Rozkład tkanki tłuszczowej na ciele a zdrowie. Jaki rodzaj otyłości jest szczególnie niebezpieczny?

Nie ma wątpliwości, że otyłość zwiększa ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych, w tym cukrzycy typu 2 oraz obniża jakość życia. Ponieważ jest powiązana z groźnymi chorobami, otyłość uznano na czynnik zwiększający ryzyko przedwczesnej śmierci. Jednak nie wszystkie formy otyłości są równie niebezpieczne.

Badania epidemiologiczne dowodzą, że rozmieszczenie tkanki tłuszczowej wpływa na ryzyko rozwoju wielu chorób, niezależnie od całkowitej masy ciała lub procentowej zawartości tkanki tłuszczowej. Innymi słowy nie tyle sama waga ciała, ile rodzaj i rozmieszczenie tkanki tłuszczowej na ciele mają istotne znaczenie dla zdrowia.

Otyłość związana jest z nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej głównie pod skórą (co nosi nazwę podskórnej tkanki tłuszczowej) lub wokół narządów wewnętrznych. To tak zwana trzewna tkanka tłuszczowa, chociaż można ją również znaleźć w szpiku kostnym (żółty szpik kostny), w policzkach, w okołostawowych regionach ciała oraz w tkankach, takich jak mięśnie oraz w ważnych dla życia narządach wewnętrznych (ektopowe odkładanie się tłuszczu).

80–90 proc. tłuszczu stanowi podskórna tkanka tłuszczowa, która gromadzi się w okolicach brzucha, w górnej części pleców, a także na pośladkach i udach. Zdaniem ekspertów, ważne jest to, że w tym przypadku zmagazynowany tłuszcz znajduje się tuż pod skórą i nie komunikuje się bezpośrednio z narządami wewnętrznymi. Natomiast tłuszcz trzewny gromadzi się przede wszystkim w jamie brzusznej, w pobliżu głównych narządów, w tym wątroby i jelit.

W przeciwieństwie do tłuszczu podskórnego tłuszcz trzewny wpływa bezpośrednio na funkcjonowanie organizmu, ponieważ odprowadza swoje składniki, takie jak wolne kwasy tłuszczowe i adipokiny (substancje o charakterze hormonalnym wydzielane przez komórki białej tkanki tłuszczowej) do krążenia wrotnego (część układu krwionośnego). W ten sposób trzewna tkanka tłuszczowa wywiera wpływ na nasz metabolizm. Uważa się, że tłuszcz trzewny stanowi od 6 do 20 proc. całkowitej tkanki tłuszczowej, przy czym u mężczyzn jest on wyższy niż u kobiet. Dodatkowo wokół serca znajduje się niewielka ilość tłuszczu trzewnego, zwanego tłuszczem nasierdziowym. Dla celów praktycznych tkankę tłuszczową człowieka dzieli się na tkankę tłuszczową dolnej części ciała, tłuszcz podskórny górnej części ciała oraz tłuszcz wewnątrzbrzuszny, czyli trzewny.

Co rozmieszczenie tkanki tłuszczowej mówi o naszym zdrowiu?

Jeśli chodzi o ryzyko chorób sercowo-naczyniowych to rozkład tkanki tłuszczowej jest coraz częściej uznawany za ważniejszy parametr zdrowotny niż ogólna otyłość. Istnieją silne przesłanki, że najbardziej szkodliwy jest tłuszcz trzewny. Chodzi głównie o nadmiar, który widzimy w postaci powiększającej się talii (otyłość brzuszna). Nagromadzenie tkanki tłuszczowej w górnej części ciała zwiększa ryzyko dyslipidemii, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu 2, bezdechu sennego, niektórych nowotworów. Tkanka tłuszczowa może też wydzielać zapalne substancje chemiczne zwane cytokinami, które sprzyjają insulinooporności. Trzeba też mieć na uwadze, że bardzo duże ilości tłuszczu podskórnego także mogą zwiększać ryzyko chorób, choć nie tak znacząco jak tłuszcz trzewny. 

Na rozmiar i rozkład tkanki tłuszczowej mają wpływ hormony płciowe, zwłaszcza estrogeny i testosteron, a także wiek (tłuszcz trzewny ma tendencję do rozrastania się w miarę upływu lat) oraz geny (chociaż naukowcy nie znaleźli jeszcze odpowiedzi na wiele związanych z tym pytań). Na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej na ciele wpływają ponadto czynniki środowiskowe, takie jak spożycie alkoholu czy palenie papierosów.

Źródła: ncbi.nlm.nih.gov,