Niedokrwistość (anemia) z niedoboru żelaza to stan, w którym organizm nie wytwarza wystarczającej ilości czerwonych krwinek. Dzieje się tak najczęściej albo z powodu zniszczenia czerwonych krwinek, albo niezdolności organizmu do wytworzenia wystarczającej liczby erytrocytów (jak brzmi medyczna nazwa czerwonych krwinek). Niedokrwistość może być stanem tymczasowym lub też długotrwałym, powiązanym z poważną chorobą. Anemia bywa łagodna i łatwa do zwalczenia, ale zdarza się też niezwykle ciężka i takiego stanu nie wolno ignorować. Przy czym wyróżnia się różne rodzaje anemii i nie wszystkie związane są z niedoborem żelaza (anemia złośliwa, niedokrwistość hemolityczna, anemia sierpowata, niedokrwistość aplastyczna i inne). Mówiąc najprościej, niedokrwistość (anemia) z niedoboru żelaza występuje, gdy organizm nie ma wystarczającej ilości żelaza potrzebnego do wyprodukowania zdrowych czerwonych krwinek.
Anemia z niedoboru żelaza to jeden z najczęściej spotykanych niedoborów żywieniowych i może się zdarzyć na każdym etapie życia. Najbardziej narażone są: kobiety w ciąży, osoby z niektórymi schorzeniami, takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna, pacjenci po operacji bariatrycznej, kobiety mające obfite miesiączki oraz osoby przestrzegające ściśle diety wegańskiej.
Jakie mogą być przyczyny i objawy anemii?
Anemia spowodowana niedoborem żelaza może mieć wiele przyczyn, jednak najczęstsze to albo znaczna utrata krwi, albo też nieodpowiednia (uboga w żelazo) dieta. Zdarza się zatem, gdy mamy obfite miesiączki, a także w przypadku utraty krwi w wyniku wylewów wewnętrznych (przy krwawieniu z przewodu pokarmowego w przebiegu choroby wrzodowej żołądka, przy hemoroidach, niektórych nowotworach, a także jako uboczny skutek przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych). Niedokrwistość (anemia) z niedoboru żelaza zagraża też osobom stosującym rygorystyczną dietę wegetariańską (wegańską).
Najczęstsze objawy anemii to:
- ekstremalne zmęczenie, osłabienie
- ból w klatce piersiowej, szybkie bicie serca lub duszności
- bladość skóry
- zapalenie lub bolesność języka
- ból głowy, zawroty głowy lub oszołomienie
- zimne dłonie i stopy
- łamliwość paznokci
Jak wygląda walka z anemią?
Osobom ze znacznym niedoborem żelaza zaleca się przyjmowanie suplementów, a także zmianę diety. Przy przyjmowaniu tabletek należy skonsultować się z lekarzem, który ustali potrzebną nam dawkę. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że organizm nie wchłania skutecznie dużych dawek suplementów żelaza. Dlatego powinniśmy zadbać też o odpowiednią dietę i umieścić w niej produkty zawierające większe ilości potrzebnych nam związków.
Najlepsza dieta dla osoby z anemią to taka, która zawiera dużo produktów bogatych w żelazo i inne pokarmy, które z kolei pomagają organizmowi pobierać żelazo. Musimy też być świadomi, że istnieją produkty spożywcze, które mogą hamować wchłanianie żelaza
- piszą eksperci w MedicalNewsToday.
Żelazo jest wchłaniane głównie w dwunastnicy i górnym odcinku jelita cienkiego. Istnieją jednak substancje, które wiążą cząsteczki żelaza, przez co uniemożliwiają pełne wykorzystanie tego związku dostarczanego wraz z jedzeniem. Stąd ważne jest, aby w diecie znalazły się produkty bogate w żelazo, a jednocześnie, aby zwrócić uwagę na te "przeszkadzające" i nie łączyć ich w jednym posiłku.
Produkty, które utrudniają wchłanianie żelaza
Chodzi tutaj o produkty zawierające większe ilości garbników, czyli tanin, naturalnych związków, które nadają roślinie gorzkawego lub cierpkiego posmaku. Najwięcej tanin mają herbata, kawa, jagody, granaty, niektóre zioła i niektóre przyprawy. Herbata i kawa, a także kakao hamują wchłanianie żelaza, dlatego jeżeli mamy anemię nie należy ich pić podczas posiłków. Ponadto na tej liście znajdują się wapń, kwas fitynowy, kwas szczawianowy.
Pokarmy które zmniejszają wchłanianie żelaza to:
- herbata i kawa
- czerwone wino
- mleko i produkty mleczne
- pokarmy zawierające garbniki, w tym owoce, takie jak granaty czy winogrona i inne
- pokarmy zawierające fityniany (kwas fitynowy), takie jak gruboziarniste produkty zbożowe (nieprzetworzone otręby)
- pokarmy zawierające kwas szczawiowy, takie jak orzeszki ziemne, pietruszka i gorzka czekolada
Nadal możemy oczywiście jeść i pić te pokarmy, ale najlepiej unikać łączenia ich podczas jednego posiłku. Ponadto jeśli przyjmujesz suplementy wapnia lub leki zobojętniające sok żołądkowy unikaj przyjmowania ich w tym samym czasie, co tabletki żelaza.
Aby w pełni wykorzystać żelazo obecne w żywności i nie utrudniać jego wchłaniania, zwłaszcza gdy cierpimy na anemię, należy trzymać się poniższych wskazówek:
- Powstrzymaj się od picia herbaty lub kawy do posiłków.
- Unikaj spożywania pokarmów bogatych w wapń razem z produktami bogatymi w żelazo.
- Jedz dania bogate w żelazo wraz z produktami bogatymi w witaminę C.
- Gotuj na żeliwnej patelni.
- Gotuj potrawy krócej.
Pokarmy, które są najlepszym źródłem żelaza
Żelazo hemowe znajdziemy w mięsie, a źródła żelaza niehemowego znajdują się głównie we wzbogacanych potrawach zbożowych i makaronie, fasoli i w ciemnozielonych warzywach liściastych.
Bogata w żelazo żywność to:
- białe i czerwone mięso
- wątroba, nerki lub produkty z nich wykonane
- ryby (polecane są szczególnie sardynki)
- płatki zbożowe lub chleb wzbogacone żelazem
- tofu
- rośliny strączkowe, w tym fasola
- ciemnozielone warzywa liściaste, takie jak rukiew wodna i jarmuż
- brązowy ryż
- orzechy i nasiona
- jaja
- suszone owoce, takie jak suszone morele, suszone śliwki i rodzynki
Sekretem wchłaniania jak największej ilości żelaza jest zjadanie pewnych pokarmów razem. Aby pomóc organizmowi pobrać żelazo pochodzące z tabletek warto przyjmować je popijając sokiem pomarańczowym lub dodać suplementy witaminy C, która zwiększa wchłanianie żelaza.
Źródła: MedicalNewsToday, mayoclinic.org
