Czym jest celiakia?
Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną (organizm atakuje sam siebie), o podłożu genetycznym i występuje u osób predysponowanych (na celiakię mogą zachorować jedynie osoby posiadające przynajmniej jeden z genów HLA: DQ2,2, DQ2,5, DQ8). Celiakia występuje rodzinnie, może być dziedziczona i przekazywana potomstwu. Choroba wymaga absolutnego wyeliminowania z diety glutenu. Jest to białko roślinne znajdujące się w nasionach pszenicy, żyta oraz jęczmienia. Może pojawić się również w produktach z owsa, gdy dojdzie do zanieczyszczenia go ziarnami innych zbóż. Gluten zbudowany jest z dwóch typów białek - gliadyny i gluteniny i w połączeniu z wodą nadaje ciastu elastyczność. To dzięki glutenowi ciasta czy chleb są pulchne i stosunkowo długo zachowują świeżość.
Jak rozwija się ta choroba? Spożywanie glutenu prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, co uniemożliwia właściwe wchłanianie niektórych składników odżywczych. Poważne uszkodzenia jelit wiążą się z rozwojem innych chorób, w tym z nieprawidłowym wchłanianiem wapnia, zaburzeniami w układzie krwionośnym, zaburzeniami neurologicznymi i układu rozrodczego oraz do choroby skórnej, zwanej chorobą Duhringa.
Objawy celiakii
Do najczęstszych objawów celiakii należą:
- wzdęcia
- zaparcia
- biegunka
- rozstrój żołądka
- nudności i wymioty
- utrata wagi
- zmęczenie
Dzieci chore na celiakię częściej niż dorośli mają problemy z trawieniem, w tym nudności i wymioty, przewlekłe biegunki, spuchnięty brzuszek, zaparcia, gazy oraz blade, śmierdzące stolce. Niezdolność do wchłaniania składników odżywczych może skutkować nieprawidłowym rozwojem, niskim wzrostem i opóźnionym dojrzewaniem dzieci, anemią, a także niedowagą, uszkodzeniem szkliwa zębów, drażliwością. Z czasem pojawiają się też objawy neurologiczne, takie jak zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), trudności w uczeniu się, bóle głowy, brak koordynacji mięśni i drgawki. Nietolerancja glutenu może też objawiać się swędzącą, pęcherzową chorobą skóry. Wysypka zwykle pojawia się na łokciach, kolanach, tułowiu, skórze głowy i pośladkach.
U ponad połowy dorosłych chorych na celiakię występują objawy niezwiązane z układem trawiennym, w tym:
- niedokrwistość, zwykle spowodowana niedoborem żelaza;
- utrata gęstości kości (osteoporoza) lub zmiękczenie kości (osteomalacja);
- swędząca, pęcherzowa wysypka skórna (opryszczkowe zapalenie skóry);
- wrzody jamy ustnej;
- bóle głowy i zmęczenie;
- uszkodzenie układu nerwowego, w tym drętwienie i mrowienie stóp i dłoni, możliwe problemy z równowagą i upośledzenie funkcji poznawczych;
- bóle stawów;
- zaburzenia w funkcjonowaniu śledziony (hiposplenizm), co w efekcie oznacza osłabienie odporności organizmu.
Co jeść na śniadanie przy celiakii?
Dieta bezglutenowa oznacza, że nie można spożywać produktów zawierających jęczmień, żyto lub pszenicę, w tym zwykłą mąkę, kaszę manną, kaszę durum, kuskus i orkisz. Do naszego śniadaniowego menu musimy więc wprowadzić produkty, które zastąpią nam chleb czy zwykłe bułeczki. Pamiętajmy też, że wiele produktów spożywczych (szczególnie przetworzonych) zawiera dodatki zawierające gluten, takie jak aromat słodowy i modyfikowana skrobia spożywcza. Gluten można znaleźć także w niektórych produktach nieżywnościowych, w tym w wybranych lekach. A to oznacza, że trzeba zawsze sprawdzać etykiety kupowanych artykułów spożywczych.
Obecnie w sklepach można znaleźć wiele bezglutenowych wersji popularnych produktów spożywczych, takich jak makarony, spody do pizzy czy chleb. Na śniadanie pozostaje nam więc szukać pieczywa, które nie zawiera glutenu. A co z płatkami owsianymi? W tym przypadku musimy się upewnić, że nie zawierają żadnych dodatków innych zbóż (owies bywa zanieczyszczony innymi zbożami już w polu, w wyniku rozsiewania się nasion).
Powinieneś unikać jedzenia owsa, dopóki dieta bezglutenowa nie zacznie w pełni działać, a objawy nie ustąpią. Dopiero potem możesz stopniowo wprowadzać owies do diety. Jeśli objawy pojawią się ponownie, przestań jeść płatki owsiane
- radzą eksperci na stronie National Health Service (NHS).
- Większość osób nietolerujących glutenu może włączyć owies do swojej diety bez negatywnych skutków dla zdrowia. Kwestia ta jest wciąż badana przez środowisko naukowe. Głównym powodem do niepokoju jest natomiast zanieczyszczenie owsa pszenicą, żytem lub jęczmieniem, które może mieć miejsce podczas zbiorów, transportu, przechowywania i przetwarzania - czytamy na stronie celiakia.pl.
Osoby z celiakią mogą bez obaw jeść następujące produkty:
- większość produktów mlecznych, takich jak ser, masło i mleko
- jaja
- owoce i warzywa, rośliny strączkowe
- mięso i ryby (ale nie panierowane,) wędliny oznaczone jako bezglutenowe
- ziemniaki
- kukurydza
- ryż i makaron ryżowy
- soja
- proso
- gryka
- mąki bezglutenowe, w tym mąkę ryżową, kukurydzianą, sojową i ziemniaczaną
- orzechy
- cukier, dżem, miód, syrop klonowy, melasa
- smalec, olej roślinny, oliwa z oliwek, masła orzechowe
- do picia możemy wybrać herbatę i kawę naturalną, soki owocowe, wody mineralne, kompoty, napary z ziół
Źródła: NHS.uk, celiakia.pl
