Rak trzustki nie boli — przynajmniej we wczesnym stadium — a osoby, u których rozpoznaje się tę chorobę, zwykle zgłaszają się do lekarzy, dopiero kiedy dojdzie u nich do objawów wskazujących na ostry lub przewlekły stan zapalny tego narządu. Takie symptomy trudno zlekceważyć, ale najczęściej organ ten przez lata może nie dawać niemal żadnych sygnałów świadczących o tym, że dzieje się coś niepokojącego.
Niestety wskaźniki przeżycia dla pacjentów ze zdiagnozowanym nowotworem trzustki należą do najniższych w onkologii. Nie bez powodu mawia się, że ta choroba to cichy zabójca, który atakuje znienacka i może dać o sobie znać zupełnie niespodziewanie. Kto ma największe predyspozycje do tego, by mieć problemy z trzustką?
Palacze częściej chorują na ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki
Naukowcy z Danii przez 20 lat przebadali ponad 17 tys. osób, wśród których byli nałogowi palacze, osoby, które przestały palić oraz niepalący uczestnicy. Badaczom na łamach "Archives of Internal Medicine" udało się wykazać, że w porównaniu do osób, które nigdy nie paliły wyższe ryzyko zapalenia trzustki mają zarówno osoby palące, jak i byli palacze. W czasie trwania projektu aż u 46 proc. z nich doszło do ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki.
To jednak nie wszystko, bo okazało się, że z każdym wypalanym papierosem wzrasta ryzyko zachorowania, a dym papierosowy może mieć bezpośredni wpływ na to, jak funkcjonują komórki trzustki.
Co szkodzi trzustce?
Prócz papierosów i nadmiernej ilości alkoholu toksyczne działanie na trzustkę mogą mieć także różne chemikalia, a do grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na nowotwór tego organu zaliczani są pracownicy przemysłu chemicznego, którzy są narażeni na kontakt m.in. z pestycydami, dwuchlorkiem etylu, etylenu, propylenu czy chlorkami metali.
Dużą rolę mogą odgrywać też czynniki genetyczne (mutacje genu LKB1 w zespole Peutza-Jeghersa), a także otyłość (która aż o 20 proc. zwiększa ryzyko raka trzustki w porównaniu do osób z prawidłową masą ciała) i sposób żywienia (nadmierne spożywanie tłuszczów zwierzęcych). Problemy z trzustką wzrastają wraz z wiekiem i częściej dotyczą mężczyzn. U ponad 40 proc. pacjentów z rakiem trzustki stwierdza się cukrzycę.
Do ostrego zapalenia trzustki w 40-50 proc. przypadków doprowadza kamica żółciowa. Trzustce szkodzą też niektóre leki — szczegółową listę preparatów doprowadzających do tzw. polekowego zapalenia trzustki można znaleźć na łamach "Clinical Gastroenterology & Hepatology".
Objawy zapalenia trzustki
Zdarza się, że ból spowodowany schorzeniem trzustki pojawia się po lewej stronie brzucha, ale to wcale nie jest jedyna możliwa lokalizacja. grafika: gazeta.pl, zdjęcie brzucha: Dmytro Flisak/Shutterstock.com
Co może świadczyć o tym, że nasza trzustka nie działa prawidłowo? Najczęściej wskazuje się na symptomy pojawiające się przy stanie zapalnym tego organu. Na co zwrócić uwagę?
- ból brzucha, szczególnie w nadbrzuszu (czasem obejmuje całą jamę brzuszną)
- nagły, silny, tępy ból pojawiający się również po około 15 minutach od spożywania ciężkostrawnych, tłustych pokarmów (zmniejszenie nasilenia można zauważyć przy podkurczeniu kończyn dolnych)
- przyspieszenie pracy serca (szybkie tętno i niskie ciśnienie obserwuje się przy ostrym zapaleniu trzustki)
- gorączka
- nudności /wymioty
- wzdęcia, gazy
- krwawienie z przewodu pokarmowego
- odwodnienie / wzmożone pragnienie
- żółtawa skóra lub zażółcenie białek oczu — do żółtaczki może dojść z powodu zbyt wysokiego stężenia bilirubiny w surowicy krwi, problem ten pojawia się u 90 proc. pacjentów z rakiem trzustki
- postępująca utrata masy ciała
- powiększenie węzłów chłonnych
- zaparcia / zmniejszona perystaltyka jelit
- biegunki tłuszczowe (zwiększona ilość tłuszczu w kale może świadczyć o tym, że organizm nie radzi sobie z trawieniem, może to wpłynąć także na intensywniejszy odór odchodów)
- spadek wydalania moczu / zmiana barwy moczu na ciemniejszą
- sinica siateczkowata w postaci sinoróżowych, sinych, czerwonawych lub niebieskawych plam na skórze ułożonych w formie siateczki, która jest spowodowana zaburzeniem mikrokrążenia
Objawy skórne u pacjentów z chorą trzustką
U osób, których trzustka nie funkcjonuje poprawnie, może dojść do zaburzeń krzepnięcia. Warto zwrócić uwagę na objawy skórne w postaci m.in. zmiany zabarwienia skóry (zasinienie lub zaczerwienienie) wokół pępka oraz w okolicy lędźwiowej.
Wzmożoną czujność powinien wzbudzić także świąd, który utrzymuje się przez co najmniej kilka tygodni ze zmiennym nasileniem oraz pojawienie się plamistych wysypek na tułowiu oraz w pobliżu pępka.
Specyficznym objawem zapalenia trzustki może być także tzw. sinica siateczkowata lub marmurkowata (livedo reticularis), która jest rodzajem zaburzenia naczynioruchowego i pojawia się w przebiegu różnych chorób.
Osoby, których trzustka nie pracuje prawidłowo, mogą także doświadczać m.in. rumienia wędrującego oraz martwicy tkanki podskórnej w postaci bolesnych, pękających guzków lub grudek na ramionach, udach, pośladkach lub tułowiu.
Problemom z trzustką może też towarzyszyć taki objaw skórny jak tzw. rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans) w okolicy pachy, szyi, dłoni, sutków, łokci i pępka. Symptom ten może świadczyć również o insulinooporności, różnych zaburzeniach endokrynologicznych, a także występuje m.in. u chorych na raka trzustki, jajnika lub nerek.
Szczegółowy opis objawów skórnych w chorobach trzustki został opublikowany na łamach "Journal of Clinical Medicine".
Jakie badania wykonuje się do zdiagnozowania stanu trzustki?
- USG jamy brzusznej
- badania laboratoryjne – oznaczenie poziomu amylazy w surowicy krwi i w moczu oraz lipazy w surowicy, a także ocena lipidogramu, wskaźników wątrobowych, morfologii i białka CRP
- badania biochemiczne krwi z oznaczeniem markerów trzustkowych (CA19-9)
- badania obrazowe – tomografia, rezonans magnetyczny dróg żółciowych, trzustki oraz inne szczegółowe badania na zlecenie lekarza
źródło: Przegląd Gastroenterologiczny 2008; 3 (2): 112–117 / Archives of Internal Medicine / Journal of Clinical Medicine
