Co to są puryny?
Zacznijmy od tego, co to są puryny. Puryny, znane również pod nazwą imidazolopirymidyny, to heterocykliczne, aromatyczne związki organiczne, które naturalnie występują w produktach spożywczych, w szczególności w tych bogatych w białko. Puryny to główne składniki kwasów nukleinowych DNA i RNA, obecnych w każdej żywej komórce, roślinnej i zwierzęcej. Puryny mają charakter zarówno endogenny, gdyż produkowane są przez organizm, jak i egzogenny, gdyż wchłaniane są przezeń z pożywienia. Spożywane wraz z jedzeniem ulegają przemianom metabolicznym, a produktem końcowym metabolizmu puryn jest kwas moczowy. Organizm nie potrzebuje puryn do sprawnego funkcjonowania, są one zatem w dużej mierze wydalane, właśnie w postaci kwasu moczowego. Około 75 procent kwasu moczowego wydalane jest z organizmu wraz z moczem, pozostałe 25 procent trafia do układu trawiennego, gdzie większość usuwana jest przez jelita. Niewielka ilość kwasu moczowego znajduje się w krwi człowieka, u osoby zdrowej stężenie kwasu moczowego w litrze krwi powinno wynosić poniżej 70 mg (norma u kobiet to 60 mg/l, a u mężczyzn - 68 mg/l).
Puryny: gdzie występują?
Z czym spożywamy puryny? Gdzie występują? Okazuje się, że puryny obecne są niemal we wszystkich produktach spożywczych. Niektóre z nich jednak są szczególnie bogate w związki purynowe. Chodzi tu przede wszystkim o:
- tłuste i wędzone mięso ryb (łosoś, karp, śledzie, makrela, sardynki),
- krewetki,
- mięso i przetworzone produkty mięsne (zwłaszcza cielęcinę, wołowinę, jagnięcinę, wieprzowinę, pieczonego kurczaka, gęś, zająca, dziczyznę, a także konserwy mięsne i wywary z mięsa),
- smalec,
- słoninę.
Spore stężenie puryn występuje także w:
- rabarbarze,
- kalafiorach,
- brokułach,
- brukselce,
- kukurydzy,
- zielonym groszku,
- porze,
- szpinaku,
- soi,
- papryce,
- niektórych grzybach (boczniakach, prawdziwkach, pieczarkach),
- czekoladzie,
- przyprawach korzennych,
- pieprzu i innych ostrych przyprawach,
- musztardzie.
Duże ilości puryn obecne są również w takich napojach, jak herbata (szczególnie bogaty w puryny jest mocny napar z czarnej herbaty), kawa, kakao, płynna czekolada, nierozcieńczone soki owocowe czy słodkie napoje gazowane.
Jak zwalczyć puryny?
Zastanawiając się, jak zwalczyć puryny, należy pamiętać, że nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie puryn z diety. Trzeba mieć jednak świadomość, że zaburzenia w metabolizmie puryn mogą prowadzić do nadmiernego nagromadzenia kwasu moczowego w organizmie. Stan ten nazywany jest hiperurykemią i towarzyszy mu odkładanie nadmiaru kwasu moczowego w postaci mikroskopijnych kryształków m.in. w stawach. Może to prowadzić do poważnych schorzeń, takich jak dna moczanowa (inaczej podagra, przewlekła choroba objawiająca się dotkliwymi bólami i zniekształceniami stawów, a w konsekwencji nieodwracalnymi uszkodzeniami narządu ruchu), kamica nerkowa (powstawanie złogów w nerkach lub drogach moczowych) czy problemy z układem krążenia. Dlatego warto kontrolować stężenie kwasu moczowego we krwi oraz zadbać o to, by nie dostarczać z pożywieniem zbyt dużej ilości puryn. Ostatni posiłek w ciągu dnia powinno się jeść na 3-4 godziny przed snem, gdyż ilość zatrzymywanego w organizmie kwasu moczowego zwiększa się w nocy. U osób zagrożonych ryzykiem wystąpienia zaburzeń metabolizmu puryn wskazana jest dieta ubogopurynowa. Szacuje się, że dziennie powinno się dostarczać do organizmu nie więcej niż 300 mg związków purynowych. Zaleca się wyeliminowanie z diety alkoholu, ograniczenie produktów wysokobiałkowych i wysokoprzetworzonych na rzecz większej ilości warzyw, owoców, pełnych ziaren i kiełków. W diecie ubogopurynowej wskazane są:
- warzywa: cebula, cukinia, czerwone buraki, kapusta pekińska, kapusta kiszona, ziemniaki, pomidory, ogórki, sałata, marchew;
- owoce: kiwi, agrest, brzoskwinie, gruszki, jabłka, czereśnie, wiśnie, porzeczki, maliny, winogrona, truskawki, ananasy;
- jajka,
- miód,
- oliwa z oliwek,
- chleb razowy,
- chude i gotowane mięso,
- makaron,
- kasze,
- ryż,
- niskotłuszczowe produkty mleczne,
- orzechy.
Dieta ubogopurynowa powinna zawierać możliwie mało tłuszczu, posiłki warto gotować w sporej ilości wody lub na parze. Piekąc potrawy w folii lub dusząc je nie należy ich wcześniej podsmażać.
Jak wypłukać puryny?
Niektórzy pytają, jak wypłukać puryny z organizmu. Pytanie jest o tyle zasadne, że rzeczywiście w celu zmniejszenia stężenia kwasu moczowego we krwi należy zapewnić organizmowi odpowiedni poziom jego nawodnienia. Wskazane jest więc przyjmowanie dużych ilości płynów, powinno się wypijać przynajmniej 2 litry płynów dziennie. Warto dodatkowo spożywać produkty bogate w wodę. Pomocne mogą być też napary z liści brzozy, mniszka lekarskiego bądź pokrzywy, gdyż stymulują one proces wydalania kwasu moczowego z organizmu. Warto rozważyć picie wody alkalicznej (o pH powyżej 8,5), gdyż podnosi ona pH moczu, a w konsekwencji ułatwia pozbywanie się kwasu moczowego i zapobiega jego odkładaniu w stawach. Można też dwa razy dziennie pić koktajl ze zmiksowanych: średniej wielkości ogórka, dwóch łodyg selera, plasterka cytryny i jednej łyżeczki startego imbiru. Jednak w przypadku podejrzenia zaburzenia metabolizmu puryn należy najpierw skonsultować się z lekarzem i wykonać stosowne badania.
Puryny w alkoholu
Puryny w alkoholu zawarte są w dużych ilościach. Puryny zawiera przede wszystkim piwo (co ciekawe, również bezalkoholowe). Dlatego też warto ograniczyć spożycie alkoholu, szczególnie piwa i napojów wysokoprocentowych, gdyż jest to czynnik ryzyka podwyższonego stężenia kwasu moczowego we krwi.
Zobacz też: Mikcja - czym jest, jakie są normy oddawania moczu?
