PTSD: co to jest?
W różnych kontekstach spotykamy się z terminem PTSD. Co to jest tak właściwie? PTSD, od angielskiego post-traumatic stress disorder, to zespół stresu pourazowego, czyli rodzaj zaburzenia psychicznego, które może wystąpić u osoby będącej świadkiem lub doświadczającej traumatycznego zdarzenia. Wydarzeniem, w wyniku którego u danej osoby może rozwinąć się PTSD, może być np. napaść na tle seksualnym, ciężkie pobicie, napaść z bronią, uprowadzenie, tortury, poważny wypadek czy klęska żywiołowa. Zespół stresu pourazowego diagnozowany jest często u weteranów wojennych.
Stres pourazowy: definicja
Czym z naukowego punktu widzenia jest stres pourazowy? Definicja zespołu stresu pourazowego (zwanego też zaburzeniem stresowym pourazowym) głosi, iż jest to zaburzenie psychiczne, stanowiące formę reakcji na skrajnie stresujące, traumatyczne wydarzenie, które przekracza zdolność danej jednostki do poradzenia sobie z nim. Traumatycznym zdarzeniem może być wojna czy akt terrorystyczny, ale także poważny wypadek, gwałt lub inna forma brutalnej napaści osobistej, klęska żywiołowa, diagnoza ciężkiej choroby czy nagła śmierć bliskiej osoby, zwłaszcza dziecka. Zespół stresu pourazowego sklasyfikowany został co prawda dopiero w latach 70. minionego stulecia, jednak towarzyszy ludzkości od dawna. W przeszłości znany był pod takimi nazwami, jak na przykład szok pociskowy (w czasach I wojny światowej) czy zmęczenie bojowe (po II wojnie światowej).
PTSD: objawy zespołu stresu pourazowego
Jak rozpoznać PTSD? Objawy zwykle występują po upływie pewnego czasu od traumatycznego wydarzenia, u jednych okres ten wynosi około dwóch tygodni, u innych PTSD może rozwinąć się nawet i po upływie pół roku od traumy. Do najczęstszych objawów stresu pourazowego należy ponowne przeżywanie traumatycznego wydarzenia poprzez nawracające, natrętne myśli przypominające o przeżytej traumie, jak również koszmary senne. Charakterystyczne dla PTSD są tzw. flashbacki, czyli nagłe wizje przywołujące z pamięci wyraziste obrazy z traumatycznego zdarzenia. Towarzyszą im silne emocje oraz reakcje fizjologiczne. Do objawów PTSD należy również unikanie, w szczególności bodźców i sytuacji przypominających choremu o jego traumie. Zespołowi stresu pourazowego towarzyszą także: obniżenie nastroju lub dysforia (stan bliski stanom depresyjnym) oraz anhedonia, czyli niemożność odczuwania szczęścia. U osób zmagających się ze stresem pourazowym może wystąpić także nadmierne wzbudzenie, wywołujące problemy z koncentracją, zaburzenia snu, wysoki poziom lęku czy uczucie silnego napięcia.
Zobacz też: Zaburzenia adaptacyjne - gdy trudno przystosować się do zmian
Syndrom stresu pourazowego: kto jest na niego narażony?
Syndrom stresu pourazowego nie zawsze pojawia się u osób, które doświadczyły ekstremalnego stresu związanego z traumatycznym wydarzeniem. Lekarze szacują, że na wystąpienie PTSD bardziej narażone są kobiety niż mężczyźni. Wystąpieniu stresu pourazowego sprzyjają czynniki genetyczne oraz niektóre cechy osobowości. Bardziej podatne na PTSD są osoby, które doświadczyły traumy w przeszłości, zwłaszcza w dzieciństwie, nie mają wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół, a także odznaczające się niskim statusem ekonomicznym. Wystąpieniu stresu pourazowego sprzyja też inwalidztwo w wyniku traumatycznego wydarzenia, bądź fakt, iż krzywdy doznało się w wyniku zamierzonego działania drugiego człowieka.
