Choroba dwubiegunowa: na czym polega i jak się ją leczy?

Choroba dwubiegunowa to zaburzenie psychiczne, o którym wciąż niewiele się mówi, choć może ono dotknąć praktycznie każdego. Najczęściej diagnozowane jest u osób między 20. a 30. rokiem życia, ale coraz częściej stwierdzane jest też u dzieci i nastolatków. Sprawdzamy, czym jest choroba dwubiegunowa i jak się ją leczy.

Choroba dwubiegunowa: co to jest tak właściwie?

Tajemniczo brzmiący termin choroba dwubiegunowa – co to jest takiego? Otóż choroba afektywna dwubiegunowa, w skrócie ChAD, nazywana dawniej psychozą maniakalno-depresyjną bądź cyklofrenią, jest nawracającym i przewlekłym zaburzeniem psychicznym, mającym ogromny wpływ na nastrój, zachowanie i sposób myślenia osoby chorej. Choroba nieleczona w znacznym stopniu dezorganizuje nie tylko życie chorego, ale również jego bliskich. Charakterystyczne dla niej są skrajne wahania nastroju, od emocjonalnych wzlotów do upadków. Te zaburzenia nastroju przybierają postać nawracających epizodów depresyjnych, maniakalnych, hipomaniakalnych bądź mieszanych. Z uwagi na ich różne nasilenie i przebieg, wyróżnia się wiele podtypów choroby afektywnej dwubiegunowej.

Choroba dwubiegunowa: objawy charakterystyczne dla ChAD

Po czym poznać, że osobę z bliskiego otoczenia najprawdopodobniej dotknęła choroba dwubiegunowa? Objawy tej choroby to, najogólniej rzecz ujmując, skrajne zaburzenia nastroju, począwszy od depresji, poprzez epizody mieszane, na manii bądź hipomanii skończywszy. Przebieg choroby dwubiegunowej nie jest przewidywalny, każdy ze wspomnianych epizodów może wystąpić jako pierwszy, mogą występować tylko niektóre z nich, przerwy między nimi mogą być długie, bądź wręcz przeciwnie: chory może płynnie przechodzić z jednego stanu w drugi.

Dla epizodu depresji charakterystyczne są:

• obniżenie nastroju,
• przygnębienie, smutek,
• spadek energii życiowej,
• zaniżona samoocena,
• poczucie winy i beznadziei,
• utrata zainteresowań,
• osłabienie popędu seksualnego,
• spowolnienie myślowe, zaburzenia koncentracji, uwagi i pamięci,
• spadek apetytu,
• zaburzenia snu.

W epizodzie manii występują:

• znaczne podwyższenie nastroju,
• euforia,
• nadpobudliwość,
• nadmierne poczucie radości,
• wzrost siły życiowej i aktywności psychoruchowej,
• utrata hamulców społecznych,
• zawyżona samoocena i poczucie wszechmocy,
• brak racjonalności w działaniu,
• tendencja do ryzykownych zachowań,
• drażliwość,
• gonitwa myśli,
• słowotok.

W epizodzie hipomanii objawy są mniej nasilone, chory ma dobre samopoczucie, nieco podwyższony nastrój i skłonność do podejmowania działań ryzykownych, jednakże zazwyczaj zachowuje zdolność do kontroli swoich zachowań. Sprawia to, że z reguły nie uważa się on za osobę chorą, wymagającą leczenia. Z kolei epizod mieszany to jednoczesne występowanie cech hipomanii, manii i depresji. Nastrój chorego może zmienić się kilkakrotnie w ciągu tygodnia, a nawet w ciągu jednego dnia.

Choroba dwubiegunowa: przyczyny

Skąd bierze się choroba dwubiegunowa? Przyczyny powstawania choroby afektywnej dwubiegunowej nie są jednoznacznie określone. Istnieje kilka teorii, które doszukują się przyczyn jej powstawania w różnych czynnikach. Na przykład teoria neuroprzekaźnikowa zakłada, że ChAD jest skutkiem zaburzenia równowagi neuroprzekaźników w mózgu, czyli naprzemiennej nadaktywności i zmniejszonej aktywności układu dopaminergicznego. Za niezwykle ważny w rozwoju choroby dwubiegunowej uznawany jest czynnik genetyczny. Przy czym samo podłoże genetyczne nie warunkuje jeszcze wystąpienia choroby, wraz z nim muszą zadziałać inne istotne czynniki: psychologiczne, społeczne i środowiskowe (nadużywanie substancji psychoaktywnych, nadmierny stres, brak uregulowanego rytmu dnia).

Czy choroba dwubiegunowa jest wyleczalna?

Bliscy chorych na ChAD często zastanawiają się czy choroba dwubiegunowa jest wyleczalna. Leczenie może trwać wiele lat, a czasem wiąże się z przyjmowaniem leków do końca życia. Głównym celem jest uzyskanie całkowitej remisji, kiedy to chory będzie mógł powrócić do normalnego, satysfakcjonującego go życia. W okresie remisji wskazane jest podtrzymujące leczenie profilaktyczne – chory wolny od epizodów manii czy depresji może wówczas funkcjonować jak zdrowy człowiek.

Choroba dwubiegunowa: leczenie

Jak leczona jest choroba dwubiegunowa? Leczenie ChAD powinno być kompleksowe. Kluczowe znaczenie ma tutaj farmakologia (leki dobrane odpowiednio do poszczególnych epizodów choroby), ale bardzo ważną rolę odgrywa psychoedukacja, a czasem niezbędna jest również psychoterapia. Istotą psychoedukacji jest przekazanie pacjentowi i jego bliskim informacji na temat choroby oraz nauczenie ich rozpoznawania sygnałów poprzedzających nawrót choroby. Istotne jest zwłaszcza uświadomienie ryzyka, jakie niesie ze sobą pokusa odstawienia leków w przypadku lepszego samopoczucia czy klasycznej remisji. Psychoterapia zalecana jest najczęściej w przypadku długich okresów remisji. Jej celem jest zapewnienie choremu wsparcia podczas radzenia sobie z problemami dnia codziennego.

Choroba dwubiegunowa: jakie leki stosuje się w jej leczeniu?

Farmakologia jest nieodzowna w leczeniu takich zaburzeń, jak choroba dwubiegunowa. Jakie leki stosowane są w leczeniu ChAD? W pierwszej kolejności podawane są leki normotymiczne, czyli tzw. stabilizatory nastroju, takie jak sole litu, kwas walproinowy (i jego pochodne), lamotrygina, karbamazepina. W epizodach manii podaje się leki przeciwpsychotyczne bądź atypowe leki przeciwpsychotyczne. Podczas epizodów depresyjnych stosowane bywają leki przeciwdepresyjne. Doraźnie mogą być podawane również leki nasenne bądź przeciwlękowe.

Zobacz też: Zespół paranoidalny: co to za choroba? Jakie są przyczyny, objawy i leczenie tego schorzenia?