Ludzkości udało się tylko z ospą prawdziwą
Jak do tej pory całkowite wyeliminowanie chorobotwórczego zarazka z naszego świata udało się nam tylko raz. Wirus ospy prawdziwej (łac. variola vera, ospa naturalna, czarna ospa - łac. variola nigra) przeszedł do historii dzięki międzynarodowemu wysiłkowi i masowym szczepieniom. Ostatni przypadek ospy prawdziwej miał miejsce w 1978 roku. W 1980 uznano nasze zwycięstwo - choroba została uznana za eradykowaną, czyli doszło do całkowitego zwalczenie tej choroby zakaźnej na całym świecie. Uznano, że wirus nie występuje już "na wolności", czyli w żadnym żywym organizmie, ani ludzkim, anu zwierzęcym. Próbki wirusa znajdują się tylko w wybranych laboratoriach i mają służyć do celów naukowych. Przechowywane są w Państwowym Centrum Badań Wirusologicznych i Biotechnologicznych „Wektor" w Rosji oraz w Centrach Kontroli i Prewencji Chorób w Atlancie w USA.
Polio (choroba Heinego-Medina) - paraliż dziecięcy
Jedna z najbardziej przerażających chorób wieku dziecięcego (choć dorośli też się zakażają), zabijająca lub okaleczająca ludzi aż do wczesnych lat 50-tych ubiegłego wieku. Jest to wyniszczająca i potencjalnie śmiertelna choroba zakaźna, wywoływana przez wirusa polio. Wirus łatwo przenosi się między ludźmi i atakuje mózg oraz rdzeń kręgowy, prowadząc do paraliżu mięśni. Polio nadal stanowi zagrożenie naszego zdrowia, mimo iż jego epidemia została w wielu rejonach świata całkowicie zatrzymana. Nie dysponujemy skutecznymi lekami na polio. Najlepszym sposobem zapobiegania tej strasznej chorobie jest szczepienie niemowląt i dzieci.
W październiku 2013 roku odnotowano pierwszy od lat przypadek polio w Syrii, gdy w wyniku trwającej wojny wskaźnik szczepień spadł do 52 proc., we wrześniu 2015 roku zdiagnozowano polio u dwójki dzieci na terenie Ukrainy. Poliowirus jest nadal aktywny.
Tężec
Tężec wywołuje bakteria nazwana laseczką tężca, którą może się znajdować w glebie, mule rzek czy jezior, a także na zardzewiałych przedmiotach. Bakterie dostają się do organizmu przez skaleczenie lub ugryzienie. Po przedostaniu się do ciała zarazki tężca zaczynają zaatakować układ nerwowy. Objawem zakażenia jest bolesna sztywność mięśni oraz szczękościsk, drgawki oraz zaburzenia oddychania. Połowa chorych na tężec umiera. W naszym kraju rocznie odnotowuje się kilkanaście przypadków tej choroby.
Przeciwko tężcowi istnieje szczepionka o nazwie DTP. To tzw. szczepionka skojarzona (wieloskładnikowa), czyli mieszanka preparatów chroniących przed błonicą, tężcem i krztuścem.
Różyczka
Za pojawienie się choroby odpowiada rubivirus, który przenosi się drogą kropelkową. Różyczka jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży i dla rozwijającego się płodu. Zakażenie grozi poronieniem lub śmiercią dziecka tuż po urodzeniu. Jeśli podczas ciąży chora matka przekaże różyczkę dziecku, grozi to poważnymi wadami rozwojowymi, takimi jak zespół różyczki wrodzonej, zwany też zespołem Gregga, powodującym wady serca, zaćmę czy mikrocefalię (małogłowie). Obecnie na różyczkę głównie zapadają młodzi mężczyźni, między 15., a 24. rokiem życia (do pewnego czasu szczepiono tylko dziewczęta). Przechorowanie różyczki w dzieciństwie (wtedy jest chorobą raczej łagodną) daje odporność na całe życie.
Najskuteczniejszą metodą ochrony przed tą chorobą zakaźną jest szczepionka. Podaje się ją dzieciom w wieku 13-14 miesięcy, a potem około 13 roku życia. Ochrona trwa około 10 lat. Kobiety planujące ciążę, które nie mają przeciwciał, także mogą się zaszczepić, ale muszą to zrobić na co najmniej 3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę.
Odra
Pomimo że odra jest przede wszystkim chorobą wieku dziecięcego, chorują na nią także dorośli. Dla nich to infekcja szczególnie niebezpieczna. Jedna osoba na 1000 chorych umiera na odrę lub spowodowane przez nią powikłania (zapalenia mózgu, zapalenia płuc i inne). Najwięcej powikłań odry zdarza się przy tym dzieciom. Ponadto odra na długo osłabia układ immunologiczny dziecka, które po wyzdrowieniu staje się szczególnie podatne na inne zakażenia.
Ta choroba jest bardzo zaraźliwa i niezwykle łatwo przenosi się między ludźmi. Początkowo przypomina zwykłe przeziębienie. Jednak po dwóch-czterech dniach do objawów dołączają gorączka, kaszel i wysypka na całym ciele. Na odrę nie ma lekarstwa, można stosować tylko leki łagodzące objawy.
