Więcej o chorobach neurodegeneracyjnych mózgu przeczytasz na głównej stronie Gazeta.pl.
Choroba Alzheimera to jedna z pięciu najczęstszych przyczyn zgonów wśród osób powyżej 65. roku życia. Jedną z jej oznak jest stopniowa utrata pamięci i zdolności intelektualnych, tym umiejętności abstrakcyjnego myślenia. Jak dotąd nie udało się opracować skutecznych terapii, mogących zapobiegać lub spowalniać proces utraty funkcji poznawczych, lub wyleczyć chorobę. Kluczowe dla obniżenia śmiertelności i opóźnienia objawów choroby jest jednak wczesne zidentyfikowanie i leczenie osób szczególnie zagrożonych. Stąd próby znalezienia oznak choroby możliwie najwcześniej. Wiadomo, że po 55. roku życia na ryzyko choroby wskazują zmiany naczyniowe w mózgu, jednak naukowców interesuje też znalezienie czynników ryzyka jeszcze wcześniej.
Czynniki ryzyka pojawiają się już w 35. roku życia
Naukowcy z Boston University School of Medicine uważają, że wskazówek można szukać już w średnim wieku, gdy mija nam 35 lat. Podczas badań odkryli, że istnieje powiązanie pomiędzy niskim poziomem cholesterolu HDL (tzw. "dobry cholesterol"), wysokim poziomem triglicerydów oraz wysokim poziomem cukru we krwi w średnim wieku, a wysokim ryzykiem rozwoju alzheimera w późniejszym życiu. Nie znaleziono natomiast związku pomiędzy alzheimerem, poziomem cholesterolu LDL ("zły cholesterol"), skurczowym ciśnieniem krwi czy paleniem papierosów.
Badania oparto o dane medyczne pozyskane w ramach projektu Framingham Heart Study, prowadzonego przy wsparciu kilku amerykańskich instytucji naukowych, w tym Boston University oraz National Institutes of Health (NHS). Jest to prospektywne badanie kohortowe obejmujące trzy pokolenia.
Do badań naukowcy wykorzystali dane około 5 tys. osób. Średni wiek uczestników w momencie rejestracji wynosił 37 lat. Ich stan zdrowia śledzono przez 36 lat, aż do ukończenia 70. roku życia. Co cztery lata przechodzili dokładne badania medyczne, w tym badania krwi pod kątem stężenia cholesterolu i glukozy. Ponadto zgromadzono m.in. informacje obejmujące wskaźnik masy ciała (BMI) każdego wolontariusza, skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi oraz liczba wypalanych dziennie papierosów. Uczestnicy badania mieli też regularnie robione testy oceniające funkcje poznawcze mózgu.
- Wzrost poziomu lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL) o 15 mg/dl wiązał się ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera w późniejszym wieku (...). Wzrost poziomu glukozy o 15 mg/dl, mierzony w średnim wieku dorosłym, wiązał się z 14,5 proc. wzrostem ryzyka zachorowania na alzheimera - piszą autorzy badania.
Jak cholesterol łączy się z chorobą Alzheimera?
Lipidy są bardzo ważne dla funkcjonowania mózgu, który potrzebuje cholesterolu do produkcji i rozwoju komórek nerwowych. W tym kontekście najistotniejsze jest tutaj białko ApoE transportujące lipidy w mózgu, a także innych okolicach ciała.
- Niektóre cząsteczki HDL zawierają ApoE (HDL bogaty w apoE), a ten rodzaj HDL jest najbardziej skoncentrowany w mózgu. Jakość i ilość HDL bogatego w apoE może częściowo wyjaśniać związek między chorobą Alzheimera a HDL - mówi poproszona o komentarz dr Allison B. Reiss z NYU Long Island School of Medicine (Nowy Jork).
Z kolei autorzy omawianego wyżej badania skłaniają się ku poglądowi, że HDL może poprawiać przepływ krwi w mózgu, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko akumulacji toksycznych białek, takich jak amyloid beta (uznawanych za czynnik choroby Alzheimera). Natomiast wysoki cukier we krwi wiąże się z jego wysokim poziomem w mózgu oraz z nagromadzeniem blaszki amyloidowej w mózgu. Większość dostarczanej mózgowi glukozy jest wykorzystywana jako źródło energii, jednak nadmiar cukru nie jest korzystny. Glukoza podlega bowiem pewnym reakcjom chemicznym, które w efekcie mogą doprowadzić do stanów zapalnych i uszkodzeń w mózgu.
- Wysoki poziom glukozy przez dłuższy czas prowadzi do przewlekłego zapalenia nerwów. Innym problemem, związanym z wysokim poziomem glukozy jest to, że powoduje uwalnianie insuliny w celu obniżenia stężenia glukozy w organizmie. A to z kolei prowadzi do szaleńczych wahań poziomu cukru w mózgu i jest bardzo szkodliwe dla komórek nerwowych - wyjaśnia dr Xiaoling Zhang, która była członkiem zespołu badawczego.
Najlepszym sposobem na utrzymanie właściwego poziomu "dobrego cholesterolu" oraz poziomu glukozy we krwi jest odpowiednia dieta. Badacze podkreślają, że należy unikać nadmiaru cukru i wysoko przetworzonej żywności i regularnie ćwiczyć, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby serca czy choroby mózgu. Kontrolowanie tych wskaźników to najlepsze środki zapobiegawcze.
Wyniki badania opublikowało czasopismo "Alzheimer's and Dementia".
