Cukrzyca ciążowa to rodzaj rodzaj cukrzycy, który występuje tylko w czasie ciąży. To zaburzenie gospodarki węglowodanowej jest rozpoznawane zazwyczaj między 24. a 28. tygodniem. Jeżeli podwyższony poziom cukru we krwi widzimy dużo wcześniej, może to oznaczać, że jest to niezdiagnozowana wcześniej cukrzyca typu 2 lub cukrzyca typu 1, która rozwinęła się podczas ciąży. Typowa cukrzyca ciążowa mija wraz z urodzeniem dziecka, wymaga jednak kontroli i leczenia, ponieważ zagraża zdrowiu zarówno matki, jak i dziecka. Szacuje się, że dotyka od 2 do 10 proc. ciężarnych kobiet.
Jak są przyczyny cukrzycy ciążowej?
Cukrzyca ciążowa nie jest spowodowana brakiem insuliny, co jej mniejszą skutecznością. Winę za to ponosi głównie burza hormonalna, charakterystyczna dla ciąży. W tym czasie kobiece ciało wydziela całą masę związków, takich jak estrogen, progesteron, laktogen łożyskowy i prolaktyna, a także kortyzol, które są antagonistami insuliny (zakłócają działanie insuliny). Powodują, że komórki słabiej reagują na insulinę, co nosi nazwę insulinooporności. A jeśli przed zajściem w ciążę już miałyśmy z tym problem, zwiększa się ryzyko, że zachorujemy na cukrzycę ciążową. Kolejnym czynnikiem jest wcześniejsza nadwaga (BMI powyżej 25) oraz rosnąca masa ciała kobiety podczas ciąży. Pewien wpływ mają także uwarunkowania genetyczne i środowiskowe.
Cukrzyca ciążowa częściej zagraża kobietom, które podczas poprzednich ciąż przeszły już cukrzycę, cierpią z powodu nadwagi lub otyłości, urodziły dziecko o masie ciała powyżej 4 kg, są w wieku powyżej 35 lat, cierpiały na nadciśnienie tętnicze jeszcze przed ciążą, urodziły więcej niż dwoje dzieci lub urodziły dziecko z wadą rozwojową. Ponadto ryzyko jest większe u kobiet, które mają w rodzinie chorych na cukrzycę typu 2, a także cierpią na zespół policystycznych jajników (rodzaj zaburzenia hormonalnego).
Co więcej, kobiety, które przeszły cukrzycę ciążową są dwa razy bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2 w późniejszym okresie życia. Istnieją jednak sposoby, aby temu zapobiec. Trzeba prowadzić zdrowy tryb życia, pilnować prawidłowej wagi, wybrać zdrową dietę i regularnie ćwiczyć.
Cukrzyca ciążowa - jakie są objawy?
Najtrudniejsze jest to, że cukrzyca ciążowa zwykle nie daje żadnych objawów. Aby sprawdzić, czy nie mamy cukrzycy, lekarz zleca badanie krwi pod kątem glukozy, które trzeba wykonać między 24. a 28. tygodniem ciąży. Cukrzycę ciążową rozpoznaje się przy pomocy badania laboratoryjnego, takiego jak test obciążenia glukozą, czyli doustny test tolerancji glukozy (w skrócie DTTG lub z ang. OGTT - oral glucose tolerance test), który jest wpisany w standard opieki nad ciężarną. Do badania pobiera się krew żylną, najpierw na czczo, a potem po wypiciu słodzonego napoju.
Do rozpoznania cukrzycy ciążowej wystarczy jeden z poniższych wyników doustnego testu obciążenia glukozą (wg WHO 2013):
- poziom cukru we krwi na czczo wynosi 92-125 mg/dl (5,1-6,9 mmol/l)
- w 60. minucie badania poziom cukru we krwi wynosi 180 mg/dl (10 mmol/l) lub więcej
- w 120. minucie badania poziom cukru we krwi wynosi 153-199 mg/dl (8,5-11 mmol/l)
Ale pierwsze badanie stężenia glukozy we krwi warto wykonać wcześniej, przy okazji pierwszej wizyty u lekarza, aby się upewnić, że nie mamy cukrzycy typu 1 lub typu 2. Wcześniejsze badania robi się ponadto u kobiet z grupy ryzyka.
Czym grozi cukrzyca ciążowa?
Hiperglikemia w ciąży zwiększa ryzyko powikłań u ciężarnej i płodu. Cukrzyca ciążowa niesie ze sobą ryzyko nadciśnienia, urodzenia dużego dziecka (makrosomia) i konieczności wykonania cesarskiego cięcia. Wzrasta też ryzyko hipoglikemii u dziecka bezpośrednio po porodzie.
Leczenie ma na celu utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Opiera się na odpowiedniej diecie i regularnej aktywności fizycznej. Ważne jest też codzienne monitorowanie glikemii. Jedynym lekiem przeciwhiperglikemicznym zalecanym podczas ciąży jest insulina. U wielu kobiet dobre wyniki dają: zmiana stylu życia, odpowiednie odżywianie się i aktywność fizyczna oraz pilnowanie poziomu cukru we krwi. Jeżeli glikemia pozostaje pod kontrolą, nie ma konieczności podawania insuliny.
Za docelowe uznaje się następujące wartości glikemii w samokontroli:
- na czczo i przed posiłkami - 70-90 mg/dl
- maksymalna glikemia w pierwszej godzinie po rozpoczęciu posiłku - poniżej 140 mg/dl
- w drugiej godzinie po rozpoczęciu posiłku - poniżej 120 mg/dl
- między godziną 2. a 4. w nocy - 70-90 mg/dl
Źródła: zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę
