ABCDE czerniaka, czyli popularna metoda oceniania podejrzanych zmian skórnych. Na czym polega? Podpowiadamy

ABCDE czerniaka to popularna metoda oceniania podejrzanych zmian skórnych. Niemal u każdego człowieka na skórze pojawiają się rozmaite znamiona. Warto je obserwować i wiedzieć, co powinno nas zaniepokoić. Sprawdzamy, jak rozpoznać, że na naszej skórze rozwija się czerniak.

Czerniak: objawy

Nie każda zmiana skórna to czerniak. Objawy, które mogą nasuwać podejrzenie, że mamy do czynienia z czerniakiem to:

• asymetryczny, nieregularny kształt zmiany
• nierówne, poszarpane brzegi znamienia
• zwiększenie powierzchni czy grubości zmiany skórnej
• niejednolite ubarwienie, występowanie ciemniejszych i jaśniejszych obszarów w obrębie jednego znamienia
• rozmiar przekraczający 0,5 cm
• swędzenie
• krwawienie
• zaczerwienienie wokół znamienia.

Czerniak skóry: algorytm ABCDE

Czerniak skóry jest jednym z trzech podstawowych rodzajów nowotworów skóry, wywodzącym się z komórek barwnikowych skóry (melanocytów). Zwykle pojawia się na skórze niezmienionej, ale może też wykształcić się w obrębie znamion barwnikowych. Czujność powinno więc wzmóc pojawienie się na skórze nowej zmiany przypominającej atypowe znamię, bądź też wystąpienie zmian we wcześniej istniejącym znamieniu barwnikowym. Wczesnemu wykryciu czerniaka służy tzw. algorytm ABCDE, gdzie każda z liter symbolizuje cechę, na którą należy zwrócić szczególną uwagę:

Czerniak skóry: algorytm ABCDE. Zdjęcie ilustracyjne Shutterstock

• A (asymmetry) - asymetryczny, nieregularny wygląd zmiany
• B (borders) - brzegi zmiany nierówne i postrzępione
• C (color) - niejednolity kolor zmiany, często czerwony, czarny lub niebieski
• D (diameter) - średnica zmiany powyżej 5 milimetrów
• E (elevate lub evolution) - szybko zmieniający się rozmiar, kształt czy kolor zmiany, uwypuklenie zmiany.

Czerniak paznokcia

Choć najpopularniejszy jest czerniak skóry, to istnieje również czerniak paznokcia. Jest to niezwykle rzadka odmiana czerniaka, nowotwór złośliwy, który powstaje z melanocytów. Objawia się jako ciemne przebarwienie pod paznokciem, jeden lub kilka podłużnych prążków, rzadziej trójkątna czy nieregularna plama, często mylony jest z zakażeniem bakteryjnym, grzybiczym lub krwiakiem, przez co w wielu przypadkach diagnozowany jest zbyt późno. Przyjmuje się, że czynnikiem ryzyka wystąpienia czerniaka paznokcia może być uraz mechaniczny, przewlekła infekcja lub zaburzona odporność, ciemny fenotyp bądź podeszły wiek. Do diagnostyki czerniaka paznokcia stosuje się tzw. algorytm ABCDEF (wiek 50-70 lat, zmiana o szerokości ponad 3 mm i nieregularnych granicach szybko zmieniająca wielkość i kształt, zlokalizowana na kciuku, palcu wskazującym lub paluchu stopy, stopniowe rozszerzanie zmiany na tkankę otaczającą paznokieć) oraz dermatoskopię. Ostateczna diagnostyka dokonywana jest jednak na podstawie biopsji i badania histopatologicznego. Leczenie polega przede wszystkim na całkowitym usunięciu paznokcia z łożyskiem lub macierzą, zaś dalsze postępowanie uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby.

Czerniak a pieprzyk

Nie zawsze jesteśmy w stanie samodzielnie odróżnić czerniaka od pieprzyka. Pieprzyki to łagodne zmiany barwnikowe, pojedyncze lub mnogie, o dość regularnym kształcie, ostro i wyraźnie odgraniczone od reszty skóry, jednorodnie i dobrze wysycone melaniną. Odróżnienie zwykłego pieprzyka od złośliwego czerniaka jest możliwe zwykle dzięki badaniu dermatoskopowemu. Przy pomocy aparatu zwanego dermatoskopem znamię oglądane jest w powiększeniu, które pozwala na analizę cech charakterystycznych dla danego rodzaju zmiany. Takiemu badaniu warto się poddać szczególnie wówczas, gdy zmiana jest asymetryczna i nierównomiernie wysycona barwnikiem. Inne badania pomagające odróżnić czerniaka od pieprzyka to wideodermatoskopia oraz mikroskopia konfokalna. Podejrzane zmiany są z reguły usuwane i poddawane badaniu histopatologicznemu. Pieprzyki nie wymagają leczenia, a jeśli są usuwane, to tylko ze względów estetycznych.

Czerniak złośliwy: leczenie i profilaktyka

Ponieważ czerniak to złośliwy nowotwór skóry, nazywany jest często czerniakiem złośliwym. Podstawą jego skutecznego leczenia jest wczesne rozpoznanie. Konieczne jest usunięcie zmiany z odpowiednim marginesem bezpieczeństwa. Gdy badanie histopatologiczne potwierdzi czerniaka, kolejnym krokiem podejmowanym przez lekarza jest biopsja węzła wartowniczego, czyli jednego z okolicznych węzłów chłonnych. Najczęściej, jeśli czerniak wystąpi miejscowo, leczenie operacyjne jest wystarczające, konieczne jest jedynie odpowiednio częste wykonywanie badań kontrolnych. Natomiast w przypadku zaawansowanego, rozsianego czerniaka stosuje się odpowiednio:

• immunoterapię oraz leczenie ukierunkowane molekularnie
• w uzasadnionych przypadkach wycięcie przerzutów odległych czerniaka
• chemioterapię z użyciem jednego leku cytotoksycznego (z uwagi na skuteczność immunoterapii i leków ukierunkowanych molekularnie to leczenie stosowane jest coraz rzadziej)
• izolowaną kończynową chemioterapię perfuzyjną w hipertermii (podanie dużych dawek leku cytostatycznego do tętnicy kończyny odizolowanej od krążenia ogólnoustrojowego) - gdy doszło do wznowy czerniaka na kończynie.

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia czerniaka, warto unikać nadmiernej ekspozycji na słońce, zwłaszcza w godzinach południowych, chronić się odpowiednim ubraniem oraz nakryciem głowy, stosować kosmetyki z filtrem przeciwsłonecznym, nie korzystać z solarium oraz zachować szczególną ostrożność podczas przyjmowania leków, które mogą powodować przebarwienia bądź oparzenia skóry po kontakcie ze słońcem.

Zobacz też: Rak skóry i czerniak to nie to samo. Czasem niepozorna zmiana zapowiada poważne problemy [ZDJĘCIA]