Termin anhedonia powstał z połączenia greckich słów “an”, które oznacza “brak” oraz “hedone” oznaczającego “przyjemność”. Po raz pierwszy termin ten został wprowadzony w 1896 roku przez filozofa i lekarza Theodore-Armanda Ribota.
Anhedonia – przyczyny
Podstawową przyczyną zaburzeń odczuwania przyjemności jest zablokowanie wytwarzania dopaminy spowodowane uszkodzeniami mózgu. Rozróżnia się dwa główne rodzaje anhedonii:
- Pierwotną - jest ona związana z depresją,
- Wtórną - występuje na skutek przyjmowania leków antydepresyjnych.
Anhedonia jest jednym z ważniejszych objawów, jakie pojawiają się w przebiegu depresji, ale również innych zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia. Wtórny rodzaj anhedonii może wystąpić także podczas leczenia uzależnień, a w szczególności na etapie odstawienia substancji uzależniających.
Anhdeonia wtórna jest wywoływana najczęściej przez leki, które są inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny albo serotoniny. Wówczas objawy anhedonii ujawniają się zwykle, gdy ustąpią ostre objawy depresji, w tak zwanej fazie remisji.
Na wystąpienie tego problemu bardziej narażone są osoby, które żyją w ciągłym stresie, są bardzo aktywne zawodowo i często bywają przemęczone. Osoby cierpiące na anhedonię bardzo często mają problem z odczuwaniem oraz współodczuwaniem emocji, zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych. W związku z tym, pacjenci cierpiący na zaburzenia tego typu bardzo często unikają kontaktów towarzyskich, co powoduje problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie, a w efekcie izolację społeczną.
Anhedonia – diagnoza i leczenie
W początkowych stadiach choroby i niezbyt zaawansowanej depresji, anhedonia jest zaburzeniem, które niezwykle trudno zauważyć. Zaniepokoić powinny w szczególności takie objawy, jak:
- Brak radości
- Brak emocji
- Brak odczuwania przyjemności z rzeczy, które dotychczas ją wywoływały
- Obniżenie nastroju
- Pogorszenie samopoczucia
- Utrata zainteresowania dotychczasowym hobby.
Zaburzenia tego typu mogą być odczuwalne dla pacjenta, ale chory nie zawsze zdaje sobie sprawę z problemu. Do diagnozowania tego schorzenia wykorzystywana jest tak zwana Skala Odczuwania Przyjemności, znana również pod skrótem SHAPS (z angielskiego Snaith-Hamilton PleasureScale). Za pomocą tej skali oceniane jest, jak pacjent odczuwa przyjemność w zwykłych codziennych sytuacjach. Test polega na tym, że pacjent zaznacza czy zgadza się ze stwierdzeniem, że dana czynność albo sytuacja mogłaby sprawić mu przyjemność. Sytuacje, które mogą sprawić przyjemność występujące w teście to:
- Przebywanie w gronie znajomych, przyjaciół, rodziny,
- Uprawianie hobby,
- Branie orzeźwiającego prysznica lub gorącej, relaksującej kąpieli,
- Poprawa wyglądu,
- Jedzenie ulubionej potrawy,
- Picie herbaty lub kawy,
- Przyjemne zapachy, na przykład lasu, kwiatów, jedzenia,
- Słuchanie ulubionej muzyki, oglądanie ulubionego programu telewizyjnego,
- Czytanie ulubionej książki albo gazety,
- Oglądanie pięknych widoków,
- Widok uśmiechających się ludzi,
- Pomaganie innym osobom,
- Bycie pochwalonym,
- Drobne sprawy, na przykład ładna pogoda.
Leczenie tego zaburzenia jest możliwe, aczkolwiek terapia jest trudna i długotrwała. W przypadku zdiagnozowania anhedonii niezwykle ważne jest określenie jej przyczyny i rozpoczęcie od wyleczenia podłoża problemu. Oprócz tego, często stosuje się leczenie farmakologiczne. Niezbędna jest również psychoterapia. W terapii powinni uczestniczyć również bliscy osoby chorej, ponieważ wsparcie rodziny i przyjaciół jest w takich sytuacjach nieocenione. Żeby uniknąć nawrotów choroby czasami konieczna może się okazać zmiana stylu życia i przewartościowanie ważnych spraw. Należy nieco zredukować tempo życia, ograniczyć stresy i nie brać na barki zbyt wielu obowiązków. Czasami konieczne jest zrezygnowanie ze swoich ambicji i inne ustawienie priorytetów. Jedynie prawidłowe nastawienie pacjenta może zapobiec nawrotom choroby.
