Prawidłowy poziom cukru we krwi mierzony na czczo u zdrowego człowieka powinien mieścić się w zakresie 70-99 mg/dl. Jeszcze kilka lat temu za prawidłowy uważano wynik do 110 mg/dl. Normę obniżono do 99 mg/dl, bo badania dowiodły, że stałe stężenie cukru powyżej tej wartości zwiększa ryzyko zawału serca i udaru mózgu.Gdy stężenie cukru jest powyżej normy, ale nie przekracza wartości 125 mg/dl, mówi się o nietolerancji glukozy, "stanie przedcukrzycowym". W takiej sytuacji pacjent powinien przede wszystkim wdrożyć odpowiednią dietę. Jeśli jednak przekracza 125 mg/dl, lekarz zazwyczaj zleca już wykonanie dodatkowych badań w celu zdiagnozowania cukrzycy.
"Mam wysoki cukier tylko na czczo, po przebudzeniu". Nie lekceważ tego objawu
Według szacunków ekspertów z Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego nawet pół miliona osób w Polsce ma nierozpoznaną cukrzycę. Nieleczona choroba prowadzi do wielu powikłań, które zwiększają ryzyko inwalidztwa i przedwczesnej śmierci. Profilaktycznie każdy dorosły Polak powinien kontrolować poziom cukru we krwi przynajmniej raz w roku. Za każdym razem, gdy na glukometrze pojawi się nieprawidłowy wynik, trzeba spróbować znaleźć przyczynę tego stanu.
W przypadku wyniku pomiaru cukru (glukozy) powyżej normy o poranku niektórzy podejrzewają błąd aparatury, szczególnie jeśli ponowne badanie (o późniejszej porze) nie wykazuje już nieprawidłowości. Czujność usypia też sytuacja, gdy cukier był prawidłowy przed zaśnięciem. Jakim cudem stężenie cukru we krwi miałoby urosnąć, skoro potem nie dostarczaliśmy już "paliwa", powstrzymując się od jedzenia?
Winne mogą być hormony. Niektóre z nich są intensywnie wydzielane rano, a to wpływa na wartości cukru we krwi po przebudzeniu.
Co do zasady, problem z wysokim poziomem cukru o poranku mają osoby z cukrzycą typu 1. Trzeba bowiem brać pod uwagę choćby błędy podczas dawkowania insuliny.
U pacjentów z cukrzycą typu 2 organizm zazwyczaj panuje nad hormonami, samo wydzielanie insuliny jest prawidłowe, więc dobowe wahania hormonalne pozostają pod kontrolą. Nie oznacza to, że wysokich cukrów rano nie trzeba wyjaśnić. To niepokojący objaw, nawet u osób generalnie z nierozpoznaną cukrzycą. Może świadczyć o rzadkim nowotworze - wydzielającym hormony guzie neuroendokrynnym. Guzy NET są rzadkie, niełatwe do diagnozowania i dają nietypowe objawy. Jednym z nich może być zbyt wysoki poziom cukru na czczo, rano. Guzy hormonalnie czynne dorzucają dodatkową porcję hormonów (czasem niemal koktajl złożony z różnych substancji). Taka dokładka może być już dla organizmu trudna do opanowania. Oczywiście, nie ma powodu, by zakładać, że za każdym porannym skokiem cukru kryje się choroba nowotworowa. To guzy bardzo rzadkie, a wysoki cukier niemal nigdy nie jest objawem izolowanym (jedynym wskazującym na problem onkologiczny). Ważne jednak, by sytuację diagnozować i spróbować wyjaśnić u specjalisty endokrynologa. Guzy NET należą do nowotworów wolnorosnących, możliwe jest ich skuteczne leczenie, ale trzeba je rozpocząć, by przyniosło efekty. Innych przyczyn także nie należy bagatelizować.
