Co to jest szpik kostny?
Co to jest szpik kostny? Medulla ossium, czyli szpik kostny, to silnie ukrwiona, miękka, galaretowato-gąbczasta tkanka, znajdująca się wewnątrz kości ludzkich. Zbudowany jest przede wszystkim z tkanki siateczkowatej pochodzenia mezenchymalnego (jest to rodzaj tkanki łącznej), a także z naczyń włosowatych charakteryzujących się specjalną budową: mających cienkie ścianki i zatokowe poszerzenia. Tworzy on strukturę, przypominającą w kształcie sieć, w której oczkach zawieszają się takie występujące w szpiku komórki, jak erytroblasty, osteoblasty, osteoklasty, mielocyty, megakariocyty oraz komórki tłuszczowe. O mezenchymalnym pochodzeniu tkanki siateczkowatej stanowi fakt, iż szpik kostny powstaje pod koniec życia płodowego.
Istnieją dwa rodzaje szpiku kostnego: szpik kostny czerwony - miejsce powstawania elementów morfotycznych krwi oraz szpik kostny żółty, składający się głównie z komórek tłuszczowych. U płodu, noworodka i dziecka do ok. 6-7 roku życia występuje wyłącznie szpik kostny czerwony. Później, z biegiem czasu, czerwony szpik stopniowo przekształca się w żółty. Ilość szpiku żółtego zwiększa się z wiekiem, u osób dorosłych może on stanowić nawet 50 procent całego szpiku kostnego.
Gdzie jest szpik kostny?
Warto wiedzieć, gdzie jest szpik kostny. Znajduje się on wewnątrz jam szpikowych kości długich, a także w małych jamkach w obrębie istoty gąbczastej kości. Ponieważ wraz z wiekiem coraz więcej czerwonego szpiku kostnego przekształca się w szpik żółty, u osoby dorosłej czerwony szpik kostny występuje jedynie w takich kościach płaskich, jak mostek, żebra, łopatki, trzony kręgów, kości czaszki oraz kości miednicy, a także w nasadach kości długich. Szpik kostny czerwony u dorosłego człowieka stanowi zaledwie połowę całego jego szpiku kostnego. Szacuje się, że cały szpik kostny osoby dorosłej waży od około 2,5 do 4 kilogramów, czyli mniej więcej 5 procent wagi całego ciała.
Szpik kostny: funkcje, jakie pełni
Warto też wiedzieć, jakie funkcje spełnia szpik kostny. Otóż jest on przede wszystkim odpowiedzialny za powstawanie elementów morfotycznych krwi. Miejscem stałej produkcji oraz nieustannej odnowy komórek krwi jest czerwony szpik kostny. To tu powstają:
- erytrocyty, czyli krwinki czerwone, które zawierają hemoglobinę oraz transportują tlen do mięśni (szczególnie mięśnia sercowego), mózgu, nerek, wątroby i innych narządów wewnętrznych,
- leukocyty, czyli krwinki białe, które odpowiadają za ludzką odporność (zwalczanie wirusów, bakterii, pasożytów, grzybów, toksyn oraz rozpoznawanie i eliminowanie nieprawidłowych komórek, powstających w organizmie, w szczególności komórek nowotworowych),
- trombocyty, czyli płytki krwi, które biorą udział w procesie krzepnięcia.
Stałe odtwarzanie i produkowanie elementów morfotycznych krwi możliwe jest dzięki znajdującym się w szpiku kostnym komórkom macierzystym. To one dbają o to, by krew miała odpowiedni skład i cyklicznie odtwarzają poszczególne elementy morfotyczne krwi, a ponadto produkują komórki układu immunologicznego, zwane limfocytami B, które odpowiadają za reakcję obronną organizmu przed patogenami. Funkcją szpiku kostnego jest także utylizowanie starych lub wadliwych krwinek, jak również gromadzenie żelaza z krwinek uszkodzonych.
Szpik kostny: jedzenie, które źle na niego wpływa
Jak dbać o szpik kostny? Jedzenie niektórych pokarmów może znacząco utrudniać prawidłowe funkcjonowanie szpiku kostnego. Dlatego korzystne dla osób dbających o zdrowie, szczególnie w tej kwestii, może być unikanie bądź nawet całkowite wyeliminowanie z diety żywności przetworzonej. Na kondycję szpiku kostnego negatywny wpływ mogą mieć także fast foody czy cukier rafinowany. Wskazane jest również unikanie napojów zawierających kofeinę, a także napojów alkoholowych.
Jak zregenerować szpik kostny?
Warto wiedzieć, jak zregenerować szpik kostny. Oczywiście, dla jego prawidłowego funkcjonowania nie bez znaczenia jest dbałość o ogólną odporność organizmu: zdrowa i zbilansowana dieta, aktywność fizyczna oraz odpowiedni poziom witamin i minerałów w organizmie. Wraz z pożywieniem powinno się organizmowi dostarczać odpowiednią ilość witamin A, B5, B6, B12, C, D i E oraz takich minerałów, jak cynk, selen, magnez czy żelazo. Czasem jednak szpik kostny jest na tyle uszkodzony, że jego odbudowa jest możliwa wyłącznie poprzez wprowadzenie do organizmu nowych komórek macierzystych, które zaczną produkować komórki krwi. Wówczas konieczny jest przeszczep komórek macierzystych z krwi obwodowej lub pępowinowej, albo przeszczep szpiku kostnego.
Zobacz też: Przeszczepy - na czym polegają. Jakie narządy można przeszczepiać?