Objawy stresu pourazowego - symptomy somatyczne
Objawy stresu pourazowego to w szczególności flashbacki, unikanie bodźców przypominających o traumie, obniżenie nastroju oraz przewlekłe nadmierne pobudzenie autonomicznego układu nerwowego. PTSD towarzyszą jednak również objawy somatyczne, takie jak: przyspieszone bicie serca, szybki oddech, kołatanie serca, zimne poty, silny niepokój oraz nadmierna czujność. Gdy przybiorą one postać przewlekłą, skutkować mogą zaburzeniami snu czy funkcji seksualnych, utratą łaknienia oraz problemami z koncentracją.
Stres pourazowy: leczenie powinno nastąpić jak najszybciej
Jeśli lekarz zdiagnozował stres pourazowy, leczenie warto rozpocząć jak najszybciej. Wczesna reakcja zapobiegnie nasileniu objawów i pogorszeniu stanu chorego w przyszłości. Warto pamiętać, że PTSD może pogorszyć życie rodzinne, wpływać na życie zawodowe oraz prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych. Wczesne rozpoznanie i skuteczne leczenie stresu pourazowego pomoże uniknąć zaburzeń lękowych, odżywiania czy depresyjnych, może zapobiec ryzyku nadużywania substancji psychoaktywnych, jak również zagrożeniu zachowaniami samobójczymi.
Stres pourazowy: jak leczyć?
Gdy naszym lub naszych bliskich problemem stanie się stres pourazowy, jak leczyć go najskuteczniej? Zdecydowanie najbardziej wskazane jest w tym wypadku połączenie psychoterapii z farmakoterapią. Leczenie farmakologiczne ma na celu łagodzenie objawów i wykorzystywane w nim są głównie leki przeciwdepresyjne, takie jak fluoksetyna, sertralina czy wenlafaksyna. Powinno ono być jednakże traktowane wyłącznie jako postępowanie uzupełniające. Wymierne korzyści pacjentom z PTSD przynosi psychoterapia, a w szczególności terapie oparte na ekspozycji. Najczęściej zalecana osobom z zespołem stresu pourazowego jest terapia poznawczo-behawioralna. W przepracowaniu traumy dobre efekty przynosi też terapia grupowa oraz terapia rodzinna. Leczenie dodatkowo wspomaga aktywność fizyczna, zdrowy styl życia oraz wsparcie osób bliskich.
Atak stresu pourazowego u dzieci
Atak stresu pourazowego może wystąpić także u dzieci. Jeśli dziecko doświadczyło traumatycznego przeżycia, symptomem stresu pourazowego mogą być koszmarne sny, zabawy lub rysunki odtwarzające elementy tego bolesnego wydarzenia lub odgrywanie roli, którą dziecko w jego trakcie przyjęło, ataki furii czy nadmierne pobudzenie, strach przed rozłąką z rodzicem, a także utrata nabytych wcześniej umiejętności. U dziecka mogą wystąpić też nowe fobie pozornie niezwiązane z traumą, a także różnorodne bóle, dla których trudno znaleźć wyraźną przyczynę.
Nieleczony stres pourazowy
Nieleczony stres pourazowy może ustąpić samoistnie, są to jednak rzadkie przypadki. Im dłużej objawy stresu pourazowego się utrzymują, tym szansa na ich samoistne ustąpienie jest mniejsza. Warto pamiętać, że konsekwencją PTSD mogą być takie schorzenia psychiczne, jak depresja, dystymia, stany lękowe czy uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Zespół stresu pourazowego może także przyczyniać się do rozwoju nowotworów oraz chorób układu krążenia. Dlatego warto jak najszybciej podjąć leczenie, by zminimalizować negatywne skutki PTSD.
Zobacz też: Chandry czas. Proste sposoby, by poprawić sobie nastrój