Krztusiec
Krztusiec (inna nazwa choroby to koklusz) zdaje się powracać w ostatnich latach. To wysoce zaraźliwa choroba układu oddechowego, która dla noworodków i niemowląt może być śmiertelna. Małe dziecko dostaje ataków kaszlu głównie w nocy. Dziecko sinieje i czerwienieje na przemian, pojawiają się bezdech i oddawanie moczu lub stolca. Napady kaszlu kończą się wymiotami, wyczerpaniem organizmu, połączone są też z wylewami do spojówek i wybroczynami na twarzy. Szczególnie ciężko krztusiec przechodzą noworodki, u których zamiast kaszlu mogą wystąpić bezdech, duszności, kichanie i łzawienie.
Chorobę wywołuje bakterię Bordella pertussis. Rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Przed krztuścem można się skutecznie uchronić tylko dzięki szczepieniom, jest bowiem bardzo zaraźliwy. Osoba, która przeszła krztusiec, nie zyskuje trwałej odporności. Po okresie od 4 do 10 lat może ponownie zachorować.
Świnka
Świnka (wirusowe nagminne zapalenie ślinianek) jest chorobą zakaźną, na którą nie ma obecnie leków. To choroba wywoływana przez paramyksowirusy MuV. Charakterystycznym objawem jest powiększenie ślinianek, przede wszystkim przyusznych. Wirus świnki przenosi się głównie drogą kropelkową w okresie wylęgania. Możliwe powikłania świnki to problemy z płodnością u mężczyzn, ale także u kobiet (jeśli dojdzie do zapalenia jajnika), ponadto zapalenie opon mózgowych, zapalenie trzustki, a nawet częściowa utrata słuchu. Na świnkę może zachorować osoba w każdym wieku. Choroba powróci jeśli zrezygnujemy z profilaktycznych szczepień.
Ospa wietrzna
Ospa wietrzna to choroba zakaźna objawiająca się pęcherzykową wysypką, świądem oraz gorączką. Może nawet zagrozić życiu, szczególnie jeśli zachoruje na nią niemowlę, albo dorosła osoba z osłabionym układem odpornościowym.
Ospa wietrzna należy do najczęstszych chorób zakaźnych, na którą zapadają małe dzieci. Wywołuje ją wirus ospy i półpaśca, który może zaatakować także nieodporne dorosłe osoby. Zachorowanie na ospę w dzieciństwie powoduje trwałe nabycie odporności na tę chorobę. Pozostaje on jednak w organizmie w formie utajonej i może w późniejszym wieku objawić się jako półpasiec. Przeciwko ospie wietrznej istnieje skuteczna szczepionka.
Błonica (dyfteryt, krup, dławiec)
Błonicę wywołują bakterie o nazwie maczugowce błonicy. Do infekcji dochodzi drogą kropelkową, przez bezpośrednik kontakt z chorą osobą oraz poprzez wniknięcie bakterii do otwartej rany. Na błonicę zachorować może każdy, ale najbardziej narażone są dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Maczugowce błonicy posiadają zdolność wytwarzania toksyny błoniczej, która po przeniknięciu do krwioobiegu powoduje uszkodzenie serca i zaburzenia neurologiczne.
Zanim wynaleziono szczepionkę przeciwko błonicy na tę chorobę umierały tysiące dzieci. Nazywała była "duszący aniołem", ponieważ śmierć następowała w wyniku uduszenia przez zarastające gardło błony. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania błonicy są szczepienia. Odporność utrzymuje się przez 10 lat, dlatego powinno się przyjmować szczepionki przypominające.
Gruźlica
Gruźlica jest powszechnie występującą choroba zakaźną wywoływaną przez prątki gruźlicy (prątki Kocha). Przenosi się drogą kropelkową i wnika do organizmu przez układ oddechowy lub pokarmowy. Atakuje przede wszystkim płuca, ale nie tylko (jest więc gruźlica kości, gruźlica skóry).
Gruźlica może skończyć się śmiercią, mimo zaawansowanych technik leczenia (głównie antybiotyki). Bakterie gruźlicy są jednak bardzo oporne na działanie antybiotyków, dlatego choroba jest trudna do zwalczenia. Atakuje najczęściej dzieci pomiędzy 10. a 15. rokiem życia, a także osoby starsze, niedożywione, palące papierosy, nadużywające alkoholu czy narkotyków. Wysokie ryzyko wystąpienia gruźlicy dotyczy także chorych na AIDS. Gruźlica może być przenoszona także przez dzikie zwierzęta lub chore krowy, dlatego istnieje także niebezpieczeństwo zarażenia się przez wypicie skażonego mleka.
Do walki z gruźlicą mamy od 60 lat skuteczną szczepionkę o nazwie BCG (Bacillus Calmette-Guerin). Szczepienie przeciw gruźlicy w Polsce wykonywane jest w ciągu 24 godzin od urodzenia się dziecka lub - w przypadku dzieci chorych - jak najszybciej po wypisaniu ze szpitala.
