się preparaty bogate w ASA, proces zapychania naczyń krwionośnych zostaje spowolniony. Stąd też kwas acetylosalicylowy jest zalecany w profilaktyce schorzeń układu krążenia.
Kwas acetylosalicylowy - wskazania
Kwas acetylosalicylowy znajduje się w składzie takich lekarstw, jak aspiryna czy polopiryna. Wskazań do stosowania ASA jest wiele – oto kilka przypadków, w których kwas acetylosalicylowy może się okazać bardzo pomocny:
- walka z objawami przeziębienia i grypy, w tym niwelowanie dolegliwości bólowych i gorączki,
- objawowe leczenie innych dolegliwości bólowych (o ile są one nasilone w niewielkim bądź umiarkowanym stopniu), np. bólu zębów, mięśni czy głowy,
- spowalnianie rozwoju zarostowej miażdżycy tętnic obwodowych (tzw. chromanie przestankowe),
- wspomaganie leczenia zaawansowanej miażdżycy oraz choroby wieńcowej,
- przeciwdziałanie kolejnym atakom u osób po przebytym zawale (zaleca się podawanie kwasu acetylosalicylowego zwłaszcza przez pierwszy miesiąc od zawału).
Kwas acetylosalicylowy - uczulenie, przeciwwskazania
Preparatów z kwasem acetylosalicylowym nie powinny przyjmować:
- osoby uczulone na ten związek chemiczny (ok. 0,6-2,5% populacji). Zwykle alergia daje o sobie znać u osób od 30. do 50. roku życia. Reakcje alergiczne obejmują: blokadę nosa i wypływanie z niego wodnistej wydzieliny, kichanie, zaczerwienienie twarzy, zmiany skórne, łzawienie, kaszel, duszności, biegunkę, a w skrajnych przypadkach obrzęk naczynioruchowy zwany obrzękiem Quinckiego,
- pacjenci cierpiący na chorobę wrzodową dwunastnicy lub żołądka – kwas acetylosalicylowy hamuje wydzielanie śluzu ochraniającego te narządy,
- astmatycy – grozi to wystąpieniem duszności,
- cukrzycy – ASA zwielokrotnia działanie leków przeciwcukrzycowych, a to stwarza ryzyko zbytniego obniżenia poziomu glukozy we krwi oraz zasłabnięcia,
- osoby zażywające leki przeciwkrzepliwe i posiadające skazy krwotoczne – ASA rozrzedza bowiem krew,
- osoby, dla których zaplanowano operację w ciągu 7-10 dni – kwas acetylosalicylowy mógłby u nich wywołać zaburzenia krzepnięcia krwi,
- dzieci poniżej 12. lat – stosowanie kwasu grozi wówczas wystąpieniem zespołu Reye'a,
- kobiety w trakcie karmienia – kwas acetylosalicylowy przedostaje się do mleka i może wywrzeć zły wpływ na dziecko,
- jeśli chodzi o kwas acetylosalicylowy w ciąży, sprawy mają się następująco: w pierwszym i drugim trymestrze przyszłe mamy nie powinny go stosować, chyba że jest to absolutnie konieczne (wtedy lekarz przepisuje minimalną dawkę na jak najkrótszy czas), a w ostatnim trymestrze jest on całkowicie zakazany (może wywołać komplikacje okołoporodowe i u matki, i u dziecka).
Zalecane dawkowanie kwasu acetylosalicylowego
Obecnie zaleca się kwas acetylosalicylowy w bardzo niewielkich dawkach. Ograniczenie dawek jest sposobem na minimalizowanie możliwych efektów ubocznych. Takie mikrodawki ASA to mieszczą się w przedziale od 75 do 100, maksymalnie do 160 mg w ciągu doby.
Szczególna sytuacja ma miejsce przy profilaktyce zakrzepicy. Wtedy pożądane efekty przychodzą dopiero po kilku dniach kuracji, a na początku stosuje się zmasowane dawki (nawet 320 mg kwasu acetylosalicylowego na dobę). Z czasem należy przyjmować coraz mniejsze porcje leku.
Uwaga: jeśli lekarz zaleci określoną dawkę kwasu acetylosalicylowego, należy się jej trzymać i nie wprowadzać nawet drobnych modyfikacji. Ten związek chemiczny bardzo łatwo przedawkować, a zbyt duże ilości ASA zamiast pomóc mogą poważnie zaszkodzić Twojemu zdrowiu! Poniżej przedstawiamy przykładowe objawy przedawkowania.
- Często odnotowywane dolegliwości:
- zawroty głowy,
- wymioty,
- nudności,
- szum w uszach,
- zaburzenia słuchu,
- zaburzenia wzroku,
w dalszej kolejności:
- kwasica metaboliczna,
- drgawki,
- zapaść,
- śpiączka,
- niewydolność nerek,
- w skrajnych przypadkach: śmierć.
Kwas acetylosalicylowy a paracetamol i inne lekarstwa
Równocześnie stosowane kwas acetylosalicylowy i paracetamol mogą powodować negatywne skutki. W związku ze zwiększonym stężeniem obu tych leków we krwi nasilają się ewentualne działania niepożądane; może dojść nawet do uszkodzenia nerek. Oprócz tego ASA nasila działanie:
- leków przeciwzakrzepowych, trombolitycznych i hamujących zlepianie płytek krwi – podnosi to ryzyko krwotoku,
- kortykosteroidów i podobnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. salicylanów) – taki zestaw grozi chorobą wrzodową i krwawieniami z przewodu pokarmowego. Podobny efekt mogą dać kwas acetylisalicylowy i alkohol spożywany podczas leczenia,
- leków przeciwcukrzycowych, takich jak insulina,
- digoksyny – ASA podnosi jej stężenie w osoczu,
- toksyczne metotreksatu na szpik kostny,
- toksyczne kwasu walproinowego (zażywanego np. przez chorych na padaczkę) – nasilone zostają wówczas antyagregacyjne właściwości ASA.
Z drugiej strony kwas acetylosalicylowy zażywany wespół z niektórymi preparatami potrafi osłabiać ich działanie. Dzieje się tak w przypadku:
- leków moczopędnych,
- wybranych lekarstw przeciwnadciśnieniowych, które należą do inhibitorów konwertazy angiotensyny (zwłaszcza przy większych dawkach kwasu acetylosalicylowego),
- leków przeciwdnawych (zażywanych w trakcie terapii dny moczanowej), takich jakprobenecyd czy benzbromaron – w efekcie objawy choroby mogą ulec wyraźnemu nasileniu.
Pamiętaj! Zanim zażyjesz jakikolwiek preparat, zawsze wczytuj się w jego skład. Przy przeziębieniu sięgamy po rozmaite leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne - w wielu z nich znajduje się właśnie kwas acetylosalicylowy. Jak widać, jest on bronią obosieczną - uważaj zatem, aby go nie przedawkować i nie łączyć z innymi, niewspółgrającymi z nim lekami.
To również może cię zainteresować:
