Tożsamość płciowa to termin wprowadzony do literatury naukowej w roku 1984 przez amerykańską psycholog Janet Taylor Spence. Prawie od samego początku definiowana była jako świadomość przynależności do danej grupy płciowej, która wyrażana jest przez indywidualne odczuwanie odgrywanej przez siebie roli płciowej, a także przez pełną świadomość bycia kobietą lub mężczyzną i akceptowanie siebie w takiej klasyfikacji płciowej.
Szybki rozwój mózgu dziecka w pierwszych latach jego życia sprawia, że w wieku około 2-3 lat zaczyna się ono zastanawiać nad tym czy jest chłopcem czy dziewczynką. Dzieje się tak za sprawą tzw. procesów poznawczych umożliwiających utożsamianie się z jednostkami podobnymi do konkretnej osoby - którymi są zazwyczaj rodzice. W tym samym okresie dochodzi również do zjawiska przejmowania przez dziecko modeli zachowań cechujących daną płeć, a także charakterystycznych ról płciowych. Po okresie trzeciego roku życia, tożsamość płciowa dziecka jest praktycznie niemożliwa do zmiany, ale jej dalsze kształtowanie trwa nadal - często aż do szóstego roku życia.
Kiedy kształtuje się płeć dziecka?
Rozwój płodu w przypadku chłopca i dziewczynki do 7 tygodnia ciąży przebiega niemal identycznie. Dlatego też określenie płci odbywa się zazwyczaj po tym okresie. Często mówi się o tym, iż płeć damska jest płcią podstawową, a dopiero w wyniku oddziaływania testosteronu zaczynają kształtować się męskie narządy. W okolicach 14 tygodnia ciąży zauważyć już można pierwszy zarys jąder. Jednak fizyczna płeć jaka kształtuje się w tym okresie jest uwarunkowana biologicznie, a psychologiczny rozwój tożsamości płciowej zaczyna się od drugiego roku życia dziecka. Trwa on zazwyczaj przez kolejne 5 lat, w których to dziecko utożsamia się z konkretną grupą płciową, jej zachowaniami oraz rolami społecznymi. W wieku 7 lat większość dzieci potrafi w 100% określać swoją płciowość na podstawie zarówno cech fizycznych, jak i wyuczonych stereotypów.
Zdarzają się jednak przypadki, w których dorastający młody człowiek nie wykształca w sobie tożsamości płciowej lub w wyniku czynników środowiskowych i wychowawczych określa ją błędnie. Najczęściej są to osoby, które pomimo swojej biologicznej płci utożsamiają się z płcią przeciwną. Zjawisko takie nazwane zostało transpłciowością.
Zaburzenia tożsamości
Zaburzenia tożsamości płciowej mogą być wynikiem wielu czynników - zarówno biologicznych (schorzenia ośrodkowego układu nerwowego, zaburzenia hormonalne), jak i psychologicznych (efekt wychowywania dziecka bez uwzględnienia jego biologicznej płci, kompleksy cielesne). Do najczęściej występujących odmian zaburzeń tożsamości płciowej zalicza się:
1. Transseksualizm
Transseksualizm to zaburzenie, w którym płeć biologiczna nie zgadza się identyfikacją płciową. Z reguły osoby takie za wszelką cenę chcą upodobnić się do osobników płci przeciwnej. Większość transseksualnych osób decyduje się na leczenie hormonalne oraz operację zmiany płci. Z danych statystycznych wynika, że zjawisko to znacznie częściej występuje wśród mężczyzn, gdyż z płcią kobiecą utożsamia się 1 na 30 tysięcy panów (wśród kobiet 1 na 100 tysięcy).
2. Transwestytyzm o typie podwójnej roli
Transwestytyzm jest łagodniejszą odmianą tradycyjnego transseksualizmu. Osoby takie z reguły nie decydują się na medyczne sposoby upodabniania się do płci przeciwnej.
Zaburzenia tożsamości u dzieci - objawy
Bardzo często zadawanym przez rodziców pytaniem jest to, czy ich dziecko swoją tożsamość płciową rozwija w sposób prawidłowy. Są jednak pewne objawy, które w sposób jednoznaczny wskazywać mogą, że dziecko ma problem z określeniem swojej tożsamości płciowej. Zaliczyć do nich można:
- notoryczne powtarzanie o chęci przeistoczenia się w dziewczynkę lub chłopca,
- wybór zachowań typowych dla osób płci przeciwnej,
- przebieranie się w ubrania niezgodne z przyjętymi standardami (np. przebieranie się chłopca w sukienki),
- pragnienie brania udziału w aktywnościach przypisanych płci przeciwnej.
Pomimo tego, że zaburzenia tożsamości płciowej są w literaturze naukowej opisywane od dawna, to do dzisiaj brak jest skutecznej farmakologicznej metody leczenia tego typu przypadłości. Z reguły bywa jednak tak, że osoba nie utożsamiająca się z własną płcią biologiczną nie wykazuje chęci leczenia swojego zaburzenia w celu zaakceptowania swojej płci fizycznej.
