Termin "nieprawidłowa tolerancja glukozy" nie jest stosowany zbyt często. Częściej spotkasz się pewnie z określeniami: "stan przedcukrzycowy" czy "insulinooporność". Nie są to tak do końca terminy tożsame, ale z pewnością zazwyczaj dotyczą tego samego problemu i pacjenta, który znalazł się w takiej sytuacji, że lada chwila grozi mu cukrzyca.
Nietolerancja glukozy - definicja i normy
O insulinooporności mówimy wtedy, gdy organizm ma obniżoną wrażliwość na działanie insuliny. Oznacza to, że nie odczytuje jej faktycznego poziomu - ten może być nawet w normie lub nieznacznie podwyższony, jednak ciało wciąż "myśli", że insuliny jest za mało. Zaalarmowany pozornym brakiem insuliny organizm produkuje ją w coraz większych ilościach (nadprodukcja insuliny to tak zwana hiperinsulinemia).
Stan przedcukrzycowy oznacza zaburzenie funkcjonowania organizmu, które skutkuje podwyższonym poziomem glukozy we krwi (potocznie mówimy o "wysokim cukrze"). Stężenie cukru we krwi nie jest jednak jeszcze tak wysokie, by mówić już o cukrzycy.
Gdy stężenie cukru na czczo jest powyżej normy, która wynosi 70-99 mg/dl, ale nie przekracza wartości 125 mg/dl, mówi się o stanie przedcukrzycowym. Także wtedy, gdy nieprawidłowe są wyniki testu obciążenia glukozą. O prawidłowej tolerancji glukozy mówimy, gdy glukoza po dwóch godzinach nie przekracza 140 mg/dl. Stan przedcukrzycowy pojawia się przy poziomie glukozy w przedziale 140-199 mg/dl (powyżej 200 mg/dl mówimy już o cukrzycy). Przy tych samych parametrach co stan przedcukrzycowy rozpoznaje się też nietolerancję glukozy.
Na czym polega nietolerancja glukozy? To obniżona zdolność organizmu do metabolizowania (przyswajania) cukru pochodzącego z posiłków. Bywa skutkiem rozwijającej się oporności tkanek na insulinę (insulinooporności) produkowaną przez trzustkę.
Nietolerancja glukozy - grupy ryzyka
Nawet w pełni rozwinięta cukrzyca nie musi dawać żadnych objawów i bywa rozpoznana dopiero na podstawie groźnych powikłań, jak stopa cukrzycowa. Czasem pojawiają się głosy, że można ją podejrzewać przy wzmożonym pragnieniu, częstym oddawaniu moczu czy męczliwości nieadekwatnej do wysiłku. To wszystko już są objawy cukrzycy. Nietolerancja glukozy nie wiąże się zazwyczaj z konkretnymi dolegliwościami.
Niektóre osoby mogą jednak podejrzewać, że nieprawidłowa tolerancja glukozy może ich dotyczyć. Powinny więc w miarę regularnie kontrolować poziom cukru we krwi (co najmniej raz w roku), by w miarę szybko zdiagnozować problem i rozpocząć właściwe leczenie.
Do ważnych czynników ryzyka należą:
- otyłość,
- zdiagnozowana cukrzyca w najbliższej rodzinie,
- cukrzyca ciążowa w wywiadzie,
- palenie papierosów,
- nadciśnienie tętnicze,
- zaburzenia lipidowe,
- zespół policystycznych jajników.
Nietolerancja glukozy może rozwinąć się w każdym wieku. Grozi przede wszystkim rozwojem cukrzycy typu 2 (mówi się o nawet 10-krotnie większym ryzyku jej rozwoju. Wczesne wykrycie i leczenie stanu przedcukrzycowego pozwala na spowolnienie postępu choroby i uniknięcie groźnych powikłań sercowo-naczyniowych, które są najczęstszą przyczyną przedwczesnego zgonu osób z wieloletnią hiperglikemią, czyli poziomem glukozy we krwi pozwalającym już rozpoznać cukrzycę.
Nietolerancja glukozy – przyczyny
Nie mamy zupełnej pewności, skąd się bierze nietolerancja glukozy. Obecnie uznaje się, że przyczynia się do niej co najmniej kilka czynników - istotne są predyspozycje genetyczne oraz czynniki środowiskowe, jak siedzący tryb życia, otyłość i złe nawyki żywieniowe.
W nietolerancji glukozy, inaczej niż w przypadku nietolerancji pokarmowych innych cukrów (np. laktozy) trawienie i wchłanianie glukozy ze światła jelita cienkiego pozostaje całkowicie prawidłowe. Za przyczyny upośledzonej tolerancji glukozy uznaje się więc zarówno nieprawidłowe wydzielanie insuliny, jak i niewłaściwą reakcję tkanek na ten hormon.
Uwaga na wtórną nietolerancję glukozy
Wiele chorób trzustki prowadzi do upośledzenia wydzielania insuliny, a w efekcie do rozwoju hiperglikemii, nietolerancji glukozy i tzw. cukrzycy wtórnej. Do chorób tych należą:
- przewlekłe i ostre zapalenie trzustki,
- uraz trzustki, stan po jej usunięciu,
- rak trzustki,
- mukowiscydoza,
- hemochromatoza.
Nietolerancja glukozy – leczenie dietą?
Bywa, że nietolerancję glukozy udaje się opanować zmianą stylu życia, ale taką decyzję może podjąć tylko lekarz. Niejednokrotnie niezbędne jest leczenie farmakologiczne, preparatami typu metformina. Takie leczenie zwiększa wrażliwość komórek na działanie insuliny. Niejednokrotnie konieczne jest też wdrożenie leczenia przeciwnadciśnieniowego czy przyjmowanie leków obniżających poziom cholesterolu we krwi, bo wraz z nietolerancją glukozy wykrywane jest też nadciśnienie tętnicze i zaburzenia lipidowe. Przyjmowanie odpowiednich leków znacząco obniża ryzyko groźnych powikłań sercowo-naczyniowych, zagrażających życiu.
Prawidłowo zbilansowana dieta przy nietolerancji glukozy powinna składać się z pięciu posiłków dziennie: trzech głównych i dwóch przekąsek. Dodatkowo zaleca się zmniejszenie jej kaloryczności o około 300–500 kcal na dobę, tak by uzyskać spadek masy ciała 0,1–1 kg na tydzień.
Posiłki powinny zawierać węglowodany złożone i posiadać niski indeks glikemiczny.
Raczej zapomnij o:
- słodyczach i wyrobach cukierniczych z białej mąki,
- przetworzonych daniach gotowych,
- tłustych mięsach i serach,
- produktach smażonych w głębokim tłuszczu,
- przetworach owocowych,
- napojach słodzonych.
Produkty wskazane:
- chude mięso,
- jogurty, kefiry, twaróg,
- rośliny strączkowe,
- ryby,
- oleje roślinne,
- wszelkie warzywa.
Ostrożnie z owocami, bo również są źródłem cukrów. Unikaj szczególnie: dojrzałych bananów, daktyli, rodzynek, suszonych śliwek, arbuza. Owoce bezpieczne: jabłka, porzeczki, owoce jagodowe, świeże morele, wiśnie, brzoskwinie, nektarynki. Tak czy owak - przy nietolerancji glukozy powinno się je spożywać w pierwszej połowie dnia.
Uwaga, sama dieta to jeszcze za mało. Należy uzupełnić ją regularną aktywnością fizyczną – minimum 150 minut tygodniowo.
Generalnie, twoja dieta powinna być podobna do tej polecanej diabetykom i wszystkim, którzy stawiają na zdrowe żywienie.