WSZYSTKO O GUZACH NET I ICH NIETYPOWYCH OBJAWACH
Zjawisko brzasku, a cukier na czczo
Za poranne przecukrzenie mogą być odpowiedzialne: zjawisko brzasku lub efekt Somogyi. Mają one związek z hormonami, które powodują, że podczas snu z wątroby do krwiobiegu uwalniana jest glukoza. Oba zjawiska różni przede wszystkim przyczyna aktywności hormonów.
Zjawisko brzasu, nazywane też efektem brzasku (dawn phenomenon) to wzrost stężenia glukozy we krwi wcześnie rano, między godziną 4. a 5. W rezultacie po obudzeniu stężenie glukozy może wynosić nawet 180–250 mg/dl (10–13,09 mmol/l). Przyczyną jest fizjologiczny wyrzut hormonów, takich jak: adrenalina, glukagon, hormon wzrostu oraz kortyzol. Szczyt wydzielania tych hormonów występuje podczas snu, między 3. a 8. rano.
Generalnie do wyrzutu hormonów dochodzi dla naszego dobra. Te substancje mają nam pomóc się obudzić i przygotować do aktywności podczas dnia. Zapewniają nam energię do działania, powodując wzrost produkcji glukozy, przy jednoczesnym wzroście insulinooporności. O ile w przypadku zdrowych ludzi ich działanie jest tylko pobudzające, o tyle w przypadku diabetyków duża aktywność hormonalna może skutkować wysokim poziomem cukru, a ten objawiać się:
- bólami głowy,
- nudnościami,
- wymiotami,
- zmęczeniem.
Trudno sobie wyobrazić rozpoczynanie dnia od wyczerpania.
Zjawisko brzasku występuje głównie u chorych na cukrzycę typu 1, zwłaszcza u młodzieży w okresie dojrzewania. Jest to związane ze zwiększonym wydzielaniem przez przysadkę hormonu wzrostu. Mniej lub bardziej nasilone zjawisko brzasku może jednak występować we wszystkich grupach wiekowych, także u pacjentów z cukrzycą typu 2, gdyż hormony wydzielamy przez całe życie.
Jeśli lekarz zleca ci nocne pomiary cukru, trzeba je przeprowadzić także po to, by potwierdzić lub wykluczyć efekt brzasku. W przypadku tego zaburzenia glikemia o północy powinna mieścić się w normie, ale od godziny 4. następuje stopniowy wzrost poziomu cukru.
Efekt Somogyi, cukier "z odbicia"
Określenie efekt Somogyi pochodzi od nazwiska chemika, który jako pierwszy opisał zjawisko hiperglikemii z "odbicia", czyli będącej bezpośrednio skutkiem niedocukrzenia (hipoglikemii) podczas snu. Może do niego dojść, gdy w nocy stężenie insuliny jest zbyt wysokie lub gdy ominie się ostatni posiłek przed snem. Śpiąc możesz nie zauważyć spadków cukru (nie zrobi ci się słabo w pozycji stojącej). Niski poziom glikemii powoduje wzrost wydzielania hormonów, choćby naszego wewnętrznego wojownika - adrenaliny. Skutkiem bywa skok poziomu cukru rano.
Efekt Somogyi jest spowodowany zbyt dużą ilością insuliny we krwi podczas snu i zwykle konieczne są zmiany w jej dawkowaniu u chorych leczonych insuliną. Czasem jednak winna jest dieta (brak odpowiedniej przekąski przed snem). Odżywianie to ważny element leczenia cukrzycy, o czym czasem pacjenci zapominają.
Uwaga - do niedocukrzenia w nocy, a w efekcie efektu Somogyi, może doprowadzić zbyt duży wysiłek w ciągu dnia. Jeśli dojdzie do wyczerpania zapasów glikogenu w wątrobie, może dojść do nadmiernego obniżenia się poziomu cukru we krwi nad ranem.
Oczywiście, wysiłek fizyczny jest wskazany i wręcz leczniczy, ale trzeba nauczyć się korzystać z jego dobroczynnej mocy, gdy poważnie chorujemy.
