Więcej informacji na temat funkcjonowania ludzkiego organizmu na Gazeta.pl
Niełatwo samodzielnie zauważyć, że mocz nie jest prawidłowy. Jeśli nie masz od lat niemodnego modelu sedesu z półką, podczas korzystania z toalety zmiana wyglądu sików często umyka. Mężczyźni mają trochę łatwiej, jeśli korzystają z pisuarów, ale i oni często mieliby problem z odpowiedzią, jak dokładnie wygląda ich mocz.
Żadna to sztuka złapać próbkę do pojemnika i po prostu sprawdzić. A jak już go mamy, to zrobić chociaż na początek badanie ogólne moczu. Wysiłek niewielki, a można się sporo dowiedzieć.
Znacznie więcej niż kontrola dróg moczowych
Tradycyjnie analizę moczu traktujemy jako narzędzie do wykrywania schorzeń układu moczowego. Faktycznie, jest w tym pomocna, także wtedy, gdy nie ma innych objawów chorobowych (jak ból przy sikaniu, parcie na mocz). Pozwala jednak wykryć wiele innych nieprawidłowości: z wątrobą, trzustką, zaburzenia w układzie hormonalnym, choroby metaboliczne. Bywa pomocna w diagnostyce cukrzycy, żółtaczki, a nawet rzadkich chorób nowotworowych (guzów NET).
Bardzo dużo o twoim zdrowiu mówi już badanie ogólne moczu.
Jest jednak wiele innych, szczegółowych analiz, które pozwalają w sposób nieinwazyjny diagnozować człowieka, podpowiedzieć, gdzie trzeba szukać przyczyny dolegliwości i problemów ze zdrowiem. W moczu można ocenić poziom różnych hormonów, minerałów, witamin. Przykładowo: panel poziomu metabolitów witamin z grupy B w moczu wykonuje się nie tylko przy podejrzeniu niedoborów, lecz także zaburzenia wchłaniania.
Określenie poziomu sodu i potasu w przypadkowej próbce moczu oraz w dobowej zbiórce moczu jest pomocne w diagnostyce zaburzeń gospodarki elektrolitowej organizmu. Na podstawie wyników znacznie łatwiej niż tylko przez analizę krwi można rozstrzygnąć, co jest przyczyną problemów: nieprawidłowa dieta czy raczej kłopot z nerkami, zaburzenia hormonalne.
Same hormony, jak i ich końcowe metabolity (odpady wymagające usunięcia) również bada się w moczu. Często takie badania wymagają dobowej zbiórki moczu (np. kortyzolu, kwasu 5-OH-indolooctowego). Pacjentom zdarza się narzekać na ten rodzaj diagnostyki. Tymczasem to przecież badania nieinwazyjne, a bywają najprostszym sposobem wykrycia rzadkich chorób nowotworowych (guza chromochłonnego, nerwiaka zarodkowego, rakowiaka).
Na oko
Dobór specjalistycznych badań zostawmy lekarzowi. Badanie ogólne moczu raz do roku powinien zrobić każdy, nawet jeśli nie ma żadnych dolegliwości i uważa się za osobę zdrową.
Co można samodzielnie z moczu wyczytać? Całkiem sporo.
Prawidłowy mocz jest jasnożółty, o barwie słomy, przejrzysty. Świadczy o dobrym nawodnieniu organizmu. Niewielkie odstępstwo od tej normy nie jest powodem do niepokoju.
Niemal bezbarwny mocz natomiast wskazywać na przewodnienie. Bywa ono skutkiem nadmiernego spożywania płynów i zaburzeń elektrolitowych (np. czasem występuje u maratończyków, którzy zbyt szybko próbują uzupełnić płyny). Może też świadczyć o problemie z nerkami czy chorobie metabolicznej.
Jeśli jednak jest wyraźnie ciemniejszy, może to wskazywać na niedobór płynów. Im ciemniejszy mocz, tym większe ryzyko odwodnienia.
Znaczenie ma odcień takiego ciemniejszego moczu. Czasem być efektem naszej diety, kiedy indziej sygnalizować chorobę.
Zwróć uwagę na kolor
Czasem mocz robi się intensywnie żółty, niemal kanarkowy, a my wpadamy na chwilę w panikę. Potem przypominamy sobie, że "problem" pojawił się niemal równo z rozpoczęciem stosowania preparatu witaminowego. Faktycznie, tak bywa, że przyczyną jest spora dawka witaminy z grupy B.
