Katar to pierwsza linia obrony przed patogenami
Katar, czyli nieżyt nosa, to wydzielina gruczołów znajdujących się w błonie śluzowej. Kiedy wirus przeziębienia czy grypy lub alergen (taki jak pyłki, kurz), dostanie się do nosa i zatok, podrażnia ich wyściółkę, która zwiększa produkcję śluzu. Ten śluz ma za zadanie zatrzymać atakujące nas drobnoustroje lub alergeny i usunąć je z nosa.
Przy czym należy pamiętać, że nawet jak jesteśmy zdrowi, wyściółka nosa i zatok wydziela litr lub więcej śluzu dziennie (czyli właściwie jesteśmy nieustannie zakatarzeni). Jest to bowiem sposób na nawilżenie błony śluzowej dróg nosowych, stykających się nieustannie ze światem zewnętrznym. Gęsty i lepki śluz zatrzymuje drobnoustroje, drobinki kurzu i inne zanieczyszczenia, aby nie przedostały się dalej, do wnętrza organizmu.
Co więcej, śluz to broń, którą posługuje się układ odpornościowy. Wydzielina zawiera bowiem przeciwciała, które mają za zadanie unieszkodliwić te wirusy i bakterie, które przykleją się do pokrytych śluzem rzęsek, którymi usiana jest błona śluzowa nosa.
Zwykle nie zauważamy, że to wszystko w ogóle się dzieje. Chyba, że dojdzie do infekcji, na którą organizm reaguje zwiększając ilość wydzieliny. No i katar gotowy.
Na początku wydzielina jest wodnista, przezroczysta i świadczy o tym, że najprawdopodobniej zaatakowały nas wirusy. Ale dla porządku, przypomnijmy, że przyczyny kataru mogą być różne. Katar może wiązać się z alergią lub z tak zwanym pokarmowym nieżytem nosa (forma niealergicznego nieżytu nosa, która wywołuje katar podczas spożywania niektórych pokarmów), a także z niską temperaturą. Objawy związane z uczuleniem zwykle mijają, gdy usunie się czynnik alergizujący (chyba że cierpimy na całoroczny alergiczny nieżyt nosa). Jeśli jednak przeziębiliśmy się lub dopadła nas grypa, katar szybko nie minie.
Po kilku dniach wodnista wydzielina z nosa gęstnieje i zmienia kolor na żółty. Teraz jest nam już trudniej usunąć śluz z nosa i zatok, gdzie zaczyna się gromadzić jego nadmiar (nos jest połączony z zatokami przynosowymi). Czy pamiętacie to nieprzyjemne uczucie spływania czegoś gęstego po tylnej ściance górnych dróg oddechowych w stronę gardła? To spływa nadmiar wydzieliny, a my czujemy wówczas przymus odkaszlnięcia. Uczucie zatkania nosa związane jest też z obrzękiem błony śluzowej.
Katarowi wywołanemu infekcją wirusową (mogą to być wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy, rotawirusy, koronawirusy) może towarzyszyć uczucie zmęczenie, ból gardła, kaszel, nieprzyjemny ucisk twarzy w okolicy zatok, a czasem gorączka. Alergia natomiast objawia się kichaniem oraz swędzeniem i łzawieniem oczu.
Kolor kataru ma znaczenie?
Katar ma swoje fazy. Najpierw jest wodnisty, aby w ciągu 2-3 dni nabrać gęstości i zmienić kolor na żółty lub zielonkawy. Dawniej uznawano to za objaw zakażenia bakteryjnego, obecnie jednak uważa się, że jest to normalny etap w przebiegu kataru.
Dlaczego katar zmienia kolor i konsystencję? Otóż, jest to efekt pracy, którą wykonuje układ immunologiczny przy pomocy wyspecjalizowanych białek, w tym białych krwinek. Znajdujące się w wydzielinie komórki odpornościowe, po napotkaniu wirusa, bakterii lub alergenu, reagują wytwarzając cząsteczki mające zniszczyć obce ciała. Gdy komórki odpornościowe wykonają swoją pracę, są usuwane wraz ze śluzem i nadają mu ciemnożółtawy odcień. A im śluz jest bardziej skoncentrowany, tym wydaje się być ciemniejszy. Jest to naturalny porządek rzeczy, niezależnie od tego, czy sprawcą kataru jest wirus (który jest najczęstszą przyczyną infekcji zatok), czy bakteria.
Żółty lub zielony kolor kataru nie oznacza automatycznie, że doszło do zakażenia bakteriami. Oczywiście infekcje bakteryjne także się zdarzają, jednak zdecydowanie rzadziej niż wirusowe. Katar jest wówczas jednak cięższy i trwa dłużej niż przy infekcji wirusowej. Nadkażeniom bakteryjnym sprzyja krzywa przegroda nosa oraz obecność polipów (w zakamarkach nosa zalega śluz na tyle długo, że może ulec nadkażeniu). Żółty kolor wydzieliny obserwuje się też przy całorocznym katarze wywołanym alergią.
Więcej artykułów o zdrowiu przeczytasz na głównej stronie Gazeta.pl.
Żółty kolor kataru - jak leczyć?
Gęsta wydzielina w nosie utrudnia nam oddychanie, warto zatem, szczególnie w przypadku dzieci, zadbać o jej usunięcie. Gdy nie pomaga wydmuchiwanie nosa u dzieci można odessać wydzielinę gumową gruszką.
Jeśli katar jest żółty i gęsty, pomocne jest wszystko, co może go rozrzedzić. Możemy zatem sięgnąć po takie metody jak inhalacje, wesprzeć się olejkami eterycznymi (najlepszy na katar jest olejek eukaliptusowy) lub też zakupić w aptece krople nawilżające błonę śluzową nosa albo preparat w aerozolu, zwężający naczynia krwionośne (co zmniejszy przekrwienie i obrzęk błony śluzowej nosa). Istnieją też tak zwane leki mukolityczne, czyli zmniejszające lepkość wydzieliny.
Ale uwaga: nie stosujmy tego typu preparatów dłużej niż 4-5 dni (czytajmy ulotki dołączone do opakowania). Chodzi to, aby nie doprowadzić do zmian zapalnych błony śluzowej nosa.
Jeżeli zdecydujemy się na płukanie zatok możemy do tego celu użyć roztworu chlorku sodu. Zabieg można przeprowadzić z pomocą specjalnego irygatora lub gumowej gruszki. Ponadto radzi się pić dużo płynów, najlepiej gorących, a podczas picia utrzymywać parujący kubek w pobliżu nosa. Trzeba też pamiętać o nawilżaniu powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywamy w ciągu dnia oraz w sypialni.
Nie ma potrzeby leczenia żółtego kataru antybiotykami. Zresztą nie zadziałają na wirusa. Lekarz może jednak rozważyć antybiotyk jeżeli:
- infekcja utrzymuje się dłużej niż 10 dni lub po tygodniu systematycznie się nasila
- katar nabiera jednolitego białego koloru, co świadczy o obecności ropy
- chory ma wysoką gorączkę i inne poważne objawy, a jego organizm nie reaguje na zwykłe leki na przeziębienie (to może być bakteryjne zapalenie zatok).
Źródła: health.harvard.edu, healthline.com
