Więcej o zdrowiu przeczytasz na głównej stronie Gazeta.pl.
Rak piersi: samobadanie piersi, mammografia, USG
Ten rak to jeden z największych "zabójców kobiet" wśród nowotworów złośliwych. Jest to jednak choroba, która wcześnie wykryta, daje naprawdę duże szanse na wyleczenie. W przypadku profilaktyki raka piersi sporo możemy zrobić same. Ważne jest samobadanie piersi. Robimy to przynajmniej raz w miesiącu, sprawdzając czy nie wyczuwamy niczego niepokojącego (guzki w piersi, zmiana kształtu piersi, zgrubienia, owrzodzenia, wklęśnięta brodawka czy wyciek z brodawki).
Do tego dochodzi mammografia, badanie które powinno się wykonywać co dwa lata (w przypadku kobiet w wieku 40-50 lat) lub co roku (po pięćdziesiątce). Drugie pomocne badanie to USG piersi. Jest to nieinwazyjne badanie, dające trójwymiarowy obraz gruczołu piersiowego i umożliwiające ocenę charakteru tkanek, z jakich jest zbudowany oraz znalezienie ewentualnych zmian chorobowych. Ponadto, dzięki badaniu USG, udaje się ocenić stan węzłów chłonnych pod pachami. USG pokazuje obraz tkanek w czasie rzeczywistym.
Rak szyjki macicy: cytologia
W celu wykrycia wczesnych oznak raka szyjki macicy raz do roku wykonujemy cytologię. Cytologia (wymaz lub rozmaz cytologiczny) jest jednym z podstawowych badań ginekologicznych pozwalających ocenić stan szyjki macicy i zaobserwować ewentualne nieprawidłowości. Pierwsze badanie wykonujemy po 20-25 roku życia lub w momencie rozpoczęcia współżycia płciowego, następnie powtarzamy co 2-3 lata. Częstsze badania, nawet co roku, zaleca się kobietom bardzo aktywnym seksualnie, często zmieniających partnerów, a także chorym na AIDS lub będącym nosicielkami wirusa brodawczaka ludzkiego.
Rak jajnika: USG transwaginalne, badanie krwi
W przypadku podejrzenia raka jajnika wykonuje się USG transwaginalne (lekarz przez pochwę wprowadza specjalną głowicę i ocenia stan narządów rodnych). Ważne jest ponadto badanie krwi w celu oznaczenia poziomu antygenu nowotworowego CA-125.
Rak prostaty: badanie per rectum, badanie krwi
Na wczesne wykrycie raka prostaty pozwala proste badanie per rectum (badanie proktologiczne), wykonane u urologa. Ponadto pomocne jest badanie krwi PSA, czyli określenie poziomu swoistego antygenu sterczowego (ang. prostate specyfic antigen). Antygen gruczołu krokowego jest produkowany przez prostatę i zwykle znajduje się w płynie nasiennym. Przyczyną podwyższenia stężenia PSA we krwi może być łagodna choroba (zapalenie gruczołu krokowego lub łagodny rozrost gruczołu krokowego), ale także rak prostaty.
Kolejne badanie - USG prostaty - pozwala ono ocenić wielkość gruczołu krokowego oraz dobrać właściwą metodę leczenia.
Trzeba też wspomnieć, że w przypadku mężczyzn ważne jest samobadanie jąder, które pozwala zauważyć pierwsze oznaki raka jądra. Raz w miesiącu należy sprawdzić czy nie wyczuwamy guzków, czy nie doszło do obrzęku i niepokojącej zmiany kształtu jąder. Sygnałem chorobowym jest także ból.
Rak jelita grubego: kolonoskopia, badanie kału
Podstawowym badaniem jest w tym przypadku kolonoskopia, czyli badanie prowadzone przy pomocy urządzenia składającego się z cienkiej i giętkiej rurki zakończonej aparatem rejestrującym obraz z wnętrza jelit. Kolonoskopię wykorzystuje się do zobrazowania stanu jelit, a także do wykonania biopsji jelita czy też niewielkich zabiegów, na przykład wycięcia polipa.
Raz w roku można też zrobić badanie kału na obecność krwi utajonej. Tego typu badanie wykonuje się w celu zdiagnozowania przyczyn zaburzeń trawiennych oraz w przypadku podejrzenia chorób układu pokarmowego, w tym raka jelita grubego. Badanie kału służy ponadto do oznaczania markerów nowotworowych i stanów zapalnych przewodu pokarmowego.
Najważniejsze badania pomagające w wykryciu raka
- badanie krwi w celu oznaczenia tzw. markerów nowotworowych. Markery nowotworowe są to substancje wytwarzane przez nowotwór, takie jak hormony, enzymy i inne białka oraz substancje wytwarzane przez organizm w odpowiedzi na atak nowotworowy, np. białka ostrej fazy stanu zapalnego. Przykłady: CA-125 (rak jajnika), PSA (rak prostaty), AFP (rak wątroby), CA-15-3 (rak piersi), CA-19-9 (rak trzustki, żołądka, przełyku, jelita grubego), CEA (rak wątroby, trzustki, tarczycy, płuca, piersi)
- USG jamy brzusznej - to badanie pomaga w wykryciu raka nerki, wątroby i trzustki
- prześwietlenie (RTG) płuc pomaga w wykryciu raka płuca
- rezonans magnetyczny
- tomografia komputerowa
- endoskopia (kolonoskopia, gastroskopia, kolposkopia - wziernikowanie szyjki macicy, ureteroskopia czyli wziernikowanie cewki moczowej, laryngoskopia - badanie krtani, bronchoskopia - badanie oskrzeli)
- badania genetyczne - badanie materiału genetycznego, które pozwala stwierdzić lub wykluczyć pewne mutacje będące sygnałem, że dana osoba ma predyspozycje do zachorowania na różne choroby, w tym na raka
- samokontrola skóry oraz dermatoskopia (test pod kątem czerniaka złośliwego)
- histopatologia czyli analiza pobranych tkanek (biopsja) pod mikroskopem