Generalnie na kolor moczu wpływa to, co jemy, jakie leki stosujemy. Jego zmiana może też oznaczać problem ze zdrowiem.
Pomarańczowy mocz to często skutek przyjmowania niektórych leków lub sporej ilości beta-karotenu w diecie. Jeśli przesadzasz z marchewką, może się to zdarzyć. Bywa jednak też objawem problemów z pęcherzykiem żółciowym i wątrobą.
Mocz może zabarwiać się na brązowo, gdy jemy rabarbar, bób i fasolę. Wpływa na to także beta-karoten. Ponownie winne mogą być leki, ale też napary ziołowe. Nie można jednak wykluczyć choroby wątroby, a nawet problemu nowotworowego.
Czerwony czy różowy mocz jest nieraz skutkiem zjedzenia buraków. Może pojawić się po lekach, np. przeciwbólowych, przeciwbakteryjnych, hormonalnych, przeciwhistaminowych. Bywa jednak sygnałem krwi w moczu, a to objaw niepokojący, wymagający kontroli lekarskiej. Może oznaczać infekcję, kamicę, ale też problem nowotworowy. Pamiętaj, że krew w moczu nie musi być widoczna. Czasem jej obecność jest wykrywana dopiero podczas badań laboratoryjnych.
Charakterystyczny ciemnoróżowy mocz czasem towarzyszy dnie moczanowej.
Rzadko się zdarza, ale jednak jest możliwy, mocz niebieski czy zielony. Najczęściej to skutek sporej ilości barwników z jedzenia - zielonych warzyw, ale też produktów sztucznie barwionych. Czasem przyczyną są przyjmowane leki (niektóre witaminy, propofol). Sporadycznie bywa skutkiem infekcji (zakażenie ropą błękitną).
A mocz z domieszką czerni? Czasem pojawia się, gdy stosujesz preparaty żelaza. Mocz czernieje także przez melaninę, substancję, którą wydzielają niektóre nowotwory, na przykład czerniak.
Mocz: to też może cię zaniepokoić
Mocz u kobiet bywa mętny, bo dostaje się do niego wydzielina z pochwy. Jeśli ta nie jest prawidłowa, czas pomyśleć o konsultacji ginekologicznej. Zmętnienie moczu może oznaczać infekcję dróg moczowych, ale też rozwijającą się kamicę.
Spieniony mocz? Jeśli ma prawidłową barwę, najpewniej nie oznacza niczego złego. Jeśli jednak jest też zbyt ciemny, możliwe, że to objaw nadmiaru białka.
Nieprzyjemny zapach moczu nie musi być związany z higieną. Czasem to objaw infekcji dróg moczowych. Charakterystyczna woń nie tylko moczu, lecz także potu, ciała, może być skutkiem choroby metabolicznej, nieprzypadkowo nazywanej zespołem odoru rybnego. Choroby nie można całkowicie wyleczyć, ale są sposoby, by znacząco ograniczyć jej skutki, np. poprzez stosowanie odpowiedniej diety.
Do lekarza
Jeśli zmianie wyglądu moczu towarzyszą inne niepokojące objawy, problem utrzymuje się dłużej, sytuacja cię niepokoi, po prostu skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu. To na początek wystarczy. By przyspieszyć diagnozę, warto znać odpowiedź na pytania, które może zadać lekarz.
- Od kiedy obserwujesz niepokojące objawy?
- Jak często oddajesz mocz?
- Czy przy sikaniu odczuwasz jakieś dolegliwości, dyskomfort (np. wrażenie, że pęcherz nie jest do końca opróżniony)?
- Jak wygląda twoja dieta (szczególnie posiłki w ostatnim czasie)?
- Ile płynów pijesz, a ile sikasz? Standardowo człowiek, który wypija dwa i pół l płynów na dobę, oddaje ok. półtora litra moczu. Trudno precyzyjnie określić, jak jest u ciebie, ale zwykle pacjenci potrafią odpowiedzieć na pytanie, czy sikają dużo, mało, czy jak zwykle.
- Jakie leki przyjmujesz? Uwaga, liczą się też preparaty bez recepty, suplementy, zioła.
