Wyściółczak - rzadki guz mózgu atakujący zarówno dorosłych, jak i dzieci
Wyściółczak (ependymoma) to rzadki typ nowotworu glejowego (glejaka) atakującego ośrodkowy układ nerwowy (OUN), czyli mózg i rdzeń kręgowy. Wywodzi się z tkanki zwanej ependymą, wyściełającej komory mózgu i kanał środkowego rdzenia kręgowego. Ependyma zbudowana jest z pojedynczej warstwy komórek glejowych (ependymocytów). Komórki wyściółki są jednym z trzech typów komórek glejowych, które znajdziemy w OUN.
Ependymoma, czyli wyściółczak, to rzadki rodzaj nowotworu mózgu (szacuje się, że stanowi ok. 2 proc. wszystkich guzów mózgu), dotyka jednak zarówno dorosłych, jak i dzieci. Mężczyźni jednak chorują częściej. U dorosłych guz rozwija się zwykle w komórkach wyściółki rdzenia kręgowego. U dzieci guza diagnozuje się przeważnie w mózgu, najczęściej u maluchów poniżej 5. roku życia.
Wyściółczaki rzadko rozprzestrzeniają się poza ośrodkowy układ nerwowy, ale mogą rozsiać się na inne obszary OUN poprzez płyn mózgowo-rdzeniowy. Tworzą się w dowolnym miejscu ośrodkowego układu nerwowego, choć zwykle pojawiają się w pobliżu komór mózgu i centralnego kanału rdzenia kręgowego. Niezwykle rzadko wyściółczaki ujawniają się poza OUN (na przykład w jajnikach).
Jakie są rodzaje i typy wyściółczaków
Wyróżnia się następujące rodzaje wyściółczaków:
- podwyściółczak
- wyściółczak śluzowobrodawkowaty
- wyściółczaki, dalej dzielone na brodawkowate, jasnokomórkowe i tanycytowe (tanycyty są specjalnymi komórkami wyściółkowymi w trzeciej komorze mózgu i na dnie czwartej komory, mają wyrostki sięgające głęboko do podwzgórza).
- anaplastyczny
Mówi się też o jeszcze jednym rodzaju wyściółczaka o nazwie ependymoma z dodatnim genem fuzyjnym RELA.
W zależności od tego, jak szybko rośnie guz, wyściółczaki dzieli się na trzy grupy (inaczej stopnie):
- Wyściółczaki I stopnia - guzy o niskim stopniu złośliwości, czyli rosnące powoli. Tutaj należą podwyściółczaki oraz wyściółczak śluzowobrodawkowy. Te guzy występują częściej u dorosłych niż u dzieci, zwykle dotyczą kręgosłupa.
- Wyściółczaki II stopnia - guzy o niskim stopniu złośliwości i mogą wystąpić zarówno w mózgu, jak i kręgosłupie.
- Wyściółczaki III stopnia - guzy złośliwe (rakowe). Podtypy obejmują wyściółczaki anaplastyczne. Zwykle atakują mózg, choć niekiedy sadowią się również w kręgosłupie.
Wyściółczaki - skąd się biorą i jak się objawiają
Nie wiemy, dlaczego się pojawiają, przyczyny wyściółczaków pozostają nadal nieznane. Objawy choroby zależą od miejsca, w którym usadowił się guz. Jeżeli jest zlokalizowany w mózgu, powoduje bóle głowy, nudności i wymioty, zawroty głowy. Są związane z uciskiem rozpychającego się guza na tkankę mózgową. Chory traci równowagę, może mieć drgawki, a także dziwnie przechyloną głowę. Niemowlęta mają wówczas coraz większy obwód głowy lub opuchnięte ciemiączko.
Wyściółczaki zlokalizowane w kręgosłupie wywołują ból pleców, drętwienie i osłabienie rąk, nóg lub tułowia, a także trudności w trzymaniu moczu czy kału.
Obecność wyściółczaka stwierdza się podczas badania neurologicznego, ponadto wykonuje się rezonans magnetyczny mózgu lub tomografię, aby określić lokalizację i rozmiar guza oraz pobiera płyn mózgowo-rdzeniowy oraz krew do analizy.
Więcej artykułów o zdrowiu przeczytasz na głównej stronie Gazeta.pl.
Jak się leczy wyściółczaki?
Leczenie polega na wycięciu guza. Dodatkowe leczenie, takie jak radioterapia, jest zalecane w przypadku bardziej agresywnych guzów lub jeśli nie udało się usunąć całego guza podczas operacji chiryrgicznej. Dzieje się tak, gdy glejak usadowi się w pobliżu newralgicznych tkanek w mózgu lub w rdzeniu kręgowym i usunięcie guza w całości jest ryzykowne. Chemioterapia natomiast uznawana jest za mało skuteczną w przypadku wyściółczaka. Stosuje się ją przy anaplastycznej postaci wyściółczaka lub gdy nie udało się inaczej zwalczyć guza.
Jak podaje National Instituses of Health (NIH) względny 5-letni wskaźnik przeżycia wyściółczaka wynosi 83,9 proc.
Źródła: NIH, Mayo Clinic, Canser Research UK
